تأثیر قطع آبیاری از ابتدای گلدهی و غلاف‌دهی تا رسیدگی، بر عملکرد و اجزای آن در پنج رقم رایج نخود منطقه کرمانشاه

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 13، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21، مرداد 1399، صفحه 163-175   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v11i1.72352

نویسندگان

سیدمحمد ناصح حسینی¹؛ سیروس منصوری فر^{1، 2}؛ محسن سعیدی^{* 1}

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

²گروه کشاورزی، واحد کرج، دانشگاه پیام نور، کرج، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر تنش کم­آبی از اوایل گلدهی و رشد زایشی بر تغییرات عملکرد و اجزای آن در پنج رقم نخود زراعی، آزمایشی به‌صورت کرت­های خردشده، در قالب طرح پایة بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا شد. فاکتور اصلی رژیم رطوبتی با سه سطح شامل اعمال تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی تا رسیدگی، اعمال تنش کم­آبی از ابتدای غلافدهی تا رسیدگی، و آبیاری مطلوب، و فاکتور فرعی شامل پنج رقم نخود به اسامی آرمان، آزاد، بیونیج، هاشم و ILC482 بودند. نتایج نشان داد تنش کم­آبی در هر دو سطح، موجب کاهش معنی­دار عملکرد دانه، زیست­توده، شاخص برداشت، وزن100دانه، تعداد دانه در بوته و غلاف و تعداد غلاف در بوته شد. اعمال تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی، موجب کاهش شدیدتر عملکرد دانه در مقایسه با تیمار تنش کم­آبی از ابتدای غلافدهی شد. با اعمال تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی، عملکرد دانه در حدود 51‌درصد و عملکرد زیست­توده در حدود 36‌درصد کاهش یافت. در شرایط کنترل رطوبتی، بیشترین عملکرد دانه و زیست­توده مربوط به رقم آرمان به ترتیب با 1355 و 3126‌کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین عملکرد دانه و زیست­توده در شرایط اعمال تنش کم­آبی از ابتدای غلافدهی، در رقم­های آزاد و بیونیج به‌ترتیب با 1035 و 2570‌کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی، دررقمILC482 به‌ترتیب با 715 و 2000‌کیلوگرم در هکتار دیده شد. همچنین رابطة بین عملکرد دانه با صفات عملکرد زیست­توده، شاخص برداشت، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در بوته مثبت و معنی­دار بود. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، رقم­های آزاد، بیونیج و ILC482 در هر دو سطح تنش رطوبتی عملکرد مناسب­تری از خود نشان دادند و احتمالاً کاشت آن‌ها در چنین شرایطی با ریسک کمتری همراه است

کلیدواژه‌ها

تنش کم‌آبی؛ عملکرد بیولوژیک؛ عملکرد دانه؛ نخود؛ همبستگی

مراجع

1. Abhari, A., Azizi, E., and Harethabadi, B. 2017. Effect of super absorbent on yield and yield components of chickpea under drought stress conditions of the end of season. Crop Production Publication 10(1): 191-202. (In Persian).

2. Behroozmand, A., Yarnia, M., and Khorshidibenam, M.B. 2011. Effect of irrigation regime on yield and some physiological and morphological traits of 8 chickpea cultivars. Scientific Journal of Crops and Weeds Ecophysiology 19(5): 79-92. (In Persian).

3. Dehahmadi, A., Parsa, S.R., Nezami, M., and Gangeali, A. 2010. The effects of drought stress at different phenological stages on growth indices of chickpea in greenhouse conditions. Iranian Journal of Pulses Research 1(2): 69-894. (In Persian with English Summary).

4. Ehyaee, H., Parsa, M., Kafi, M., and Nasiri Mahallati, M. 2010. Effect of foliar application of methanol and irrigation regimes on yield and yield components of chickpea cultivars. Iranian Journal of Pulses Research 1(2): 37-48. (In Persian with English Summary).

5. Fang, X., Turner, N.C., Yan, G., Li, F., and Siddique, K.H.M. 2010. Flower numbers, pod production, pollen viability, and pistil function are reduced and flower and pod abortion increased in chickpea (Cicer arietinum L.) under terminal drought. Journal of Experimental Botany 61: 335-345.

6. FAO. 2013. http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx.

7. Farshadfar, E., and Javadiniya, J. 2011. Evaluation of chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes for drought tolerance. Journal to Breed of Seed and Seedling 27-1(4): 517- 537. (In Persian).

8. Fotouhighazvini, R., Heidary, M., and Hashempour, A. 2011. Molecular Physiology and Biology of Tolerance in Stress Condition at Plants. Jahad Daneshgahi Mashhad Publisher (Translated).

9. Ganjeali, A., and Nezami, A. 2008. Ecophysiology and Determinatives Yield of Pulses in Pulses. JDM Press. Iran. p. 500. (In Persian).

10. Ghasemigolazani, K., Mohamadi, S., Rahemzadeh, P., and Moghadam, M. 1997. Quantitative connection between density and yield of three chickpea cultivar on different planting dates. Journal of Plant Physiology and Breeding 7: 59-73.

11. Guler, M., Saitadak, M., and Ulkan, H. 2001. Determining relationships among yield and some yield components using path coefficient analysis in chickpea (Cicer arietinum L.). European Journal of Agronomy 14: 161-166.

12. Gunes, A., Cicek, N., Inal, A., Alpaslan, M., Eraslan, F., Guneri, E., and Guzelordu, T. 2006. Genotypic response of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars to drought stress implemented at pre- and post-anthesis stages and its relations with nutrient uptake and efficiency. Plant Soil Environment 52(8): 368-376.

13. Hosseini, N.M., Palta, J.A., Berger, J.D., and Siddique, K.H. 2009. Sowing soil water content effects on chickpea (Cicer arietinum L.): seedling emergence and early growth interaction with genotype and seed size. Agriculture and Water Management 96: 1732-1736.

14. Kanouni, H., and Malhorta, R.S. 2003. Genetic variation and relationships between traits in chickpea (Cicer arietinum L.) lines under dryland conditions. Iranian Journal of Agricultural Sciences 5(3): 148- 154. (In Persian).

15. Kanouni, H., Kazemi, H., Moghaddam, M., and Neyshburi, M.R. 2002. Selection of chickpea (Cicer arietinum L.) lines for drought resistance. Journal of Agricultural Science 12(2): 109- 121. (In Persian).

16. Kashiwagi, J., Krishnamurthy, L., Purushothaman, R., Upadhyaya, H.D., Gaur, P.M., Gowda, C.L.L., and Varshney, R.K. 2015. Scope for improvement of yield under drought through the root traits in chickpea (Cicer arietinum L.). Field Crops Research 170: 47-54.

17. Keatinge, J.D.H., and Cooper, P.J.M. 1983. Kabuli chickpea as a winter-sown crop in northern Syria: masture relations and crop productivity. Journal of Agricultural Science, Cambridge 100: 667-680.

18. Kouchaki, A., and Bannayanaval, M. 1994. Yield Physiology in Crops. Jahad Daneshgahi Mashhad Publisher (Translated).

19. Maleky, A., Heidary Moghaddam, A., Siyadat, S.A., and Tahmasebi, A. 2011. Effect of supplemental irrigation on yield, yield components and seed protein percentage of three chickpea cultivars in Ilam. Journal of Crop Ecophysiology 19(5): 65-78. (In Persian).

20. Malhotra, R.S., and Sexana, M.C. 2002. Strategies for overcoming drought stress in chickpea. ICARDA 17: 20-23.

21. Mirzavand, M., Azizi, K.H., Abdali, M., and Esmaeili, A. 2011. Effect of some agricultural techniques (Planting arrangement and supplementary irrigation) on chickpea growth indices. Journal of Crop Ecophysiology 2(3): 63-73. (In Persian).

22. Mohammadi, M., Roozrokh, M., and Talebi, R. 2015. Effect of supplemental irrigation and iron foliar application on chickpea genotypes in Kermanshah. Journal of Scientific-Research on Ecophysiology Crops 27: 103-113. (In Persian with English Summary).

23. Nayyar, H., Singh, S., Kaur, S., Kumar, S., and Upadhyaya, H.D. 2006. Differential sensitivity of macrocarpa and microcarpa types of chickpea (Cicer arietinum L.) to water stress: association of contrasting stress response with oxidative injury. Journal of Integrative Plant Biology 48: 1318-1329.

24. Nemati, A., Rafieealhusseini, M., and Danesh Shahraki, A. 2016. Effect of livestock manure and bacterial inoculation on physiological indices, yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) under drought stress. Environmental Stresses in Crop Sciences 9(4): 339-351. (In Persian).

25. Pandey, R.L., Rai, S.H., Taiwari, A.S., and Reddy, R.K. 1981. Notes on estimates of heterosis for grain yield and implication in chickpea breeding. Legume Research 4: 109-111.

26. Pang, J., Wang, Y., Lambers, H., Tibbett, M., Siddique, K.H.M., and Ryan, M.H. 2013. Commensalism in an agroecosystem: hydraulic redistribution by deep-rooted legumes improves survival of a droughted shallow-rooted legume companion. Physiologia Plantarum 49: 79-90.

27. Pouresmael, M., Akbari, M., Vaezi, SH., and Shahmoradi, SH. 2009. Effects of drought stress gradient on agronomic traits in Kabuli chickpea core collection. Iranian Journal of Agricultural Science 11(4): 307-324.

28. Pouryamchi, M.A., Bihamta, M.R., Peighambari, S.A., and Naghavi, M.R. 2012. Effect of terminal drought stress on grain yield and yield components in Kabuli chickpea genotypes. Iranian Journal of Crop Sciences 14(3): 202-217. (In Persian with English Summary).

29. Siddique, K.H.M., Sedegly, R.H., and Marshal, C. 2000. Effects of plant density on growth and harvest index of branches in chickpea (Cicer arietinum L.). Field Crops Research 31: 193-203.

30. Singh, K.B., Bejiga, G., and Malhorta, R.S. 1990. Associations of some characters with seed yield in chickpea collection. Euphytica 49(1): 83-88.

31. Singh, S.P. 1997. Chickpea (Cicer arietinum L.). Field Crops Research 53: 161-170.

32. Siosemardeh, A., Sadeghi, F., Kanouni, H., Bahramnejad, B., and Gholami, S. 2014. Effect of drought stress on physiological traits, grain yield and its components in chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes. Iranian Journal of Crop Sciences 16(2): 91-108. (In Persian with English Summary).

33. Saman, M., Sepehri, A., Ahmadvand, G., and Sabbaghpour, S.H. 2007. Effect of irrigation at podding and seed filling on growth and yield of chickpea genotypes. Journal of Agricultural Research 7(1): 55-72. (In Persian).

34. Turner, N.C., Wright, G.C., and Siddique, K.H.M. 2001. Adaptation of grain legumes (Pulses) to water limited environments. Advances in Agronomy 71: 193-231.

35. Yadav, R.S., Hash, C.T., Bidinger, F.R., Devos, K.M., and Howarth, C.J. 2004. Genomic regions associated with grain yield and aspects of post flowering drought tolerance in pearl millet across environments and tester background. Euphytica 136: 265-277