بررسی همکرد «دادن» در ساخت نویافته‌ای از فعل مرکب در کهن ترین ترجمة تورات

جستارهای نوین ادبی

مقاله 6، دوره 50، شماره 3 - شماره پیاپی 198، آبان 1396، صفحه 117-140   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v50i1.69421

نویسندگان

فاطمه قیومیان محمدی^* ؛ محسن محمدی فشارکی

دانشگاه اصفهان

چکیده

«زبان‌شناسی تاریخی» یکی از شاخه‌های علم زبان‌شناسی است که به بررسی سیر تحول زبان می‌پردازد و به این منظور اسناد و مدارک به‌جامانده از زبان را مطالعه می­کند. بخش بزرگ و ارزشمندی از اسناد و مدارک زبان فارسی را نسخ خطی تشکیل می‌دهد و «ترجمة فارسی تورات» (5187 مجلس) یکی از نسخه‌های قابل توجه و کارآمد در این حوزه و به لحاظ ویژگی‌های زبانی، سرشار از نکته‌های بکر و بدیع است. کاربرد همکرد «دادن» در ساخت خاصی از فعل مرکب، یکی از این نکته‌هاست که این نوشتار به آن پرداخته است. در ترجمة کهن تورات، همکرد «دادن» با باری از معنای دستور، تحکم و اجبار، در ترکیب با یک مصدر لازم یا متعدی، فعل مرکبی می‌سازد که معادل امروزین آن را می‌توان در قالب ساخت‌های سببی و با استفاده از ساختمان جملات مرکب وابسته با فراکرد پیرو مقصدی ساخت. با بررسی کاربرد همکرد «دادن» در این ترجمه روشن می‌شود که در گذشته این همکرد هم‌معنا با افعال سببی دستور دادن، باعث شدن و مجبور کردن نیز به کار می‌رفته است.

کلیدواژه‌ها

همکرد؛ دادن؛ فعل مرکب؛ دستور تاریخی زبان فارسی؛ ترجمة کهن تورات

مراجع

احمدی گیوی، حسن. (1384). دستور زبان فارسی فعل. چاپ اول، تهران: قطره.

آل احمد، جلال. (1357). مدیر مدرسه. تهران: امیرکبیر.

باطنی، محمدرضا. (1383). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.

بهار، محمدتقی. (1370). سبک‌شناسی (تاریخ تطور نثر فارسی)، ج1. تهران: امیرکبیر.

بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین. (1373). تاریخ بیهقی. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: مهتاب.

ترجمة فارسی تورات. ترجمة سلیمان بن قس یوسف یعقوب میافارقانی. تهران: کتابخانة مجلس شورای اسلامی. شمارة 5187. 747 هـ. ق.

حدود العالم من المشرق الی المغرب. (1340). به کوشش منوچهر ستوده. تهران: دانشگاه تهران.

دانش‌پژوه، محمدتقی. (1341). «ترجمة فارسی ششصد سالة تورات». راهنمای کتاب. س 5 (1341). ش 7. ص 589.

دبیرمقدم، محمد. (1392). «ساخت‌های سببی در زبان فارسی». در مجموعه مقالات پژوهش‌های زبان‌شناختی فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

دهخدا، علی‌اکبر. (1330). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.

شفائی، احمد. (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. چاپ اول. تهران: مؤسسة انتشارات نوین.

عوفی، محمد بن محمد. (1335). جوامع الحکایات و لوامع الروایات. تهران: دانشگاه تهران.

فردوسی، ابوالقاسم. (1345). شاهنامه. به تصحیح ژول مول. تهران: کتاب‌های جیبی.

فرشیدورد، خسرو. (1382). دستور مفصل امروز بر پایة زبانشناسی جدید. تهران: سخن.

فرشیدورد، خسرو. (1387). دستور مختصر زبان فارسی. چاپ اول، تهران: زوار.

فهرستگان نسخ خطی ایران (فنخا). (1391). به کوشش مصطفی درایتی، ج 9. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران.

کلیله‌ودمنه. (1372). ترجمة نصرالله منشی. تهران: جامی.

مرزبان بن رستم. (1366). مرزبان‌نامه. ترجمة سعد الدین وراوینی. تهران: صفی علیشاه.

مهیار، محمد. (1376). فرهنگ دستوری. چاپ اول، تهران: میترا.

ناتل خانلری، پرویز. (1369). تاریخ زبان فارسی. جلد 1. چاپ چهارم. تهران: نشر نو.

وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به نشانی:

http://dlib.ical.ir/faces/search/bibliographic/biblioFullView.jspx?_afPfm=-hl58f202y

هدایت، صادق. (1344). بوف کور. تهران: پرستو.

همایی، جلال‌الدین. (؟). یادداشت‌های پراکندة همایی. نسخة محفوظ در کتابخانة ملی. مجموعة جلال همایی.

یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابی‌عبدالله. (1376هـ/ 1975 م). معجم البلدان. ج 5. بیروت: دار الصادر.