بررسی رابطه منبع و مخزن فیزیولوژیکی در ژنوتیپ‌های گندم(Triticum aestivum and T. durum) و تریتیکاله (Triticale hexaploid Lart.) در شرایط محیطی اهواز

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 13، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 22، تیر 1390، صفحه 258-264   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v9i2.11001

نویسنده

عادل مدحج^*

چکیده

به منظور بررسی رابطة منبع و مخزن و همچنین سهم فتوسنتز جاری و توزیع مجدد مواد فتوسنتزی به دانه‌ در ژنوتیپ‌های گندم و تریتیکاله، آزمایشی به صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1388-1387 در منطقه اهواز اجرا گردید. از سه رقم گندم (شوا، سیمره و تارو) و دو ژنوتیپ تریتیکاله (رقم ژوانیلو 92 و لاین45) استفاده شد و با حذف 50 درصد از سنبلچه‌های روی سنبله (حذف سنبلچه‌های یک سمت سنبله) در سنبله ساقه‌های اصلی و همچنین پنجه‌ها، تغییرات وزن دانه در سنبلچه‌های باقی مانده بررسی شد. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین عملکرد دانه (به ترتیب 477 و 351 گرم در متر مربع) به ترتیب به رقم تریتیکاله ژوانیلو 92 و لاین 45 اختصاص داشت. عملکرد دانه بالا در ژنوتیپ ژوانیلو92 به دلیل عملکرد بیولوژیکی، تعداد دانه در سنبله، سنبلچه در سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله بیشتر در این ژنوتیپ بود. وزن دانة ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در سنبله‌های حذف سنبلچه‌ شده افزایش یافت، بنابراین تمامی ژنوتیپ‌ها دارای محدودیت منبع بودند. میزان محدودیت منبع در ژنوتیپ‌های گندم و تریتیکاله به ترتیب22 و 7/30 درصد ارزیابی شد. ارقام گندم محدودیت منبع کمتری نسبت به ژنوتیپ‌های تریتیکاله داشتند. میانگین افزایش وزن دانه نسبت به سنبله‌های شاهد در تیمارهای حذف سنبلچه‌های سنبلة اصلی 2/22 و پنجه‌ها 29 درصد ارزیابی شد. احتمالاً دلیل این واکنش، انتقال مواد فتوسنتزی از ساقه‌های اصلی به پنجه‌ها در هنگام حذف تعدادی از سنبلچه‌های روی سنبله بود. به نظر می‌رسد در شرایط مطلوب، گزینش ژنوتیپ‌های پر محصول گندم و تریتیکاله باید بر اساس تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانة بیشتر صورت گیرد.