بررسی انتقادی شاعران مجالس النفایس در عرفات العاشقین

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 50، شماره 3 - شماره پیاپی 198، آبان 1396، صفحه 97-116   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v50i3.69367

نویسندگان

هادی بیدکی؛ محمد جعفر یاحقی^* ؛ سید مهدی زرقانی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بخش اعظمی از طبقۀ متوسطین عرفات العاشقین اوحدی برگرفته از شاعران مذکور در مجالس النفایس امیر علی­شیر است و ازآنجایی‌که این دو تذکره از منابع مورد مراجعۀ اغلب محققّان است، ضرورت دارد که میزان صحّت و سقم اطلاعات اوحدی در این اقتباس بررسی و روشن شود. برای این کار هرکدام از تراجم احوال مذکور در عرفات العاشقین با مأخذ آن، یعنی مجالس النفایس و ترجمۀ آن، لطایف نامه مقابله و سنجیده شده و اطلاعات اوحدی با ذکر شواهد متعدّد، تحلیل و بررسی شده است. اوحدی در نقل مطالب مأخذ، چندان مقیّد به امانت و درستی نبوده است؛ زیرا گاه یک شاعر را دو شاعر جداگانه پنداشته و در دو ترجمۀ احوال آن‌ها را معرفی کرده و گاهی هم ابیات یک شاعر را به‌جز خودش، به شاعر دیگری نسبت داده و یا تنها به شاعرانی جز او منسوب کرده است. البته، در این انتسابات تراجم و ابیات، اغلب تشابهی میان عناوین تراجم وجود دارد؛ ولی گاهی این تراجم عناوینی کاملاً متفاوت با هم دارند. از طرفی، ضبط­های عناوین بعضی از تراجم احوال نیز در دومین تصحیح عرفات العاشقین به­نادرستی انتخاب شده است و این اغلاط گاه ناشی از انتخاب ضبط‌های نادرست منابع جانبی به‌جای نسخه‌های عرفات العاشقین است و گاه نتیجۀ بسنده کردن مصححّان به نسخه‌های مغلوط عرفات العاشقین و بهره نبردن از ضبط‌های درست منابع جانبی است.

کلیدواژه‌ها

بررسی انتقادی؛ شاعران؛ مجالس النفایس؛ عرفات العاشقین

مراجع

آل داوود، سید علی. (1374). «عرفات‌العاشقین: سیری در احوال و آثار مؤلف آن». نامۀ فرهنگستان. پاییز. شمارۀ 3. صص 53- 33.

آل داوود، سید علی. (1386). «شاعران زن در عرفات‌العاشقین». نامۀ فرهنگستان. زمستان. شمارۀ 36. صص 94- 79.

آل داوود، سید علی. (1390). «اهمیت و جایگاه عرفات‌العاشقین». جهان کتاب. دی و اسفند. شمارۀ 274- 272. صص 21- 19.

ابویی مهریزی، محمدرضا. (1393). «احوال تاریخی و ادبی یزد در عرفات‌العاشقین». ضمیمۀ آینۀ میراث. مرداد. شمارۀ 35. صص 30- 7.

اشرف‌زاده، رضا. (1388). «شیوۀ نقد و نقادی در تذکرۀ مجالس‌النفایس». ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد. زمستان. شمارۀ 24. صص 23- 7.

امیر علی‌شیر نوایی، علی‌شیر بن غیاث‌الدین کیچکنه. (1961). مجالس‌النفایس. تصحیح سیومه غنی‌وا. تاشکند: نشریۀ آکادمیک فنون.

اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمد بن محمد. (1389). عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین. به تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد. جلدهای 8- 1. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتاب‌خانه. موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمد بن محمد. (1388). تذکرۀ عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین. به تصحیح محسن ناجی نصرآبادی. جلدهای 7- 1. تهران: اساطیر.

ایرانی، نفیسه. (1393). «اوضاع ادبی فارس در دورۀ صفوی با توجه به تذکرۀ عرفات‌العاشقین». ضمیمۀ آینۀ میراث. مرداد. شمارۀ 35. صص 50- 31.

بیگی حبیب‌آبادی، پرویز. (1388). تأملی در تذکرۀ مجالس‌النفایس. تهران: امیر کبیر.

بیدکی، هادی. (1394). «ضرورت تصحیح انتقادی لطایف‌نامۀ فخری هروی». تاریخ ادبیات دانشگاه شهید بهشتی. پاییز و زمستان. شمارۀ 3/ 77. صص 88- 57.

جعفری جزی، مسعود و دیگران. (1393). «اشعار قطران تبریزی در تذکرۀ عرفات‌العاشقین در سنجش با دو تصحیح موجود از این تذکره». ضمیمۀ آینۀ میراث. مرداد. شمارۀ 35. صص 74- 51.

خدایی، عاطفه و راغبیان، مرضیه. (1393). «حروفیه در عرفات‌العاشقین در مقایسه با تذکره‌های دیگر». ضمیمۀ آینۀ میراث. مرداد. شمارۀ 35. صص 102- 75.

رضوی، سیدمحمود. (1394). «عرفات‌العاشقین و ریاض‌الشعرا». اطلاعات حکمت و معرفت. دی. شمارۀ 10. صص 71- 69.

زرقانی، سید مهدی. (1390). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی. تهران: سخن.

شفیعیون، سعید. (1389). «که کارهای چنین: نقدی بر چاپ تذکرۀ عرفات‌العاشقین». آینۀ میراث. پاییز و زمستان. شمارۀ 47. صص 152- 131.

شفیعیون، سعید. (1395). «تذکره‌ای در انزوا». آینۀ میراث. شمارۀ 58. صص 83- 57.

شفیعیون، سعید .(1392). «سیری انتقادی در تذکرۀ مجالس‌النفایس چاپ علی‌اصغر حکمت». مجموعه مقالات همایش بین‌المللی امیر علی‌شیر نوایی. صص 1203- 1181.

شفیعیون، سعید. (1393). «شاعران اصفهان و اصفهان در عرفات‌العاشقین». ضمیمۀ آینۀ میراث. مرداد. شمارۀ 35. صص 140- 103.

عبداللهی، مجتبی. (1390). «مقایسۀ دو تذکرۀ عرفات‌العاشقین اوحدی بلیانی و ریاض‌الشعراء واله داغستانی». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد ادبیات فارسی. دانشگاه فردوسی مشهد.

علی‌زاده، جمشید. (1392). «شاعران تبریز و آذربایجان در عرفات‌العاشقین». گزارش میراث. آذر و اسفند. شمارۀ 61- 60. صص 101- 98.

علی‌زاده، علی. (1390). «عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین». آینۀ پژوهش. آذر و دی. شمارۀ 131. صص 126- 125.

فتوحی رودمعجنی، محمود. (1392). «جایگاه عرفات‌العاشقین در تذکره‌نویسی فارسی». گزارش میراث. آذر و اسفند. شمارۀ 61- 60. صص 97- 92.

فخری هروی، سلطان‌محمد بن امیری. (1321). لطایف‌نامه. ترجمۀ مجالس‌النفایس امیر علی‌شیر نوایی. تصحیح علی‌اصغر حکمت. تهران: کتاب‌فروشی منوچهری.

فخری هروی، سلطان‌محمد بن امیری. (زنده تا 970 ق.). لطایف‌نامه. لندن: موزۀ بریتانیا. نمرۀ مسلسل ADD.7669. [نسخۀ خطی] ترجمۀ 928 ق. تاریخ کتابت 965 ق.

گلچین معانی، احمد. (1363). تاریخ تذکره‌های فارسی. جلد 2. تهران: دانشگاه تهران.

نحوی، اکبر. (1393). «شاعران منطقۀ فارس در تذکرۀ عرفات‌العاشقین». ضمیمۀ آینۀ میراث. مرداد. شمارۀ 35. صص 155- 141.

ناجی نصرآبادی، محسن. (1389). «نقد و بررسی تذکرۀ عرفات‌العاشقین». کتاب ماه ادبیات. اسفند. شمارۀ 161. صص 12- 3.

وثوقی، محمدباقر. (1393). «مهاجران ایرانی آفاقی یا غربا با نگاهی به عرفات‌العاشقین». آینۀ میراث. بهار و تابستان. شمارۀ 54. صص 302- 281.

وحیدیان کامیار، تقی. (1391). تذکرۀ شاعران مشهد. مشهد: پیام توس.

یاحقی، محمدجعفر. (1393). «مجالس‌النفایس». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. ج 5. صص 689- 687. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.