اعتبار خبر واحد در مباحث غیر فقهی

فقه و اصول

مقاله 3، دوره 40، شماره 1 - شماره پیاپی 79، اردیبهشت 1387، صفحه 197-219   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v40i1.65683

نویسنده

علی‌اکبر کلانتری^*

دانشگاه شیراز

چکیده

در عرصة پژوهشهای دینی، احادیث و روایات منقول از ائمة معصومین(علیهم السلام) به صورت «خبر واحد» از مهمترین ادله و مستندات به شمار می رود. چنان که می دانیم بخش قابل توجهی از این روایات، ناظر به احکام غیر فقهی از قبیل مسائل اعتقادی، علوم و معارف قرآنی، امور تاریخی و مانند آنهاست.
از سوی دیگر، ظاهر بلکه صریح عبارات برخی از عالمان اسلامی، حجت نبودن خبر واحد در این گونه موارد و اختصاص داشتن اعتبار و حجیت آن به احکام فقهی و تعبدی است.
مقالة پیش رو، ضمن نقد و بررسی این دیدگاه و تببین اشکالات آن، بر شمول حجیت خبر واحد و فراگیری اعتبار آن نسبت به موارد یادشده(غیر از مسائل اعتقادی) تأکید می ورزد و آن را به اثبات می رساند.

کلیدواژه‌ها

خبر واحد؛ حجیت؛ عدم حجیت؛ سیره عقلا؛ روایات فقهی؛ روایات غیرفقهی

مراجع

ابن ادریس حلی، محمد، سرائر، قم، نشر اسلامی، چاپ دوم، 1410ق.

ابن حجرعسقلانی، احمدبن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة اعلمی، چاپ دوم، 1390ق.

ـــــــــــــ ، تهذیب التهذیب، بیروت، دارلصادر، 1327ق.

ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدمة تاریخ، مصر، طبع عبدالرحمن، بی‌تا.

ابن زین الدین،حسن، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیة، 1378ق.

ابن عساکر، علی بن حسن، اسد الغابة، تهران، مکتبة الاسلامیة، بی‌تا.

اجتهادی، محمدعلی، نهایة المأمول فی شرح کفایة الاصول، قم، دارالنشر، 1397ق.

اصفهانی، محمدحسین، نهایة الدرایة، اصفهان، انتشارات مهدوی، چاپ سوم، بی‌تا

انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، اسماعیلیان، چاپ سنگی، بی‌تا.

بروجردی، سیدحسین، حاشیة علی کفایة الاصول، قم، مؤسسة انصاریان، چاپ اول، 1412ق.

حجتی، سید محمدباقر، مقدمه‌ای بر تفسیر قرآن، تهران، انتشارات اسوه، چاپ دوم، 1373ش.

حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، 1391ق.

خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ اول، 1363ش.

خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، قم، دارالفکر، چاپ اول، بی‌تا.

خویی، سیدابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، نجف، مطبعه الآداب، چاپ دوم، 1385ق.

ـــــــــــــــ ، مصباح الاصول، قم، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1409ق.

ـــــــــــــــ ، محاضرات فی اصول الفقه، قم، دارالهادی للمطبوعات، 1410ق.

رازی، فخرالدین، التفسیر الکبیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، بی‌تا

رمزی، نعناعه، الاسرائیلیات واثرها فی کتب التفسیر، دمشق، نشر دارالقلم، چاپ اول، 1390ق.

روحانی، سید محمدصادق، زبدة الاصول، قم، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1412ق.

روحانی، سیدمحمد، منتقی الاصول، المطبعه امیر، چاپ اول، 1414ق.

زرکـشی، محمد بن عبـدالله، البرهـان فی علـوم القرآن، مصر، داراحیاء الکتب العربیة،

چاپ اول، 1376ق.

زنجانی، موسی، الجامع فی الرجال، قم، چاپخانة پیروز، چاپ اول، 1394ق.

سبحانی، جعفر، الموجز فی اصول الفقة، قم، مرکز مدیریت حوزة علمیه، چاپ سوم، 1373ش.

ــــــــــــ ، کلیات فی علم الرجال، قم، مرکز مدیریت حوزة علمیه، چاپ سوم، 1369ش.

ــــــــــــ ، المحصول فی علم الاصول، قم، مؤسسة امام صادق(ع)، 1414ق.

سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، قاهره، مطبعة حجازی، بی‌تا.

سیدمرتضی، علی بن حسین، تنزیة الانبیاء، قم، انتشارات شریف رضی، 1250ق.

ـــــــــــــــ ، انتصار، قم، نشر اسلامی، چاپ اول، 1415ق.

ـــــــــــــــ ، ناصریات، دارالقرآن، 1405ق.

ـــــــــــــــ ، الذریعة الی اصول الشریعة، تهران، چاپ دانشگاه تهران، بی‌تا.

طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، قم، النشرالاسلامی، بی‌تا

طباطبایی حکیم، سیدمحسن، حقائق الاصول، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، بی‌تا.

طباطبایی حکیم، سید محمدسعید، المحکم فی اصول الفقة، مؤسسة المنار، چاپ اول، 1414ق.

طبرسی، مجمع البیان، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1339ق.

طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، مصر، مطبعة مصطفی البابی، چاپ دوم، 1373ق.

طـوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.

عراقی، ضیاء الدین، نهایة الافکار، نجف، المطبعة العلمیه، 1371ق.

عـلامه حلی، حسـن بن یوسف، مبادی الوصـول الی علم الاصول، قم، مکتب الاعلام

الاسلامی، چاپ سوم، 1404ق.

غزالی، محمد، المستصفی من علم الاصول، مصر، المکتبة الامیریة، چاپ اول، 1322ق.

فیروزآبادی، سیدمرتضی، عنایة الاصول، قم، انتشارات فیروزآبادی، چاپ ششم، 1368ش.

قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، بیروت، دارالفکر، 1409ق.

قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، مصر، دارالکاتب العربی، چاپ سوم، 1378ق.

کلانتری، علی اکبر، نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنی، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1384ش.

محقق حلی، جعفربن حسن، معارج الاصول، قم، مؤسسة آل‌البیت(ع)، چاپ اول، 1403ق.

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، نجف، دارالنعمان، چاپ دوم، 1386ق.

معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مرکز مدیریت حوزة علمیه، چاپ دوم، 1408ق.

ـــــــــــــ ، صیانة القرآن من التحریف، قم، نشر اسلامی، چاپ اول، 1413ق.

مفید، محمد بن نعمان، التذکرة باصول الفقه، بیروت، دارالمفید، چاپ دوم، 1414ق.

مروج، سید محمدجواد، منتهی الدرایة، چاپ دوم، قم، مطبعه امیر، 1409ق.

نائینی، محمدحسین، اجود التقریرات، صیدا، مطبعة العرفان، چاپ اول، 1352ق.

ـــــــــــــ ، فوائد الاصول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ اول، 1409ق

نجاشی، احمدبن علی، رجال، قم، نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1416ق.