تحلیل سیر تخیل نظامی در اسطورة بهرام گور (با توجه به نظریة ژیلبر دوران)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 50، شماره 1 - شماره پیاپی 196، اردیبهشت 1396، صفحه 105-129   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v50i1.62268

نویسنده

مریم سعیدی^*

دانشگاه آزاد اسلامی رودهن

چکیده

اسطوره از دیدگاه محققان به صورت‌هایی متفاوت تعریف شده و شاخصه‌هایی متعدد برای تعریف و یا تشخیص اسطوره وجود دارد. در این مقاله تعریف ما از اسطوره بنا بر دیدگاه «ژیلبر دوران» نظریه پرداز معاصرفرانسوی است. اسطوره از نظر ژیلبر دوران، مجموعه ای ترکیب شده از نمادها، کهن الگوها و محرکه هاست. همچنین از نظر وی رابطه-ای میان تخیل و اسطوره وجود دارد. به اعتقاد اسطوره شناسان، از طرفی انسان میل به جاودانگی دارد و از طرف دیگر زمان و گذر آن بزرگ ترین ترس انسان هاست. اسطوره برای از میان برداشتن این زمان کشنده و رسیدن به جاودانگی، نقشی مهم دارد. اسطوره را می توان همچون پادزهری علیه زمان و مرگ در نظر گرفت. بنا بر نظر ژیلبر دوران، نیروی تخیل می تواند آثاری علیه مرگ خلق کند. حکیم نظامی یکی از خیال انگیزترین سرایندگان در عرصة خیال پردازی به شمار می آید. داستان بهرام گور نظامی، داستانی سراسر مملو از نمادهاست. در این جستار با بهره گیری از نظریة ژیلبر دوران و نیز بر اساس طبقه بندی و ساختاری که ژیلبر دوران از تصاویر زمان (ترس) معرفی کرده، نشان داده شده است که نظامی توانسته با تخیل قوی خویش و خلق تصاویری بی بدیل، از بهرام چهره ای آرمانی، مقدس و اسطوره ای بیافریند.

کلیدواژه‌ها

نظامی؛ داستان بهرام گور؛ ژیلبر دوران؛ اسطوره؛ ساختارهای منظومة روزانه و منظومة شبانة تخیلات

مراجع

بری، مایکل. (1385). تفسیر مایکل بری بر هفت‌پیکر نظامی. ترجمة جلال علوی‌نیا. تهران: نی.

بهار، مهرداد. (1376). جستاری چند در فرهنگ ایران. چاپ سوم. تهران: فکر روز.

پورنامداریان، تقی. (1383). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.

سعیدی، مریم. (1394). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. تخیل در هفت‌پیکر نظامی و هشت‌بهشت امیر-خسرو دهلوی با توجه به نظریة ژیلبر دوران.

عباسی، علی. (1380). «طبقه‌بندی تخیلات ادبی بر اساس نقد ادبی جدید (روش ژیلبر دوران)». پژوهشنامة علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی. شمارة 29. صص 1-22.

عباسی، علی. (1390). ساختارهای نظام تخیل از منظر ژیلبر دوران. تهران: علمی و فرهنگی.

لوفر دلاشو. مارگریت. (1386). زبان رمزی افسانه‌ها. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس. چاپ دوم.

محجوب، محمدجعفر. (1361). «گور بهرام گور». ایران نامه. سال اول. شمارة 2. صص 147-163.

نامور مطلق، بهمن. (1392). درآمدی بر اسطوره‌شناسی. تهران: سخن.

نظامی. (1388). هفت‌پیکر. تصحیح وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

یاوری، حورا. (1386). روانکاوی و ادبیات. تهران: سخن.

Durand, Gilbert. (1992). Les structures anthropologiques du l’imaginare: introduction a l’archetypologie; puf.