پارامترهای مؤثر بر مسائل زیست‌محیطی در شمال غرب ایران (مطالعۀ موردی: خشک شدن دریاچه ارومیه)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 8، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، آذر 1399، صفحه 143-157   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v9i3.87005

نویسندگان

محسن جان پرور^{* 1}؛ فرید عباسی²؛ الهام قباسفیدی³؛ دریا مازندرانی³

¹استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مسائل زیست‌محیطی در جغرافیا و میان جغرافیدانان از اهمیت و جایگاه برجسته­ای برخوردار است چراکه پایه­های این حوزه علمی بر محیط‌زیست قرار دارد. مسائل زیست‌محیطی در کشور ایران در طی دهه­های اخیر رشد قابل‌ملاحظه‌ای کرده­اند و فضاهای جغرافیایی را تحت شعاع خود قرار داده‌اند. در این میان شمال غرب کشور وضعیت ویژه­ای دارد؛ چراکه کم آبی دریاچه ارومیه توانایی از بین بردن اکوسیستم موجود در آنجا را به صورت بالقوه داراست. بر این مبنا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی پارامترهای مؤثر بر خشک شدن دریاچه ارومیه و رتبه­بندی آن‌ها تلاش دارد گام مثبتی جهت ایجاد شناخت و تلاش جهت کاهش مسائل ناشی از این مشکل زیست‌محیطی بردارد. روش به کار رفته در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. روش جمع­آوری اطلاعات بر مبنای کتابخانه­ای و نیز میدانی (پرسشنامه­ای) بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم­افزار SPSS و آزمون T-test انجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان می­دهد 44 پارامتر در بعد انسانی، طبیعی و ترکیبی در خشک شدن دریاچه ارومیه نقش دارند. در بین پارامترهای انسانی مؤثر بر خشک شدن دریاچه ارومیه پارامترهای برهم زدن شرایط اکولوژیکی منطقه و کم توجهی به مدیریت منابع آبی، در پارامترهای طبیعی، تغییر بارش و کم شدن بارش و کم آبی و خشکسالی­های پی در پی، و در پارامترهای ترکیبی، تغییر الگوی کشت و تولید محصولات پر آب و استفاده از تالاب‌ها بدون توجه به توان تالاب­ها، اهمیت بیشتری در خشک شدن دریاچه ارومیه دارند.

کلیدواژه‌ها

محیط‌زیست؛ شمال غرب ایران؛ دریاچه ارومیه؛ خشکی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

8-janparvar1.pdf

مراجع

احمدی، آیدا؛ عباس پور، مجید؛ ارجمندی، رضا؛ عابدی، زهرا؛ 1393. بررسی راه‌کارهای مدیریت دریاچه ارومیه با الهام از تجارب به دست آمده از تالاب‌ها و دریاچه‌های منطقه. فصل‌نامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست. دوره شانزدهم. صص 29-23.

احمدی، سیروس؛ اکبرزاده، محمد؛ 1397. پیامدهای سیاسی-امنیتی خشک شدن دریاچه ارومیه. فصل‌نامه ژئوپلیتیک. سال چهاردهم. شماره سوم. صص 127-95.

اسماعیلی فرد، مریم؛ لیاقتی، هومان؛ ساعی، احمد؛ ملک محمدی، حمیدرضا؛ 1396. چالش­های دستور کارگذاری محیط‌زیست در ایران. فصل­نامه علوم محیطی. دوره پانزدهم. شماره 3. صص 18-1.

امینی، عبدالحسین؛ شاه حسینی، مجید؛ محمدی، علی؛ شهرابی، مصطفی؛ 1388. ویژگی‌های رسوب‌شناسی و منشأ نهشته­های دریاچه ارومیه در حاشیه بزرگراه شهید کلانتری. نشریه علوم زمین. سال نوزدهم. شماره 74. صص 68-57.

امینی، ملیحه؛ 1395. بررسی عمده‌ترین چالش­های محیط‌زیست ایران. دومین همایش ملی مدیریت پایدار منابع خاک و محیط‌زیست؛ صص 5-1.

برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه؛ 1390. تهیه شده با همکاری سازمان‌های دولتی. تشکل‌های زیست‌محیطی و جوامع محلی. 20/3/1390؛

پروین، نادر؛ 1390. الگوی سینوپتیکی شدیدترین خشک‌سالی حوضه آبریز دریاچه ارومیه. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی. سال بیست و پنجم. شماره 100. صص 108-90.

جلالی، محمود؛ 1388. تأسیس دادگاه بین‌المللی محیط‌زیست و مشکلات آن. فصل­نامه حقوق. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دوره 39. شماره 1. صص 85-63.

جمالی، حمیدرضا؛ 1389. محیط‌زیست بین‌المللی و میراث مشترک بشریت. فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی. دوره دوم. شماره 4. صص 149-119.

حبیبی، محمدحسن؛ 1379. حقوق محیط‌زیست. تهران: نشر موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

خالدی، شهریار؛ 1383. نگرشی بر محیط‌زیست حوضه رودخانه شور. فصل­نامه پژوهش­های جغرافیایی. شماره 47. صص 14-1.

خوش‌اخلاق، رحمان؛ حسن شاهی، مرتضی؛ 1381. تخمین خسارات وارد شده به ساکنان شیراز به دلیل آلودگی هوا. مجله تحقیقات اقتصادی. دوره 37. شماره 2. صص 53-75.

داوودیان، الهه؛ اسکندری ثانی، محمد؛ 1396. آمایش سرزمین، ضرورت بنیادین توسعه پایدار محیط‌زیست. چهارمین کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت. صص 14- 1.

سلطانی، نادر؛ موسوی، میرنجف؛ احمداقبال، گلاویژ؛ 1395. ارزیابی پیامدهای احتمالی انتقال آب حوضه زاب به دریاچه ارومیه. نشریه جغرافیا و پایداری محیط. دوره ششم. شماره 19. صص 51-35.

سلیمی ترکمانی، حجت؛ 1390. بررسی مشکل زیست‌محیطی دریاچه ارومیه از منظر حقوق بین‌الملل محیط‌زیست. فصل‌نامه راهبرد. سال بیستم. شماره 58. صص 202-178.

عبدالهی، محسن؛ فریادی، مسعود؛ 1389. چالش­های حقوقی سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران. فصلنامه علوم محیطی. سال هفتم. شماره 4. صص 180-143.

فراهانی فرد، سعید؛ صادقی، حسین؛ 1382. محیط‌زیست از منظر دین و اقتصاد. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی. دوره سوم. شماره ده. صص 51-24.

فرجی، امین؛ علیان، مهدی؛ فتحی، امیر؛ 1397. آینده‌نگری اثرات منطقه‌ای خشک شدن دریاچه ارومیه با رویکرد سیاسی. فصل‌نامه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای. سال هشتم. شماره 27. صص 54-37.

فرشچی، علیرضا؛ رهنما، حمیدرضا؛ 1383. ژئوپلیتیک فراگیر. تهران: انتشارات دوره عالی جنگ

قاسمی، نادر؛ 1384. حقوق کیفری محیط‌زیست. انتشارات جمال الحق. چاپ دوم

 

 

کاویانی راد، مراد؛ 1389. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی و بحران‌های بوم‌شناسی در ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی. سال سیزدهم. شماره دوم. صص 57-33.

کاویانی راد، مراد؛ 1390. نسبت ژئوپلیتیکی امنیت زیست‌محیطی و توسعه پایدار (مطالعه موردی: دریاچه ارومیه). فصل‌نامه مطالعات راهبردی. سال چهاردهم. شماره 1. صص 147-116.

کاویانی راد، مراد؛ 1397. امنیت زیست‌محیطی ایران. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی.

محرمی، میثم؛ رسولی، علی‌اکبر؛ رستم زاده، هاشم؛ 1395. مدل‌سازی تأثیرات پسروی دریاچه ارومیه بر روستاهای ساحل شرقی دریاچه ارومیه با پردازش شیئی گرای تصاویر ماهواره­ای. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. سال سوم. شماره 3. صص 98-81.

مخدوم، مجید؛ 1385. محیط‌زیست، توسعه پایدار، آینده ایران. ماهنامه گزارش. شماره 176: 65-60.

مهرارا، اسداله؛ مدانلو جویباری، سپیده؛ زارع زیدی، علیرضا؛ 1397. بررسی نقش حفاظت از محیط‌زیست در توسعه پایدار. دوماه نامه مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه. سال سوم. شماره دو. صص 116-105.

موسوی، یگانه؛ پورمهدی، سعید؛ راد، گلی؛ 1382. گیاهان و آلاینده­ها. نشریه رشد و آموزش زیست‌شناسی.

میرزازاده، نادر؛ سپهری فر، سیما؛ 1392. تعامل حق بر محیط‌زیست سالم و حق بر بهداشت. فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی. سال دوم. شماره چهارم. صص 69-37.

میرعظیم، قوام؛ 1375. حمایت کیفری از محیط‌زیست. تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.

نادر صفت، محمدحسین؛ 1390. ویژگی­های ژئومورفولوژِی دریاچه ارومیه و تأثیران در اکوسیستم این منطقه. مجله دانشنامه (جغرافیا). پیاپی 82. صص 23-32.

ناظری تهرودی، محمد؛ احمدی، فرشاد؛ خلیلی، کیوان؛ 1396. بررسی روند و زمان تغییر بارش حوضه دریاچه ارومیه. نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی). جلد سی و یکم. شماره 2. صص 659-644.

 Nick Hanley, Jason F. Shgren, Ben Whith., 1997. Environmental Economics In Theory And Practice. pp 1 – 13.