اثر باکتری‌های افزاینده رشد و قارچ میکوریزا بر صفات مهم زراعی دو رقم گندم (Triticum aestivum L.; Triticum turgidum var. durum) در شرایط دیم

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 2، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 51، فروردین 1401، صفحه 19-33   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v1i1.51317

نویسندگان

رحیم ناصری¹؛ مهرشاد براری^{* 1}؛ محمد جواد زارع¹؛ کاظم خاوازی²؛ زهرا طهماسبی¹

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایران.

²مؤسسه تحقیقات خاک و آب، کرج، ایران.

چکیده

به‌منظور بررسی عملکرد دانه گندم (Triticum aestivum L.; Triticum turgidum var. durum) دیم، آزمایشی مزرعه­ای به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمار­های آزمایشی شامل عامل رقم گندم در دو سطح (کراس سبلان و ساجی) و عامل مخلوط کود شیمیایی فسفر و کود زیستی در هشت سطح شامل: 1- عدم مصرف کود شیمیایی فسفر، 2- 100 درصد کود شیمیایی فسفر، 3- باکتری حل‌کننده فسفات (سودوموناس پوتیدا)، 4- قارچ میکوریزا (گلوموس موسه)، 5- باکتری حل‌کننده فسفات + قارچ میکوریزا ، 6- باکتری حل‌کننده فسفات + قارچ میکوریزا + 50 درصد کود شیمیایی فسفر، 7- باکتری حل‌کننده فسفات + 50 درصد کود شیمیایی فسفر و 8- قارچ میکوریزا + 50 درصد کود شیمیایی فسفر بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که برهم‌کنش رقم در مخلوط کود شیمیایی و کود زیستی بر تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی­دار بود. کود زیستی در هر دو رقم گندم در شرایط دیم دارای اثر مثبت و معنی­داری بر تمامی صفات مورد مطالعه بود، به‌طوری­که درصد افزایش عملکرد دانه در رقم ساجی و استفاده از قارچ میکوریزا نسبت به شاهد 62 درصد بود. هم‌چنین درصد افزایش عملکرد دانه در مقایسه با تیمار 100 درصد کود شیمیایی فسفر 36 درصد بود. در این پژوهش نشان داده شد، بین ارقام دیم مورد آزمایش هنگام استفاده از باکتری­های حل‌کننده فسفر و قارچ میکوریزا تفاوت وجود دارد، به‌طوری­که گندم دوروم ساجی واکنش بهتری به قارچ میکوریزا از خود نشان داد. بنابراین، نتایج این تحقیق نشان داد که در شرایط کشت گندم دیم در ایلام که گیاه با تنش­های آخر فصلی (خشکی و دما) مواجه می­گردد، گندم دوروم دیم رقم ساجی و قارچ میکوریزا نتیجه مطلوب‌تری از خود نشان می­دهد.

کلیدواژه‌ها

شرایط دیم؛ عملکرد دانه؛ کود زیستی؛ کود شیمیایی فسفر

مراجع

Abo-Ghalia, H.H., and Khalafallah, A.A., 2008. Responses of wheat plants associated with arbuscular mycorrhizal fungi to short-term water stress followed by recovery at three growth stages. Journal of Applied Sciences Research 4: 570-580.

Al-Karaki, G., Michael, M. C., and John Zak, B., 2004. Field response of wheat to arbuscular mycorrhizal fungi and drought stress. Mycorrhiza 14: 263–269.

Ashraf, M., Museen-Ud-Din, M., and Warraich. N.H., 2003. Production efficiency of mung bean (Vigna radiate L.) as affected by seed inoculation and NPK application. International Journal of Agriculture and Biology 5 (2): 179-180.

Azadi S., Siadat A., Naseri, R., Soleymanifard A., and Mirzaei, A., 2013. Effect of integrated application of Azotobacter chroococcum and Azospirillium brasilense and nitrogen chemical fertilizers on qualitative and quantitative of durum wheat. Journal of Crop and Ecophysiology 5 (26):129-146. (In Persian with English Summary).

Bath, S.A., Thenua O.V.S., Shivakumar, B.G., and Malik, J.K., 2005. Performance of summer green gram [Vigna radiate (L.) Wilczek] as influenced by biofertilizers and phosphorus nutrition. Haryana. Journal of Agronomy 21:203-205

Cardoso, I.M., and Kuyper, T.W., 2006. Mycorrhizas and tropical soil fertility. Agriculture, Ecosystem and Envirenment 116: 72-84.

Daneshmand, A.R., Shirani-Rad, A.H., Nourmohammadi, Gh., Zareei, Gh., and Daneshian, J., 2008. Effect of irrigation regimes and nitrogen levels on seed yield and seed quality of two rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Iranian Journal of Crop Science 10: 244-261. (In Persian with English Summary).

Hamidi, A., Chaokan, R., Asgharzadeh, A., Dehghanshoar, M., Ghalavand, A., and Malakouti, M.J., 2009. Effect of plant growth promoting rhizobateria (PGPR) on phonology of late maturity maize (Zea mays L.) cultivars. Iranian Journal of Crop Science 11 (3): 249-270. (In Persian with English Summary).

Huiying, L., 2005. Role of mycorrhiza symbiosis in growth and phosphorus nutrition of wheat. The University of Adelaide 99 180.

Kanwal, S., Bano, A., and Naseem Mal R., 2015. Effects of arbuscular mycorrhizal fungi on wheat growth, physiology, nutrition and cadmium uptake under increasing cadmium stress. International Journal of Agronomy and Agricultural Research 7 (5): 30-42.

Marius, S., Octavita, A., Eugen, U., and Vlad, A., 2005. Study of a microbial inoculation on several biochemical indices in sunflower (Helianthus anuus L.). Analele tiinifice ale Universitii^''Alexandru Ioan Cuza'', Genetici Biologie Molecular, TOM V.

Mertnese, T., and Hess, D., 2004. Yield increase in spring wheat inoculated with Azospirillium under greenhouse and field condition of a temperate region. Plant and Soil 82: 87-99.

Moradi, M., Siadat, A., Khavazi, K., Naseri, R., Maleki, A., and Mirzaei, A., 2011. Effect of application of bio-fertilizer and phosphorous fertilizers on quantities and qualitative traits of spring wheat. Journal of Crop and Weed Ecophysiology 5 (18): 51-66. (In Persian with English Summary).

Naseri, R., Soleymanifard, A., Mahmodian, L., and Nazrbegi, E., 2010. The effect of drought stress at different growth stages on seed yield and some agronomic traits of four rapeseed cultivars. National Congress of New Findings in Oilseed Crops Production 26-27Jun. (In Persian with English Summary).

Naseri, R., Soleymanifard, A., and Soleymani, R., 2010. Yield and yield components dry land cultivars as influenced by supplementary irrigation at different growth stages. American-Eurasian Journal Agriculture and Envirnmental Science 7 (6): 684-688.

Raja, A.R., Shah, K.H., Aslam, M., and Memon, M.Y., 2002. Respons of phosphobacterial and mycorrhizal inoculation in wheat. Asian Journal of Plant Science 4: 322-323.

Rashid, M., khalili, S., Ayub, N., Alam S., and Latif, F., 2004. Organic acids production solubilizing by phosphate solubilizing microorganisms (PSM) under in vitro condition. Pakistan Journal of Biological Science 7: 187-196.

Ravari, V., and Hum, D.J., 2003. Performance of a superior Bradyrhizobium japonicum and selected Sinorhizum ferdii strain with soybean cultivar. Agronomy Journal 84: 1051-1056.

Rodriguze, H., and Fraga, R., 1999. Phosphate solubilizing bacteria and their rol in plant growth promotion. Biothecnology Advances 17: 319-339.

Sepehri, M., Saleh Rastin, N., Hosseini Salekdeh, G., and Khayam Nekoe, M., 2009. Effect of endophytic fungus, Piriformospora indica, on growth and resistance of Hordeum vulgare L. to salinity stress. Journal of Rangeland 3 (3): 508-518.

Shaalan, M.N., 2005. Influence of biofertilizers and chicken manure on growth, yield and seeds quality of (Nigella sativa L.) plants. Egyptian Journal of Agricultural Sciences 83: 811-828.

Sharma, A.K., 2002. Biofertilizers for sustainable agriculture. 1sd edition. Jodhpur: agrobios, Indian 456p.

Shehata, M.M., and EL-Khawas, S.A., 2003. Effect of two biofertilizers on growth parameters, yield characters, nitrogenous components, nucleic acids content, minerals, oil content, protein profiles and DNA banding pattern of sunflower yield. Pakistan Journal of Biological Sciences 6: 1257-1268.

Singh. R., Behl, R.K., Singh, K.P., Jain, P., and Narula, N., 2004. Performance and gene effects for wheat yield under inoculation of arbuscular mycorrhiza fungi and Azotobacter chroococcum. Haryana Agricultural University. Hisar, India. Plant Soil Environ 50 (9): 409-415.

Soleymanifard, A., and Naseri, R., 2014. The Effects of urea fertilizer and Azotobacter and Azospirillum on physiological charactestis of maize (Zea mays L.) at Khash, Iran. Journal of Crop and Ecophysiology 8 (3):301-316. (In Persian with English Summary).

Soleymanifard, A., Naserirad, H., Naseri, R., and Piri, I., 2013. Effect of plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on phonology traits, grain yield and associated traits of maize (Zea mays L.) hybrids. Journal of Crop and Ecophysiology 1 (25):71-91. (In Persian with English Summary).

Soleimanzadeh, H., Habibi, D., Ardakani, M.R., Paknejad, F., and Rejali, F., 2010. Response of sunflower (Helianthus annuus L.) to inoculation with Azotobacter under different nitrogen levels. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environment 7 (3): 265-268.

Song, H., 2005. Effects of VAM on host plant in condition of drought stress and its mechanisms .Electronic Journal of Biology 1 (3): 44-48.

Tang, M., Chen, H., Huang, J.C., and Tian, Z.Q., 2009. AM fungi effects on the growth and physiology of Zea mays L. seedlings under diesel stress. Soil Biochemistry 41: 936–940.

Tanwar, S.P.S., Sharma, G.L., and Chahar, M.S., 2002. Effects of phosphorus abd biofertilizers on growth and productivity of black gram. Annuals of Agricultural Research 23 (3): 491-493.

Wu, S.C., Caob, Z.H., Lib, Z.G., Cheunga, K.C., and Wong, M.H., 2005. Effects of bio-fertilizer containing N-fixer, P and K solubilizers and AM fungi on maize growth: a greenhouse trial. Geoderma 125: 155–166.

Wu, Q.S., and Xia, R.X., 2006. Arbuscular mycorrhizal fungi influence growth, osmotic adjustment and photosynthesis of citrus under well-watered and water stress conditions. Journal of Plant Physiology 163 (4): 417-425.

Yasari, E., and Patwardhan, A.M., 2007. Effects of Aztobacter and Azospirillium inoculations and chemical fertilizers on growth and productivity of canola. Asian Jouranl of Plant Science 6 (1): 77-82.

Zahir, A.Z., Abbas, S.A., Khalid, A., and Arshad, M., 2000. Substrate dependent microbially derived plant hormones for improving growth of maize seedlings. Pakistan Journal of Biological Sciences 3:289-291.

Zaidi, A., and Khan, M.S., 2006. Co-inoculation effects of phosphate solubilizing microorganisms and Glomus fasciculatum on green gram-bradyrhizobium symbiosis. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 30: 223-230.