ارزیابی عملکرد و شاخص های کیفی جوانه زنی بذور گیاهان دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L.)، اسفرزه (Plantago ovata Forsk.) و رازیانه (.Foeniculum vulgare Mill) تحت شرایط کشت ارگانیک

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 1، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 28، تیر 1395، صفحه 153-168   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v8i2.24981

نویسندگان

علیرضا کوچکی^{* 1}؛ لیلا تبریزی²؛ مسعود کیخا آخر³؛ عقیل روحی¹

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه مهندسی علوم باغبانی و فضای سبز، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

³گروه زراعت، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

چکیده

به منظور مطالعه ویژگی ‌های کمی و کیفی بذور گیاهان دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L.)، اسفرزه (Plantago ovata Forsk.) و رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) تحت شرایط کاربرد نهاده ‌های آلی، آزمایشی به صورت طرح بلوک‌‌های کامل تصادفی با چهار تیمار کودی شامل کود گاوی، کمپوست زباله شهری، کمپوست بقایای قارچ و تیمار شاهد (عدم کاربرد کود) در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد طی دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 برای سه گونه گیاه دارویی نامبرده اجرا شد و سپس خصوصیات کیفی جوانه زنی بذور حاصل از تیمار‌های مذکور به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار در آزمایشگاه بذر پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران ارزیابی شدند. عملکرد بیولوژیک و بذر، وزن هزاردانه، شاخص برداشت و برخی شاخص ‌های کیفی بذر شامل طول، عرض و قطر، درصد و سرعت جوانه‌زنی، شاخص بنیه بذر، طول و وزن خشک گیاهچه سه گیاه دارویی اسفرزه، سیاهدانه و رازیانه مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس نتایج موجود، تیمار‌های مورد بررسی در مزرعه به طور معنی‌داری سبب افزایش عملکرد بذر و بیولوژیک هر سه گیاه شدند به طوری که در هر دو سال، کمپوست بقایای قارچ بیشترین تأثیر را بر افزایش این صفات نسبت به تیمار شاهد داشت. نهاده‌‌های کودی بر شاخص برداشت اسفرزه و سیاهدانه در طی دو سال تأثیرگذار نبودند، در حالی که بر شاخص برداشت گیاه رازیانه تأثیر معنی‌دار داشتند. استفاده از کمپوست بقایای قارچ در سال اول و کمپوست زباله شهری در سال دوم به ترتیب وزن هزاردانه اسفرزه و سیاهدانه را تحت تأثیر قرار دادند. همچنین، تیمار‌های کودی میزان درصد و سرعت جوانه‌زنی، طول و وزن خشک گیاهچه و بنیه بذر را در هر سه گیاه نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند و بیشترین مقدار این صفات در تیمار کود دامی مشاهده شد. استفاده از کمپوست بقایای قارچ منجر به حصول بیشترین میانگین طول بذر در گونه ‌های مورد مطالعه شد. بذور رازیانه با کاربرد کمپوست بقایای قارچ بیشترین طول بذر را در بین گونه‌ها و تیمار‌های کودی مورد استفاده نشان دادند.

کلیدواژه‌ها

بنیه بذر؛ سرعت جوانه‌زنی؛ شاخص برداشت؛ کمپوست؛ کود دامی

مراجع

Abdul-baki, A.A., and Anderson, J.D. 1973. Vigor determination in soybean seed by multiple criteria. Crop Science 13: 630-633.

Adam, N.R., Dierig, D.A., Coffelt, T.A., and Wntermeyer, M.J. 2007. Cardinal temperatures for germination and early growth of two Lesquerella species. Industrial Crop and Products 25: 24-33.

Akbarnejad, F., Astaraei, A.R., Fotovat, A., and Nassiri Mahallati, M. 2011. Effect of municipal solid waste compost and sewage sludge on yield and yield components of black cumin (Nigella sativa). Iranian Journal of Field Crops Research 8: 767-771.) In Persian with English Summary)

Amico, R.U., Zizzo, G.V., Agnello, S., Sciortino, A., and Iapichino, G. 1994. Effect of seed storage and seed size on germination, emergence and bulbelt production of Amaryllis belladonnal L. Acta Horticulturae (ISHS) 362: 281-8.

Anwar, M., Patra, D.D., Chand, S., Alpesh, K., Naqvi, A.A., and Khanuja, S.P.S. 2005. Effect of organic manures and inorganic fertilizer on growth, herb and oil yield, nutrient accumulation and oil quality of French basil. Communications in Soil Science and Plant Analysis 36: 1737-1746.

Chandra Babu, R., Muralidharan, V., Seetha Rani, M., Nagarajan, M., Sree Rangasamy, S.R., and Pallikonda Perumal, R.K. 2008. Effect of seed size on germination and seedling growth in greengram (Vigna radiata L. Wilczek) and blackgram (Vigna mungo L. Hepper) cultivars. Journal of Agronomy and Crop Science 164: 213-216.

D’Antuono, L.F., Moretti, A., and Lovato, A.F.S. 2002. Seed yield, yield component, oil content and essential oil content and composition of Nigella sativa L. and Nigella damascena L. Industrial Crops and Product 15: 59-69.

Damjanivic, B., Lepojevic, V., and Tolic, A. 2005. Extraction of fennel (Foeniculum vulgare Mill.) seeds with supercritical CO2: Comparison with hydro distillation. Food Chemistry 92: 143-149.

Darzi, M.T., and Haj Seyed Hadi, M.R. 2012. Effects of the application of organic manure and biofertilizer on the fruit yield and yield components in dill (Anethum graveolens). Journal of Medicinal Plants Research 6: 3345-3350.

Darzi, M.T., Ghalavand, A., Rajali, F., and Sefidkon, F. 2006. Investigation on biological fertilizers effects on yield and yield components of Foeniculum vulgare Mill. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 22(4): 292-276. )In Persian with English Summary)

Edna Ursulino, A., Ademar Pereira, de O., and Riselane de Lucena Alacântara, B. 2005. Yield and physiological quality of coriander seeds cultivated with manure and mineral fertilizer. Revista Brasileira de Sementes 27: 132-137.

Ghaderifar, F., and Soltani, A. 2010. Seed Control and Certification. Jihad-e- Daneshgahi Mashhad Publication, Mashhad, Iran. )In Persian)

Griffe, P., Metha, S., and Shankar, D. 2003. Organic production of medicinal, aromatic and dye-yielding plants (MADPs): forward, preface and introduction. FAO.

Hansol CVEA, Oelke, D., Putnam, H., and Oplinger, E.S. 1992. Psyllium. Alternative Field Crops Manual. Horticulture. Purdue University, Indiana.

Hermes, A. 2010. Organic seeds [Online]. Available at website: http://www.livestrong.com/article/143124-definition-organic-seeds.

Irannezhad, A., Rahimi, A., and Vakili, M.A. 2010. Effects of different soil fertility treatments on mucilage, 1000- seed weight, leaf area and seed number of Plantago ovata. In 5th National Congress of New Idea in Agriculture, Islamic Azad University, Khorasgan, Isfahan, 27-28 February 2010 p. 1-4. (In Persian)

Jahan, M. 2008. Investigation on agroecology of corn symbiosis with mycorrhiza fungi and N-fixing bacteria in conventional and ecological cropping systems. PhD dissertation, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. )In Persian with English Summary)

Jain, N.K., Jat, N.L., and Choudhary, G.R. 2007. Response of fennel (Foeniculum vulgare) to inorganic nitrogen, farmyard manure and Azospirillum. Indian Journal of Agricultural Sciences 77: 376-378.

Karla, A. 2003. Organic cultivation of medicinal and aromatic plants. A hope for sustainability and quality enhancement. Journal of Organic Production of Medicinal, Aromatic and Dye-yielding Plants (MADPs). FAO.

Khandan, A., Astaraei, A., Nassiri Mahallati, M., and Fotovat, A. 2005. Effects of different levels of chemical and organic fertilizers on yield and yield components of Plantago ovata. Iranian Journal of Field Crops Research 3(2): 253-245. )In Persian with English Summary)

Khattak, K.F., Simpson, T.J., and Hasnullah, I. 2008. Effect of gamma irradiation on the extraction yield, total phenolic content and free radical-scavengingactivity of Nigella sativa seed. Food Chemistry 110: 967-972.

Khorramdel, S. 2008. Effects of N and P biological fertilizers on quantitative criteria of Nigella sativa. MSc thesis, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. )In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Tabrizi, L., and Nassiri Mahallati, M. 2007. The effect of irrigation and manure on quantitative and qualitative characteristics of Plantago ovata and Plantago psyllium. Asian Journal of Plant Sciences 6: 1229-1234.

Lebaschi, M., Ghalavand, A., Matin, A., Amin, G., Heidari Sharif Abadi, H. 2001. Effects of organic and chemical fertilizers and density on yield and secondary substances of Hypericum perforatum. Pajoohesh and Sazandegi 14: 18-24. )In Persian with English Summary)

Lotfi, A., Vahabi Sadi, A., Ghanbari, A., and Heidari, M. 2008. Investigation on the effects of water deficit and manure on quantitative and qualitative criteria of Plantago ovata in Systan region. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 24(4): 506-518. )In Persian with English Summary)

Maguire, J.D. 1962. Speed of germination. Aid in selection and evaluation for seedling emergence and vigour. Journal of Crop Sciences 2: 176-177.

Mehta, B.K., Pandit, V., and Gupta, M. 2009. New principle from seeds of Nigella sativa. Natural Product Research 23: 138-148.

Moles, A.T., and Westoby, M. 2004. Seedling survival and seed size: A synthesis of literature. Journal of Ecology 92: 372-383.

Moradi, R., Rezvani Moghaddam, P., Nassiri Mahallati, M., and Lakzian, A. 2009. Effects of biological and organic fertilizers on yield, yield components and essential oil of Foeniculum vulgare. Iranian Journal of Field Crops Research 7(2): 625-635. )In Persian with English Summary)

Moradi, R., Rezvani Moghaddam, P., Nasiri Mahallati, M., and Nezhadali, A. 2011. Effects of organic and biological fertilizers on fruit yield and essential oil of sweet fennel (Foeniculum vulgare var. dulce). Spanish Journal of Agricultural Research 9: 546-553.

Nadi, M. 2005. Investigation on the effects of different levels of many vermicompost types on growth and chemical composition of Pistachio seedling. MSc thesis, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Zanjan, Iran. (In Persian with English Summary)

Ogbonna, P.E., and Umar-Shaaba, Y.G. 2011. Yield responses of sesame (Sesamum indicum) to rates of poultry manure application and time of planting in a derived savannah ecology of south eastern Nigeria. African Journal of Biotechnology 10: 14881-14887.

Patel, B.S., Amin, A.U., Patel, K.P., and Patel, M.M. 2003. Influence of organic manures alone or in combination with inorganic fertilizer on productivity of winter drilled fennel (Foeniculum vulgare). Indian Journal of Agronomy 48: 232-234.

Tabrizi, L. 2004. Effects of water stress and manure on quantitative and qualitative criteria of Plantago ovata and Plantago psyllium. MSc thesis, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. )In Persian with English Summary)

Tabrizi, L., Dezhabon, F., Mostofi, Y., and Moridi Farimani, M. 2012. Effects of organic inputs on growth characteristic, yield and qualitative criteria of Calendula officinalis. Journal of Agroecology 1(2): 34-51. )In Persian with English Summary)

Vahabi Mashak, F., Mirseyed Hosseini, H., Shorafa, M., and Hatami, S. 2008. Investigation on the effects of mushroom compost in some chemical characteristics of soil and leaching water. Journal of Water and Soil 22(2): 394-406. )In Persian with English Summary)

Vasmate, S.D., Patil, R.F., Manolikar, R.R., Kalabandi, B.M., and Digrase, S.S. 2008. Effect of spacing and organic manures on seed of coriander (Coriandrum sativum L.). Asian Journal of Horticulture 3: 127-129.