مفهوم شناسی تطبیقی استعاره در غرب و بلاغت اسلامی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 49، شماره 1 - شماره پیاپی 192، اردیبهشت 1395، صفحه 107-128   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v49i1.58425

نویسندگان

مرتضی براتی^* ؛ محمدرضا صالحی مازندرانی؛ نصرالله امامی؛ کریم لویمی مطلق

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

تعریف استعاره در بلاغت اسلامی با نظریه‌های استعاره در غرب شباهت‌هایی دارد. با این‌ حال، به صرف وجود شباهت نمی‌توان گفت که همان نظریۀ سنتی می‌تواند امروزه نیز کارایی خود را داشته باشد و دیگر نیازی به بازاندیشی در تعریف سنتی و ارائۀ تعاریف نو نیست. چنین رویکردی قطعاً راه به‌جایی نخواهد برد و به ایجاد دیدگاهی نو منتج نخواهد شد. نتیجۀ این‌گونه تلاش‌ها محصور کردن استعاره در حوزۀ بلاغت و لفظ خواهد بود. در غرب استعاره دیگر خاص شعر و ادبیات و ابزاری برای آراستن کلام نیست، بلکه استعاره ها به حوزۀ اندیشه و شناخت وارد شده‌ و در مرکز تفکر بشری قرار گرفته‌اند. همچنین استعاره در غرب از چشم اندازهای مختلفی مانند زبان‌شناسی، فلسفه، روان‌شناسی و غیره مطالعه و در بسیاری از علوم به کار گرفته شده است. این مقاله بر آن است تا ضمن ارائۀ سیر تطور تاریخی مفهوم استعاره در بلاغت اسلامی و در غرب، معایب و مزایای بررسی تطبیقی استعاره را نیز بیان کند.

کلیدواژه‌ها

استعاره؛ بلاغت اسلامی؛ نظریه‌های استعاره؛ مفهوم شناسی

مراجع

ابن رشیق، ابوعلى‌ حسن‌ بن‌ رشیق. ‌(1907 م.) العمده. قاهره: مکتبه الخانجی.

ابن ‌قتیبه‌، عبدالله. ‌(1954م.). تأویل‌ مشکل ‌القرآن‌، ‌احمد صقر. قاهره‌: الآداب و المؤید.

ابن منظور، محمدبن مکرم. (1993 م.). بیروت: دار صادر.

ابو عبیده، معمر بن المثنّی التیمی. (۱۹۰۵م.). النقائض. لیدن: بوان.

ابو عبیده، معمر بن المثنّی التیمی. (2006 م.). مجاز القرآن. تحقیق: احمد فرید المزیدی. بیروت: دار الکتب العلمیه.

اژه‌ای، محمدعلی. (1376). «استعارۀ تعاملی». جامعه‌شناسی کاربردی. تابستان. ش 8. صص 1-14.

البیومی، محمد رجب. (1971م.). خطوات التفسیر البیانی للقرآن الکریم. مصر: الشرکۀ المصریۀ.

جاحظ، عمرو. (1948م.). البیان ‌و التبیین. ‌فوزی ‌عطوی. بیروت‌: درار و مکتبه الهلال.

جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن. (1368). اسرار البلاغه. ترجمۀ جلیل تجلیل. تهران: دانشگاه تهران.

الجرجانی‌، علی ‌بن‌ عبدالعزیز. (1951م.). الوساطة بین‌ المتنبّی‌ و خصومه. ج۱. قاهره‌: مطبعه محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌ و علی‌ محمد بجاوی‌.

داد، سیما. (1390). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.

الرازی، محمد بن عمر. (1327). نهایۀ الایجاز فی درایۀ الاعجاز: فی علوم البلاغه و بیان اعجاز القرآن الشریف. قاهره: مطبعۀ الآداب و الموید.

الرمانی. (1956م.). النکت فی اعجاز القرآن. دمشق: دار العلم.

سارلی، ناصرقلی. (1387). «انگاره‌ای نو برای تاریخ استعاره». پژوهش‌های ادبی، ش 19، صص71-88.

سکاکی‌، یوسف‌. (1317 ق.). مفتاح العلوم. بیروت: ‌دار الکتب ‌العلمیه‌.

شیخون، محمود السید حسن محمد. (1415 ق.). الاستعاره؛ نشأتها و تطورها. دار الهدایة للنشر و التوزیع.

عسکری، حسن بن عبدالله بن سهل. (1952م.) الصناعتین. القاهره: الشرکۀ المصریۀ.

قدامة بن جعفر. (1941م.). نقد النثر (أو کتاب البیان). بولاق: طبعة المطبعة الأمیریة.

المبرّد، محمد. (1323 ق.). الکامل فی ‌اللغة و الادب. احمد محمد شاکر. قاهره: دار العلم.

Abu Libdeh. As’ad Jabr. (2011). “Metaphor in Arabic Rhetoric: Call for Innovation”. JORDAN JOURNAL OF APPLIED SCIENCE “Humanities Series”. Volume 13, No. 1.

Black, M. (1962). “XII-Metaphor”. In Proceedings of the Aristotelian Society, New Series. Vol. 55, pp. 273-294.

Chun, Lan. (2005). Cognitive Linguistics and Metaphoric Study. Beijing: Foreign Language Teaching and Researchpress.

Hawkes, Terence. (1972). “Metaphor, the Critical Idiom 25. London and New York: Methuen.

Hegel, G. W. F. (1920). The philosophy of fine art. Vol. 3. G. Bell and sons, Limited.

Henle, P. (ed.) (1958). Language, Thought and Culture. Ann Arbor: The University of Michigan Press.

Hobbes, T. (1905). The metaphysical system of Hobbes as contained in twelve chapters from his "Elements of philosophy concerning body" and in briefer extracts from his "Human nature" and "Leviathan" (No. 57). Open Court Publishing Company.

Johnson, M. (Ed.). (1981). Philosophical perspectives on metaphor. U of Minnesota Press.

Lakoff, G. (1991). “Metaphor and War: The Metaphor System used to Justify War in the gulf”. (Part 1 and 2). Viet Nam Generation Journal Online, V. 3, No. 3.

Lakoff, George & Johnson, Mark. (1980). “Conceptual metaphor in Everyday Language”. The Journal of Philosophy. Volume 77. Issu 8. New York.

Lakoff, George & Turner, Mark. (1989). More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: University of Chicago Press.

Leezenberg, M. (2001). Contexts of metaphor. ELSEVIER SCIENCE Ltd.

Levinson, S. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Nietzsche, F. (1873). (1995). “On truth and falsity in their extramoral sense”. (MA Mugge, Trans.). Philosophical writings, 87, 99.

Reddy, Michael. (1979). "The conduit metaphor". Metaphor and thought (2). Cambridge University Press.

Richards, I. (1964). The philosophy of rhetoric. SIU Press.