ارزیابی واکنش ژنوتیپ‌های نخود به آبیاری تکمیلی در مراغه

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 7، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21، خرداد 1399، صفحه 88-99   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v11i1.72520

نویسنده

داود صادق زاده اهری^*

مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر آبیاری تکمیلی بر برخی صفات زراعی و عملکرد دانه نخود، آزمایشی در قالب کرت‌های خردشده بر پایه بلوک کامل تصادفی به مدت سه سال زراعی (92-1389) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری در زمان کاشت، آبیاری در زمان‌های کاشت و گل‌دهی، آبیاری در زمان‌های کاشت، گل‌دهی و پُرشدن غلاف‌ها به‌عنوان کرت‌های اصلی و چهار ژنوتیپ نخود (آزاد، آرمان، ILC482 و یک توده بومی از منطقه وان ترکیه) به‌عنوان کرت‌های فرعی درنظرگرفته شدند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر سال بر تمام صفات مورد مطالعه (تاریخ گل‌دهی، تاریخ رسیدن، دوره پُرشدن غلاف، ارتفاع بوته، وزن100دانه، عملکرد زیست‌توده و دانه، شاخص برداشت و شاخص باردهی) از نظر آماری معنی‌دار بود. اثر زمان آبیاری به‌جُز وزن100دانه، شاخص برداشت و شاخص باردهی بر تمام صفات معنی‌دار بود. بین ژنوتیپ‌های آزمایشی از نظر ارتفاع بوته، وزن100دانه، عملکرد (زیست‌توده و دانه)، شاخص برداشت و شاخص باردهی تفاوت معنی‌داری وجود داشت. برهمکنش سال در ژنوتیپ به‌جُز ارتفاع بوته، زیست‌توده، شاخص برداشت و شاخص باردهی بر کلیه صفات مورد بررسی معنی‌دار بود. برهمکنش زمان آبیاری در ژنوتیپ بر عملکرد (زیست‌توده و دانه) معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد دانه (1064‌کیلوگرم در هکتار) متعلق به تیمار سه نوبت آبیاری بود. در بین ژنوتیپ‌های آزمایشی بیشترین عملکرد دانه (939‌کیلوگرم در هکتار) متعلق به ژنوتیپ ILC482 بود. جمع‌بندی نتایج نشان داد که استفاده از آبیاری تکمیلی در کشت بهاره نخود موجب بهبود اغلب صفات و عملکرد دانه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

شاخص باردهی؛ صفات زراعی؛ عملکرد دانه؛ کشت بهاره

مراجع

1. Abdolrahmani, B., and Tavakoli, A.R. 2017. Effect of plant density on grain yield and yield components of barley cultivars in dryland cold region. Agroecology Journal 13(2):1-11. (In Persian with English Summary).

2. Acharya, N.R., Shrestha, J., Sharma, S., and Lama, G.B. 2015. Study on effect of supplementary irrigation on rainfed chickpea (Cicer arietinum L.). International Journal of Applied Sciences and Biotechnoly 3(3): 431-43.

3. Ahmed, F.E., and Suliman, A.S.H. 2010. Effect of water stress applied at different stages of growth on seed yield and water-use efficiency of Cowpea. Agriculture and Biology Journal of North America 1(4): 534-540.

4. Anonymous. 2015. Statistical Information of Agricultural Crops Production in Iran. Department of Statistics. Ministry of Jihad-e-Keshavarzi. 1:1-44.(In Persian).

5. Anonymous. 2017. Guide Lines for Cropping Dryland Chickpea. Dryland Agricultural Research Institute. (In Persian).

6. Anwar, M.R., Mckenzie, B.A., and Hill, G.D. 2003. Phenology and growth response to irrigation and sowing date of Kabuli chickpea (Cicer arietinum L.) in a cool temperate sub humid climate. Journal of Agricultural Science 141: 273-284.

7. Armin, M., and Bidi, M. 2014. Effects of supplemental irrigation and foliar application of zinc on yield and yield components of chickpea. Plant Eco-Physiology Journal 6(18): 43-54. (In Persian with English Summary).

8. Eradatmand-Asli, D., and Mehrpanah, H. 2009. Pulse Crops Production and Nitrogen Fixation. Islamic Azad University of Saveh Publish. (In Persian).

9. Faraji, A., and Islami, K. 2012. Effect of supplemental irrigation on seed yield and yield components of canola (Brassica napus L.) cultivars in Gonbad region of Iran. Seed and Plant Production Journal 28(2): 133-144. (In Persian with English Summary).

10. Farbodnia, T. 1997. Effect of Drought Stress on Germination, Growth, Biochemical Changes Under Drought in Tow Chickpea Lines. MSc. Thesis. University of Tarbiat Moalem, Tehran, Iran. 125 pp. (In Persian).

11. Gunes, A., Cicek, N., Inal, A., Alpaslan, M., Eraslan, F., Guneri, E., and Guzelordu, T. 2006. Genotypic response of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars to drought stress implemented at pre- and post-anthesis stages and its relations with nutrient uptake and efficiency. Plant, Soil and Environment Journal 52(8): 368-376.

12. Kanouni, H., Shahab, M.R., Imtiaz, M., and Khalilid, M. 2012. Genetic variation in drought tolerance in chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes. Crop Breeding Journal 2(2): 133-138.

13. Khamssi, N.N., Ghasemi-golezani, K., Najaphy, A., and Zehtab, S. 2011. Evaluation of grain filling rate, effective grain filling period and resistance indices under acclimation to gradual water deficit stress in chickpea cultivars. Australian Journal of Crop Sciences 5: 1044-1049.

14. Moemeni, F., Ghobadi, M., Jalali-honarmand, S., and Shekaari, P. 2013. Effect of supplementary irrigation on growth analysis of chickpea (Cicer arietinum L.). International Journal of Agriculture and Crop Sciences 5(14): 1595-1600.

15. Mohammadi, GH., Ghasemi Golezani, K., Javanshir, A., and Moghaddam, M. 2006. The Influence of water limitation on the yield of three chickpea cultivars. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources 10(2): 109-120. (In Persian).

16. Nayyar, H., Kaur, S., Singh, S., and Upadhyaya, H.D. 2006. Differential sensitivity of Desi (small-seeded) and Kabuli (large-seeded) chickpea genotypes to water stress during seed filling: effects on accumulation of seed reserves and yield. Journal of the Science of Food and Agriculture 86: 2076-2082.

17. Parsa, M., and Bagheri, A.R. 2008. Pulses. Mashhad Jihad-e- Daneshghahi Publication. (In Persian).

18. Pasandi, M., Janmohammadi, M., and Karimizadeh, R. 2014. Evaluation of genotypic response of Kabuli chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars to irrigation regimes in Northwest of Iran. Agriculture Journal (Poľnohospodarstvo) 60(1): 22-30.

19. Sadeghzadeh-Ahari, D. 2017. Study on the effect of seed size on agronomic characteristics, grain yield and drought tolerance of chickpea. Agricultural Crop Management 19(1): 69-85. (In Persian with English Summary).

20. Shaban, M., Mansourifar, S., Ghobadi, M., and Ashrafi Parchin, R. 2010. Effect of drought stress and starter nitrogen fertilizer on root characteristics and seed yield of four chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes. Seed and Plant Production Journal 27(4): 451-470. (In Persian with English Summary).

21. Siddique, K.H.M., Loss, S.P., and Thomson, B.D. 2003. Cool season grain legumes in dryland Mediterranean environments of Western Australia: Significance of early flowering. In: N.P. Saxena (Ed.). Management of Agricultural Drought. Science Publishers, Enfield (NH), USA, p. 151-161.

22. Singh, K. B., Malhorta, R.S., Halila, M.H., Knights, E.J., and Verma, M.M. 1994. Current status and future strategy in breeding chickpea for resistance to biotic and abiotic stresses. Euphytica 73: 137-149.

23. Tavakoli, A.R. 2013. Rain Water Productivity Indices Maps at Rainfed Crops Farming of Iran. Dryland Agricultural Research Institute. Maragheh. Iran. (In Persian).

24. Tesfaye, K., Walker, S., and Tsubo, M.2006. Radiation interception and radiation use efficiency of three grain legumes under water deficit conditions in a semi-arid environment. European Journal of Agronomy 25: 60-70.

25. Tuba Biçer, B. 2009. The effect of seed size on yield and yield components of chickpea and lentil. African Journal of Biotechnology 8(8): 1482-1487.

26. Tuba Bicer, B., Narin Kolender, A., and Akar, D.A. 2004. The effect of irrigation on spring-sown chickpea. Agronomy Journal 3: 154-158.

27. Ullah, A.J., Bakht, M., Shafi, W., and Islam, A. 2002. Effect of various irrigations levels on different chickpea varieties. Asian Journal of Plant Sciences 1: 355-357.

28. Zhang, H., Pala, M., Oweis, T., and Harris, H. 2000. Water use and water use efficiency of chickpea and lentil in a Mediterranean environment. Australian Journal of Agricultural Research 51: 295-304.