| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,157 |
| تعداد مقالات | 22,499 |
| تعداد مشاهده مقاله | 104,224,510 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 50,128,258 |
بررسی فقهی نقش رشوه در تحقق جرم رانتخواری از منظر فقه امامیه | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 5، دوره 55، شماره 1 - شماره پیاپی 132، خرداد 1402، صفحه 97-116 اصل مقاله (628.7 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v54i2.70819 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدعلی شیخ الاسلامی1؛ سید محمد تقی قبولی درافشان* 2؛ محمد تقی فخلعی3 | ||
| 1دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 3استاد دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| نوشتار حاضر با بهره‌گیری از روش تحلیلی‌توصیفی در پی بررسی فقهیِ نقش رشوه در تحقق جرم رانتخواری است. باتوجه به تعریف رشوه و صدق اطلاق آن در غیرمورد حکم و قضاوت، آنچه که رانت‌خوار به دیگری اعطا می‌کند تا از یک سری امتیازات که استحقاق آن را ندارد برخوردار شود، رشوه محسوب و بنا بر اجماع فقها حرام است. با تتبع در کلام فقها روشن می‌شود که صدق رشوه علاوه بر مال، بر قول و فعل نیز صحیح است؛ در نتیجه، هرآنچه که شخص رانت‌خوار راجع به مقام مسئول انجام می‌دهد تا از امتیازات ویژه بهره‌مند شود در حکمِ رشوه است. شخص رانت‌ساز که همان مرتشی است نیز ملزم به بازگرداندن مال‌الرشوه است و در خصوص آن ضامن. راه خلاصی از آن، عودت مال به مالک است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| رانت؛ رانتخواری؛ رانت‌سازی؛ رشوه؛ حکم تکلیفی رانتخواری؛ حکم وضعی رانتخواری | ||
| مراجع | ||
|
اب‍ن اث‍ی‍ر، م‍ب‍ارک ب‍ن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا
اسحاقی، سیدحسین، «نگاهی به پدیدۀ رانت و رانت‌جویی در ایران»، رواق اندیشه، ش45، شهریور 1384، صص21تا31.
اسماعیل‌پور قمشه‌ای، محمدعلی، البراهین الواضحات، قم: بی‌نا، بی‌تا.
الهی خراسانی، علی، قاعدۀ فقهی عدالت، مشهد: انتشارت آستان قدس رضوی، 1392.
انصاری، زکریابن‌محمد، اسنی المطالب فی شرح روض الطالب، بی‌جا: دار الکتب الاسلامی، بی‌تا.
انصاری، مرتضى‌بن‌محمدامین، کتاب المکاسب، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، 1415ق.
ایروانی، علی، حاشیة المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1406ق.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر، «رشوۀ غیرمالی»، مقالات و بررسی‌ها، ش75، بهار و تابستان 1383، صص 11تا28
آبی، حسن‌بن‌ابی‌طالب، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
آشتیانى، محمدحسن‌بن‌جعفر، کتاب القضاء، قم: زهیر، کنگرۀ علامه آشتیانى(ره)، 1425ق.
بجنوردى، حسن، القواعد الفقهیة، قم: هادی، 1419ق.
تبریزی، جواد، منهاج الصالحین، قم: مجمع الإمام المهدی، 1426ق.
تجلیل تبریزی، ابوطالب، التعلیقة الاستدلالیة على تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، 1421ق.
توانایان‌فرد، حسن، فرهنگ تشریحی اقتصاد، تهران: جهان رایانه، 1386.
حر عاملی، محمدبنحسن، وسائل الشیعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
حسین‌خان، مشتاق، رانت‌ها، رانت‌جویی و توسعۀ اقتصادی، ترجمۀ محمد خضری، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 1386.
خمینى، سیدمصطفى، کتاب البیع، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1418ق.
خمینی، روح‌الله، تحریر الوسیله، قم: دار العلم، 1409ق.
خوانسارى، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چاپ‌‌دوم، قم: اسماعیلیان، 1405ق.
خویی، ابوالقاسم، مبانى تکملة المنهاج، قم: مدینة العلم، 1410ق.
خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
درازن، آلن، اقتصاد سیاسی، اقتصاد کلان، ترجمۀ دکتر جعفر خیرخواهان، تهران: مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، 1390.
درویشی، فرهاد، «انقلاب اسلامی و رانت سیاسی»، علوم اجتماعی، ش42، پاییز و زمستان1387، صص327تا362.
روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق علیه السلام، قم: دار الکتاب، 1412ق.
ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، قم: دار الحدیث، 1427ق.
زین‌الدین، محمدامین، کلمة التقوی، قم: سیدجواد وداعی، 1413ق.
سبحان‌اللهی، محمدعلی، «رانت و بهره‌وری»، مدیریت دولتی، ش1، 1375، صص32تا40.
سبحانی تبریزی، جعفر، المواهب فی تحریر احکام المکاسب، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1424ق.
سردارآبادی، خلیل، «قدرت و رانت‌جویی سیاسی»، گزارش، ش167، شهریور و مهر 1384، صص 30تا33.
سیفی، علی‌اکبر، دلیل تحریر الوسیلة، قم:، دفتر انتشارات اسلامی، 1415ق.
شهید اول، محمدبن‌مکی، غایة المراد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1414ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: ثامن الحجج، 1426ق.
ص‍اح‍ب‌ج‍واه‍ر، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن‌ب‍ن‌ب‍اق‍ر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ‌هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1402.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله، ثلاث رسائل فقهیه، بی‌جا: بی‌نا، 1416ق.
صانعی، یوسف، فقه الثقلین فی شرح تحریر الوسیلة، کتاب القصاص، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1382.
صدر، محمدباقر، ماوراء الفقه، بیروت: دار الأضواء، 1420ق.
طباطبایی، علی‌بن‌محمد، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم: آل‌البیت(ع)، 1418ق.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
طباطبایی، محمدکاظم، تکملة العروة الوثقی، قم: کتاب‌فروشی داوری، 1414ق.
طباطبایی قمی، تقی، هدایة الأعلام الی مدارک شرائع الاسلام، قم: محلاتی، 1425ق.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: اعلمی، 1415ق.
طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد، مجمع البحرین، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، 1416ق.
طوسی، محمدبنحسن، المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران: مرتضوی، 1387ق.
طوسی، محمدبنحسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتب العربی، 1400ق.
طوسی، محمدبنحسن، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم: اسلامی، 1413ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق.
علی‌اکبریان، حسنعلی، قاعدهٔ عدالت در فقه امامیه: گفت‌وگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، قم: پژوهشگاه فرهنگ و هنر، 1386.
فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، به‌تحقیق سیدمحمد قاضی، قم: مؤسسهٔ نشر اسلامی، 1422ق.
فرهنگ، منوچهر، فرهنگ علوم اقتصادی، چاپ‌یازدهم، تهران: ذهن آویز، 1388.
کاظمی، مهین‌دخت، «رانت: با نگاهی به این معضل در ایران»، تازه‌های اقتصاد، ش103، خرداد1383، صص53تا65.
گلپایگانی، سیدمحمدرضا، کتاب القضاء، قم: خیام، 1401ق.
لاری، سیدعبدالحسین، التعلیقة على المکاسب، قم: مؤسسهٔ معارف اسلامی، 1318ق.
مجلسی، محمدتقی‌بن‌مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406ق.
محقق حلی، جعفربن‌حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان، 1408ق.
مح‍ق‍ّق ک‍رک‍ی، ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ح‍س‍ین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: آل‌البیت(ع)، 1414ق.
محمدی خراسانی، علی، شرح تبصرة المتعلمین، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
مقدس اردبیلی، احمدبن‌محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
مکارم شیرازى، ناصر، الربا و البنک الإسلامی، قم: انتشارات مدرسۀ امام على‌بن‌ابى‌طالب(ع)، 1422ق.
مکارم شیرازى، ناصر، أنوار الفقاهة، کتاب البیع، قم: انتشارات مدرسهٔ امام‌علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، 1425ق.
منتظری، حسینعلى، دراسات فی المکاسب المحرمة، قم: تفکر، 1415ق.
منتظری، حسینعلى، رساله احتکار و تسعیر، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1364.
منتظری، حسینعلى، معارف و احکام نوجوانان، قم: سرایی، 1423ق.
موسوی اردبیلى، عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید(ره)، 1427ق.
موسوی اردبیلى، عبدالکریم، فقه القضاء، قم: بی‌نا، 1423ق.
وجدانی، قدرت‌الله، الجواهرالفخریة فی شرح الروضة البهیة، قم: سماء قلم، 1426ق.
همدمی خطبه‌سرا، ابوالفضل، فساد مالی: علل، زمینه‌ها و راهبرد‌های مبارزه با آن، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 1384.
یوسفی‌نژاد، علی، «رانت خواهی و فساد مالی در اقتصاد ایران»، مصباح، ش64، مرداد و شهریور 1385، صص145تا167.
Tullock، The welfare costs of tariffs، monopolies and theft Western Economic. Journal، 5:3، June 1967.
Pearce David w، Macmillan Dictionary of Modern Economic، Third edition، 1989.
Kruger Anne، The Political Economy of Rent- Seeking Society، American Economic Review، Jon 1974.
Mbaku، John، Bureaucratic Corruption in Africa: Causes، Consequences، and Cleanups. Lanham، MD، 2007.
Posner، The Social Costs of Monopoly and Regulation، Journal of Political Economy، Vol. 93، No. 2 (Apr ،1985)، pp. 410-416.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,103 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,531 |
||