بررسی ترکیب فیتوشیمیایی اسانس مرزه سهندی (Satureja sahandica Bornm.) در مراحل مختلف فنولوژیکی

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 1، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 27، فروردین 1395، صفحه 1-16   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v8i1.45273

نویسندگان

حیران قمری¹؛ مهدی صیدی^{* 1}؛ عظیم قاسم نژاد²؛ علیرضا قنبری³

¹گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایران.

²گروه علوم باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

³گروه علوم باغبانی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

مرزه سهندی (Satureja sahandica Bornm.) یکی از گیاهان خانواده نعناعیان و بومی ایران است که در شمال غرب و غرب کشور پراکندگی دارد. در تحقیق حاضر تأثیر زمان های مختلف برداشت بر عملکرد و ترکیب فیتوشیمیایی اسانس مرزه سهندی در رویشگاه طبیعی پاکل از توابع شهرستان ایلام، استان ایلام و یک نمونه کشت شده در گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. بخش های هوایی گیاهان در پایان هر ماه از فروردین تا شهریور ماه 1390 برداشت گردید. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که زمان برداشت بر صفات مورد مطالعه تأثیر معنی داری در سطح احتمال یک درصد داشت. مقایسه میانگین بازدهی اسانس نمونه های وحشی نشان داد که بیشترین (42/0 درصد) و کمترین (19/0 درصد) عملکرد به ترتیب مربوط به اردیبهشت و شهریور بود. همچنین بیشترین (06/61 درصد) و کمترین (53/49 درصد) فعالیت آنتی اکسیدانی به ترتیب مربوط به محصول شهریور و مرداد بود. از طرفی، بیشترین و کمترین محتوی فنل کل به ترتیب مربوط به شهریور (06/30 میلی گرم گالیک اسید بر میلی لیتر اسانس) و خرداد (41/14 میلی گرم گالیک اسید بر میلی لیتر اسانس) بود. تجزیه فیتوشیمیایی اسانس‌ها با کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) 75 ترکیب مختلف را جداسازی کرد. بورنئول در تمامی مراحل مختلف برداشت ترکیب اصلی اسانس بود. به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که اردیبهشت ماه به عنوان مناسب ترین زمان برداشت جهت دستیابی به بالاترین میزان اسانس، مرحله گلدهی کامل (شهریور) جهت دستیابی به بالاترین کیفیت اسانس از جمله درصد فعالیت آنتی اکسیدانی و محتوی فنل کل و تیر ماه جهت دستیابی به مهم-ترین جزء تشکیل دهنده اسانس (بورنئول) مرزه سهندی در رویشگاه آن در استان ایلام می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

بورنئول؛ فعالیت آنتی اکسیدانی؛ گیاهان دارویی؛ محتوی فنل کل

مراجع

1- Ahmadi, L., and Mirza, M. 1999. A study of chemical composition of essential oil from Salvia officinalis L. during different growth stages. Journal of Sciences and Technology Agriculture and Natural Research 3(2): 93-99.

2- Ahmadi, S., Sefidkon, F., Babakhanlo, P., Asgari, F., Khademi, K., and Karimifar, M.A. 2009. Comparing essential oil composition of Satureja bachtiarica Bunge. before and full flowering stages in field and provenance. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 25(2): 159-169. (In Persian with English Summary)

3- Akbarinia, A., and Sefidkon, F. 2009. Identification of essential oil components of Satureja sahendica Bornm., In cultivated condition in Qazvin. Journal of Qazvin University of Medical Sciences 13(2): 60-63. (In Persian with English Summary)

4- Akbarinia, A., Sefidkon, F., and Razaz Hashemi, S.R. 2009. Essential oil components of cultivated and wild accessions of Satureja sahendica Bornm. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 25(3): 376-385. (In Persian with English Summary)

5- Alizadeh, A., Khoshkhui, M., Javidnia, K., Firuzi, O., Tafazoli, E., and Khalighi, A. 2010. Effects of fertilizer on yield, essential oil composition, total phenolic content and antioxidant activity in Satureja hortensis L. (Lamiaceae) cultivated in Iran. Medicinal Plants Research 4(1): 033-040. (In Persian with English Summary)

6- Amiri, H. 2012. Chemical composition and antioxidant activity of the essential oil and methanolic extract of Salvia multicaulis Vahl., Journal of Medicinal Plants 11(8): 111-117. (In Persian with English Summary)

7- Ayan, A.K., Yanar, P., Cirak, C., and Bilgener, M. 2007. Morphogenetic and diurnal variation of total phenols in some Hypericum species from Turkey during their phenological cycles. Bangladesh Journal of Botanically 36: 39-46.

8- Bhatia, S.P., Letizia, C.S., and Api, A.M. 2008. Fragrance material review on borneol. Food and Chemical Toxicology 46: 77- 80.

9- British Pharmacopoeia. 1988. British pharmacopoeia, 20, London, HMSO, 137-138.

10- David, R., and Zbigniew, A. 2010. Aqueous extract of Achillea millefolium L. (Asteraceae) inflorescences suppresses lipopolysaccharide-induced inflammatory responses in RAW 2647 murine macrophages. Medicinal Plants Research 4(3): 225-234.

11- Ebrahimi, S.N., Hadian, J., Mirjalili, M.H., Sonboli, A., and Yousefzadi, M. 2008. Essential oil composition and antibacterial activity of Thymus caramanicus at different phenological stages. Food Chemistry 110: 927-931.

12- El-Gazzar, A., and Watson, A. 1970. Taxonomic study of Labiatae and related genera. New Phytologist 69: 451-486.

13- Hadipanah, A., Golparvar, A.R., Ghasemi Pirbalouti, A., and Zaynali, H. 2011. Determine optimum of harvest time on the quantity/quality of essential oil and thymol of thyme (Thymus vulgaris L.) in Isfahan. Journal of Herbal Drugs 2(1): 23-32. (In Persian with English Summary)

14- Horvathova, E., Slamenova, D., Marsalkova, L., Sramkova, M., and Wsolova, L. 2009. Effects of borneol on the level of DNA damage induced in primary rat hepatocytes and testicular cells by hydrogen peroxide. Food and Chemical Toxicology 47: 1318-1323.

15- Hosni, K., Msaada, K., Taarit, M.B., and Marzouk, B. 2011. Phenological variation of secondary metabolites from Hypericum triquetrifolium Turra., Biochemical Systematics and Ecology 39: 43-50.

16- Jordan, M.J., Martinez, R.M., Goodner, K.L., Baldwin, E.A., and Sotomayor, A. 2006. Seasonal variation of Thymus hyemalis Lange and Spanish Thymus vulgaris L. essential oils compositions. Industrial Crops and Products 24: 253-263.

17- Kulkarni, A.P., and Aradhya, S.M. 2005. Chemical changes and antioxidant activity in pomegranate arils during fruit development. Food Chemistry 93: 319-324.

18- Liu, R., Zhang, L., Lan, X., Li, L., Zhang, T.T., Sun, J.H., and Du, G.H. 2011. Protection by borneol on cortical neurons against oxygen-glucose deprivation/reperfusion: involvement of anti-oxidation and anti-inflammation through nuclear transcription factor kappab signaling pathway. Neuroscience 176: 408-419.

19- Madgd, A., Nedzaad-Sataari, T., Khavari Nedzaad, R., and Doosti, B. 2008. Evaluation of qualitative and quantitative changes in essential oil components of the medicinal plant (Satureja khuzistanica J.) during plant genesis and its oil in vitro antimicrobial properties. Journal of Sciences Islamic Azad University 18(70/1): 51-60. (In Persian with English Summary)

20- Miguel, M.G., Duarte, F., Venancio, F., and Tavares, R. 2002. Changes of the chemical composition of the essential oil of Portuguese Thymus mastichina in the course of two vegetation cycles. Acta Horticulturae 576: 83-86.

21- Murakami, S., Li, W., Matsuura, M., Satou, T., Hayashi, S., and Koike, K. 2009. Composition and seasonal variation of essential oil in Alpinia zerumbet from Okinawa Island. Natural Medicinal 63: 204-208.

22- Omidbaigi, R. 2005. Production and Processing of Medicinal Plants. Astane Ghodse Razavi, Mashhad, Iran 347 pp. (In Persian)

23- Rezvani Moghaddam, P., Aminghafori, A. Bakhshaie, S., and Jafari L. 2013. The effect of organic and biofertilizers on some quantitative characteristics and essential oil content of summer savory (Satureja hortensis L.). Journal of Agroecology 5(2): 105-112. (In Persian with English Summary)

24- Salehi, P., Sonboli, A., Ebrahimi, S.N., and Yousefzadi, M. 2007. Antibacterial and antioxidant activities of the essential oil and various extracts of Salvia sahendica in different phenological stages. Chemistry of Natural compounds 43: 328-330.

25- Samsam Shariat, H. 1992. Extraction of plant materials and quantitative evaluation. Mani, Isfahan, Iran 293 pp. (In Persian)

26- Sefidkon, F., Abbasi, K., Jamzad, Z., and Ahmadi, S. 2007. The effect of distillation methods and stage of plant growth on the essential oil content and composition of Satureja rechingeri Jamzad., Food Chemistry 100: 1054-1058.

27- Sefidkon, F., and Akbarinia, A. 2009. Essential oil content and composition of Satureja sahendica Bornm. In different stages of plant growth. Journal of Essential Oil Research 21(2): 112-114.

28- Sefidkon, F., Jamzad, Z., and Barazandeh, M.M. 2005. Essential oil of Satureja bachtiarica Bunge. a potential source of carvacrol. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 20(4): 425-439. (In Persian with English Summary)

29- Sefidkon, F., Jamzad, Z., and Mirza, M. 2004. Chemical variation in the essential oil of Satureja sahendica from Iran. Food Chemistry 88: 325-328.

30- Sefidkon, F., Kalvandi, R., and Mirza, M. 2003. Chemical variation of the essential oil of Nepeta heliotropifolia in different stages of plant growth. Medicinal and Aromatic Plants Research 19(3): 225-267. (In Persian with English Summary)

31- Sellami, I.H., Maamouri, E., Chahed, T., Wannes, W.A., Kchouk, M.E., and Marzouk, B. 2009. Effect of growth stage on the content and composition of the essential oil and phenolic fraction of sweet majoram (Origanum majorana L.). Industrial Crops and Products 30: 395-402.

32- Senatore, F. 1996. Influence of harvesting time on yield and composition of the essential oil of a thyme (Thymus pulegioides L.) growing wild in Campania (Southern Italy). Food Chemistry 44: 1327-1332.

33- Singleton, V.L., Orthofer, R., and Lamuela-Raventos, R.M. 1999. Analysis of total phenols and other oxidation substrates and antioxidant activity by meas of folin-Ciocalteu reagent. Methods Enzymology 299: 152-178.

34- Syvacy, A., and Sokmen, M. 2004. Seasonal changes in antioxidant activity, total phenolic and anthocyanin constituent of the stems of two Morus species (Morus alba L. and Morus nigra L.). Plant Growth Regulation 44: 251-256.

35- Tabatabaei-Raisi, A., Khaligi, A., Kashi, A., Asnaashari, S., Bamdad mogadam, S., and Delazar, A. 2007. Antioxidant activity and chemical compositions of essential oil of aerial parts of Satureja sahendica Bornm., Pharmaceutical Sciences 3: 1-6.