پیکرگردانی در منظومه‌های فارسی حماسة رامایانا

جستارهای نوین ادبی

مقاله 4، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 201، مرداد 1397، صفحه 77-101   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v0i0.68899

نویسندگان

پریسا سلطانی^* ؛ محمدکاظم کهدویی؛ محمد خدادادی

دانشگاه یزد

چکیده

رامایانا، کهن ­ترین حماسة هندی است که آن را والمیکی به زبان سنسکریت بین قرون 5 تا 3 قبل از میلاد سروده و بعدها به‌صورت منظوم و منثور به زبان فارسی برگردانده شده است. پدیدة پیکرگردانی از مهم‌ترین ویژگی­ های اساطیر کهن است که جلوه ­های آن در نسخه ­های چهارگانة رامایانا به‌وفور یافت می­شود و کاربرد مظاهر پیکرگردانی و توجه مترجمان، در بازآفرینی بن­مایه ­های پیکرگردانی در ترجمه ­های رامایانا نیازمند بررسی و واکاوی است. در این پژوهش، جلوه­های پیکرگردانی ازجمله پیکرگردانی­ های خدایان به انسان، کائنات به انسان و حیوان، ایزدان و روحانیون، تغییر ظاهر، مسخ شدن، حیوانات شگفت ­انگیز و اساطیری، تغییر اندازه، طلسم و جادو، جاودانگی، جوانی و روئین ­تنی بررسی شده است. در این میان، شباهت محتوای حکایات منظومة گردهرداس و سپس نرگسستان با حماسة منثور نیز نموده خواهد شد. در این پژوهش که به روش کتابخانه­ای انجام می­گیرد، ابتدا مقدماتی دربارة پیکرگردانی مطرح می­شود، سپس جلوه­های این گونة اساطیری از درون آثار مذکور استخراج و بررسی می­گردد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه ها: حماسه های فارسی رامایانا؛ پیکرگردانی؛ اسطوره

مراجع

ادهم، نیما. (1393). «بررسی تطبیقی اهریمنان خشکی در شاهنامة فردوسی و حماسة رامایانا». فصل-نامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. سال دوم. شمارة 32. صص 12-37.

اسدی، نعیم و آسیة ذبیح‌نیا عمران. (1394). «پیکرگردانی (متامورفسیس) در قصه‌ها و افسانه‌های بومی استان هرمزگان». فصل‌نامة اورمزد. شمارة 26. ویژه‌نامة شمارة 2. دانشگاه پیام نور. صص 6-30.

اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1351). «اسفندیار و راز روئین‌تنی». دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شمارة 79 و 80. صص 43-62.

آشتیانی، جلال الدین. (1386). عرفان. تهران: شرکت سهامی انتشار.

اظهر دهلوی، عبدالودود. (1350). راماین کتاب مقدس هندوان. 2جلدی.تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

الیاده، میرچا. (1375). اسطوره، رؤیا، راز. ترجمة رؤیا منجم. تهران: فکر روز.

بایار، ژان پیر. (1394). رمزپردازی آتش. ترجمة جلال ستاری. چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.

بهار، مهرداد. (1384). از اسطوره تا تاریخ. تهران: نشر چشمه.

بهار، مهرداد. (1376). پژوهشی در اساطیر ایران. چاپ دوم. تهران: آگه.

پانی پتی، سعدالدّوله مسیح. (2009م ). رامایانا. به اهتمام سید عبدالحمید ضیایی. سید محمدیونس جعفری. دهلی نو: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران.

جلالى نایینى، سید محمدرضا. (1375). هند در یک نگاه. تهران: شیرازه.

دالاپیگولا، آنالیبرا. (1385). اسطوره‌های هندی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

دانامونو، میگل. (1375). درد جاودانگی. ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. چاپ سوم. تهران: البرز.

دوبلیوس، لوکاس. وان دراسبک، روبارتوس. (1382). دیباچه ای بر جهان باستان. ترجمة مرتضی ثاقب فر. چاپ دوم. تهران: ققنوس.

ذبیح نیا عمران، آسیه، بهار. (1395). «پیکرگردانی در افسانه‌های جواهرالاسمار». فصل نامة فرهنگ و ادبیات عامه. سال چهارم. شمارة 85. صص 72-90.

رستگار فسایی، منصور. (1383). پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رضایی دشت ارژنه، محمود. (1391). سیاوشان (بازتاب ایزدان باروری در گسترة اساطیر جهان). اهواز: دانشگاه شهید چمران.

رضی، هاشم. (1363). اوستا. ترجمه و تحقیق. تهران: فروهر.

زاخائو (مصحح). (1925م). تحقیق ماللهند (ابوریحان بیرونی). لایپزیک.

زارعی، بدریه. (1393). «پیکرگردانی انسان‌درخت و درخت‌انسان در قصه‌های عامیانة هرمزگان». پژوهش‌نامة فرهنگی هرمزگان. شمارة 8 و 9. صص1-20.

شایگان، داریوش. (1356). ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. دو جلدی. تهران: دانشگاه تهران.

شمیسا، سیروس. (1381). بیان. تهران: فردوس.

قائمی، فرزاد. (پاییز 1392). «از رپیهوین تا سیاوش». جستارهای ادبی. شمارة 182. صص62-86.

قائمی، فرزاد؛ قوام، ابوالقاسم؛ یاحقی، محمدجعفر. (1388). «تحلیل نقش نمادین اسطورة آب و نمودهای آن در شاهنامة فردوسی بر اساس روش نقد اسطوره ای». جستارهای ادبی. شمارة 165. صص47-68.

کاسیرر، ارنست. (1366). زبان و اسطوره. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: قطره.

کایته، چندرمن. (1392). رامایانا با عنوان نرگسستان. تصحیح، مقدمه و تعلیق محمدکاظم کهدویی. قم: مجمع ذخائر اسلامی.

کریستن سن، آرتور. (2535). آفرینش زیانکار در روایات ایرانی. ترجمة احمد طباطبائی. تبریز: موسسة تاریخ و فرهنگ ایران.

گردهرداس. (1388). رامایانا. به اهتمام عبدالودود اظهر دهلوی. عبدالحمید ضیائی. دهلی نو: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران.

واحددوست، مهوش. (1373). «راماین کهن‌ترین اثر حماسی هندوان». نشریة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شمارة132-129. صص 316-338.

وفامند، شیما. (شهریور 1393). ابزارهای پیکرگردانی: جاودانگی، جوانی و رویین‌تنی در اسطوره-شناسی تطبیقی ایران، چین، یونان، روم، مصر و اسکاندیناوی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد: شیراز.