متن، فرامتن و تحلیل معنای پایه و نسبی و تطبیق آن با تفسیر

فقه و اصول

مقاله 3، دوره 40، شماره 2 - شماره پیاپی 80، مرداد 1387، صفحه 75-108   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v40i2.66449

نویسنده

محمدباقر سعیدی روشن^*

نامشخص

چکیده

از جمله مسائل مطرح در معنی شناسی و تحلیل واژگان متون، اهمیت دادن به «معنای نسبی» کلمات در کنار «معنای پایه» است. در این مسأله برخی معنای نسبی را رجحان بخشیده، بافت متن و عناصر درونی و بیرونی آن را برخوردار از سهم اصلی در تحلیل معنا دانسته اند. گروهی نیز بافت را در حوزه خاص زمینه و موقعیت فرهنگی – اجتماعی پیدایش گفتار یا متن محدود نموده، بافت اجتماعی را عنصر اصلی معنا دانسته اند. همچنان که پیداست جهت گیری در این مسأله و نوع ارزیابی آن، تأثیر شگرفی در تفسیر متون دینی قرآن و سنت برجای می نهد. مقاله حاضر به بررسی این مسأله می پردازد. در این پژوهش ضمن ملاحظه برخی دیدگاه های جدید، تلاش می شود تا در نگاهی متوازن عناصر درون متنی و فرامتنی اثرگذار در معنای نسبی ارزیابی شود. براین اساس عوامل زبانی و فرازبانی مولّد معنا از نقطه نظر عالمان مسلمان مورد جستجو قرار می گیرد که در عین حال نوعی نگرش مقایسه ای میان دیدگاه های اندیشمندان مسلمان و رویکردهای جدید در معناشناسی است.

کلیدواژه‌ها

معنای وضعی؛ معنای نسبی؛ متن، فرامتن؛ بافت؛ سیاق

مراجع

قرآن کریم

آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایه الاصول، تحقیق و نشر موسسۀ آل بیت.

آلستون، ولیام پی، فلسفۀ زبان، ترجمه احمد ایرانمنش جلیلی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1381 ش.

ابن اثیر، نصرالله بن محمد، المثل اسائر فی ادب الکاتب و الشاعر، تحقیق احمد حوفی و بدوی طبانه، مصر، قاهره، مکتبه نهضه، 1962م.

ابن انباری، عبدالرحمان بن محمد، الاضداد، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، کویت، وزاره الارشاد، 1960م.

ابن جنی، ابوالفتح عثمان بن جنی، الخصائص، تحقیق محمد علی النجار، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1416ق.