کارآیی مدل رقومی ارتفاع و مشتقات آن در نقشه‏برداری خاک با استفاده از مدل استنباطی خاک- سرزمین (SoLIM)

آب و خاک

مقاله 15، دوره 25، شماره 5، آذر 1390   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i--.11274

نویسندگان

محسن باقری بداغ آبادی^{* 1}؛ محمد حسن صالحی²؛ جهانگرد محمدی³؛ نورایر تومانیان⁴؛ عیسی اسفندیارپور بروجنی⁵

¹موسسه تحقیقات خاک و آب

²دانشگاه شهر کرد

³دانشگاه شهرکرد

⁴مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

⁵دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان

چکیده

چکیده
محدودیت‏های موجود در روش‌های سنتی (مرسوم) شناسایی خاک و پیشرفت‏های صورت‌گرفته در فناوری اطلاعات، باعث ارایه‌ی راه کارهای نوینی شده است که به‌طور کلی «شناسایی رقومی خاک» نامیده می‌شوند و هدف آن‌ها پیش‏بینی کلاس‏های خاک یا ویژگی‏های آن، بر اساس متغیرهای محیطی و یا خصوصیاتی از خاک است که به‏سادگی قابل دستیابی یا محاسبه هستند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی کارآیی مدل رقومی ارتفاع و مشتقات آن در پیش بینی و برآورد کلاس‌های خاک، با استفاده از مدل SoLIM و اعتبارسنجی نتایج این مدل در منطقه ی بروجن - استان چهارمحال و بختیاری- می باشد. برای این منظور، 18 ویژگی مختلف از مدل رقومی ارتفاع شامل ارتفاع، درصد شیب، جهت شیب، انحنای خالص، انحنای کمینه، انحنای بیشینه، انحنای تانژانت، انحنای نیمرخی، انحنای شکل سطح، جهت جریان، تجمع جریان، تابش مستقیم، مدت پخشیدگی، تابش پخشیده، تابش کل، شاخص قدرت جریان، شاخص رسوب و شاخص نمناکی استخراج گردیدند. این ویژگی‌ها به همراه سه زیرگروه و هفت فامیل خاک غالب موجود در منطقه ی مطالعاتی (شامل 89 خاک رخ از 125 خاک رخ حفرشده در کل منطقه)، ماتریس داده های ورودی به مدل SoLIM را تشکیل دادند. نتایج نشان داد که تنها با توجه به مدل رقومی ارتفاع می توان در سطح زیرگروه با دقت حدود 65 درصد در درون یابی و 40 درصد در تعمیم (برون یابی) نتایج، برآورد درستی از کلاس های خاک داشت. این مقادیر در سطح فامیل خاک، تقریباً به نصف کاهش یافتند. ارزیابی نتایج شناسایی خاک ها بر اساس کلید رده بندی خاک آمریکایی که دارای معیارهای سخت و صُلب است، تا حدی می تواند گمراه کننده باشد؛ حال آن که استفاده از مدل فازیِ SoLIM که تغییرپذیری تدریجی خاک ها را مد نظر قرار می‌دهد، نمود بهتری از واقعیت خاک‌ها را بیان می‌کند.

واژه های کلیدی: مدل رقومی ارتفاع، مدل SoLIM، منطق فازی، نقشه برداری رقومی خاک