سنجش میزان پایداری کشاورزی استان آذربایجان شرقی با رهیافت برنامه‌ریزی توافقی

اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 1، دوره 31، شماره 4 - شماره پیاپی 38، اسفند 1396، صفحه 279-289   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v31i4.60005

نویسندگان

مرضیه منافی ملایوسفی^* ؛ باب اله حیاتی؛ اسماعیل پیش بهار؛ جواد نعمتیان

دانشگاه تبریز

چکیده

در طی دهه‌های اخیر افزایش تولید محصولات کشاورزی گرچه بخشی از نیازهای جمعیت رو به رشد را برطرف نموده است، اما امروزه مشخص شده است که استفاده از روش‌های کشاورزی مرسوم به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع، منجر به تخریب محیط زیست شده است. لذا کشاورزی پایدار به عنوان کلید رهایی از مشکلات به وجود آمده، مطرح شده است. در این مطالعه با استفاده از روش برنامه‌ریزی توافقی اقدام به ارزیابی میزان پایداری کشاورزی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی گردید. وزن شاخص‌ها از طریق نظرسنجی مستقیم از کارشناسان کشاورزی تعیین شد و سایر اطلاعات لازم از منابع ثانویه نظیر سازمان جهاد کشاورزی، سازمان آب منطقه‌ای و سالنامه‌های آماری استان آذربایجان شرقی در سال 1394 جمع‌آوری گردید. نتایج نظرسنجی نشان داد که در بعد اقتصادی راندمان آبیاری، عملکرد، خاک‌ورزی حفاظتی و شاخص بیمه، در بعد اجتماعی شاخص باسوادی، تعداد کارشناس کشاورزی، شاخص بهداشت و درصد اشتغال کشاورزی و در بعد زیست‌محیطی شاخص سطح تراز آب زیرزمینی، مصرف آب کشاورزی، سیستم‌های کارآمد آبیاری، شوری و غلظت نیترات مهم‌ترین شاخص‌ها شناخته شده‌اند. با اجرای برنامه‌ریزی توافقی مشخص شد که در بعد اقتصادی، عجب‌شیر در بعد اجتماعی، جلفا، در بعد زیست‌محیطی و نیز در کل، کلیبر پایدارترین شهرستان‌‌ها بوده‌اند. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که با توجه به بحران خشکسالی در منطقه، پایداری منابع آب از دغدغه‌های اصلی پایداری کشاورزی و منابع طبیعی استان محسوب می‌شود. همچنین توزیع عادلانه-تر امکانات و زیرساخت‌های توسعه کشاورزی نظیر صنایع تبدیلی، مدارس روستایی، خانه‌های بهداشت و اماکن رفاهی می‌تواند به توسعه اقتصادی–اجتماعی شهرستان‌های محروم استان بیانجامد.

کلیدواژه‌ها

استان آذربایجان شرقی؛ برنامه ریزی توافقی؛ سنجش پایداری؛ کشاورزی و منابع طبیعی

مراجع

1- Amini Fasakhodi A., and Nouri S. H. 2011. Sustainability assessment and cropping pattern determination in farming systems based on the optimization of soil and water resources utilization using non-linear mathematical programming models. Journal of Sciences and Technology of Agriculture and Natural Resources, Water and Soil Science. 15(55): 99-111. (in Persian).

2- Anabestani A. A., Khosrovbaygi R., Taghilu A. A., and Shamsoddini R. 2011. Sustainable rural development graded using technology multiple criteria decision consensus plan CP (Case study: villages of Komijan County). Quarterly Journal of Human Geography, 3(2): 107- 126. (in Persian).

3- East Azerbayjan governer. 2014. Statistical Yearbook. (in Persian).

4- Fifth 5-year Development Program in the Islamic Republic of Iran. 2010. (in Persian).

5- Francisco S., and Ali M. 2006. Resource allocation trade off in Manil’s peri- urban production systems: an application of multi objective programming. Agricultural Systems, 87: 147-168.

6- Gomez-Limon J.A., and Sanchez-Fernandez G. 2010. Empirical Evaluation of agricultural sustainability using Composite Indicators, Ecological Economics, (69): 1062- 1075.

7- Hayati D., and Karami E. 1996. A proposed scale to measure sustainability at farm level in socio-economic studies. Paper presented at first agricultural economic conference of Iran, Zabol, Iran, 5–7 April. (in Persian).

8- Jihad-e-Agriculture Organization of East Azerbaijan Province. 2014. (in Persian).

9- Karami A. 1993. Sustainable development and agricultural policy. Second Symposium on agricultural policy. Agriculture Faculty of Shiraz University. 8-10 November. (in Persian).

10- Lampkin N. 1990. Organic Farming U.K. Farming press book.

11- MAFF, Ministry of Agriculture, Fisheries and Food. 2000. Towards Sustainable Agriculture (a pilot set of indicators). MAFF, London.

12- Pourzand F., and Bakhshode M. 2012. Evaluating Agricultural Sustainability of Fars Province: application of Compromise Programming Approach. Journal of Agricultural Economics Research. 4(1): 1-26. (in Persian).

13- Rafiei Dani H. 2005. An investigation of the determinations of adoption and development of sprinkler irrigation (case study: Isfahan Province). Master of Science Thesis in Shiraz University. (in Persian).

14- Sabouhi M., and Alvanchi M. 2008. Application of multi objective and compromise programming to farm planning: A case study of Mashhad plain. Journal of Agriculture Science and Natural Resource.15 (4):1-15. (in Persian).

15- Salmanzadeh S. 1992. Sustainable agriculture as one approach in the agricultural development and Mission for Iran agricultural extension. Articles of eight seminars on agricultural extension, Mashhad University, Iran. (in Persian).

16- Van Calker K.J., Berentsen P.B.M., Romero C., Giesen G.W.J., and Huirne R.B.M. 2006. Development and application of a multiattribute sustainability function for Dutch dairy farming systems. Ecological Economics, 57 (3): 640–658.

17- Xavier A. M., Freitas M., and Fragoso R. M. 2015. Management of Mediterranean forests- A compromise programming approach considering different stakeholders and different objectives. Forest Policy and Economics. 57: 38-46.

18-Yu P.L. 1973. A class of solutions for group decision problems. Management Science. 19: 936-946.

19- Zelney M. 1973. Compromise Programming. University of South Carolina Press, Columbia.