اثر بقایای گیاهی و سطوح عناصر غذایی پرمصرف بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم (Triticum aestivum L.)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 2، دوره 8، شماره 4 - شماره پیاپی 30، دی 1395، صفحه 536-550   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v8i4.40656

نویسندگان

فاطمه خمدی^{* 1}؛ موسی مسگرباشی¹؛ پیمان حسیبی¹؛ معصومه فرزانه¹؛ نعیمه عنایتی ضمیر²

¹گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

این آزمایش به منظور ارزیابی اثر بقایای گیاهی و سطوح مختلف کود کامل NPK بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) در شرایط آب و هوایی اهواز در طی سال‏های زراعی 93-1391 انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک‏های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از بقایای گیاهی در هشت سطح شامل CR1: کاه و کلش گندم؛ CR2: بقایای کلزا (Brassica napus L.)؛ CR3: بقایای جو (Hordeum vulgare L.)؛ CR4: بقایای جو + ماشک گل خوشه‌ای (Vicia villosa Roth.)؛ CR5: کاه و کلش گندم + کود سبز ماش (Phaseolus aureus L.)؛ CR6: بقایای ماشک علوفه‌ای (Vicia sativa L.)؛ CR7: بقایای ماش دانه‌ای (Vigna radiate L. Wilczek )؛ CR8: بدون کاربرد بقایای گیاهی در کرت‌های اصلی و کود کامل NPK در سه سطح F1: (180N-120P-100K)، F2: (140N- 95P - 80K) و F3: (90N- 60P-40 K) کیلوگرم در هکتار در کرت‌های فرعی قرار داده شدند. صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، طول سنبله، شاخص برداشت، درصد پروتئین بودند. صفات اندازه-گیری شده تحت اثر بقایای گیاهی و سطوح کودی و اثر متقابل بین آن‏ها قرار گرفتند. عملکرد بیولوژیک، تعداد سنبله در مترمربع، درصد پروتئین و ارتفاع بوته با افزایش مصرف کودهای NPK افزایش نشان دادند، در حالی‌که تفاوت معنی‌داری بین سطح کودی F1 با F2 کیلوگرم در هکتار از لحاظ عملکرد دانه و تعداد دانه در سنبله وجود نداشت، ولی نسبت به تیمار F3 افزایش معنی‌داری نشان دادند. عملکرد دانه گندم در تیمار کاه و کلش گندم + ماش (کود سبز) 26 درصد افزایش عملکرد نسبت به تیمار بدون بقایا نشان داد و تیمارهای کاه جو + ماشک گل خوشه‌ای (کود سبز)، کاه جو، کاه گندم، بقایای کلزا، بقایای ماشک علوفه‌ای و کاه و کلش ماش به ترتیب با 23، 18، 14، 10، 7 و 7 درصد افزایش عملکرد در رتبه‏های بعدی قرار داشتند. همچنین، عملکرد گندم در سطح کودی F2 در تیمار کاه و کلش جو + ماشک (کود سبز) 25 درصد بالاتر از عملکرد آن در سطح کودی F1 در تیمار بدون بقایا بود. این نشان می‌دهد که با کاربرد بقایای گیاهی با کیفیت مناسب ضمن افزایش تولید گندم، عملکرد آن کمتر تحت تأثیر نهاده‏های شیمیایی مثل کودهای معدنی قرار می‌گیرد. بنابراین، کاربرد کاه و کلش غلات و کود سبز لگوم در سطح کودی F2 می‌تواند باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گندم گردد.

کلیدواژه‌ها

درصد پروتئین؛ کاه و کلش غلات؛ کلزا؛ کود سبز لگوم؛ ماشک گل خوشه ای

مراجع

Arshadullah, M., Ali, A., Hyder, S.I., and Khan, A.M. 2012. Effect of wheat residue incorporation along with N starter dose on rice yield and soil health under saline sodic soil. Journal of Animal and Plant Sciences 22(3): 753-757.

Aulakh, M.S., Manchanda, J.S., Garg, A.K., Kumar, S., Dercon, G., and Nguyen, M. 2013. Crop production and nutrient use efficiency of conservation agriculture for soybean- wheat rotation in the Indo-Gangetic Plains of Northwestern India. Soil and Tillage Research 120: 50-60.

Badaruddin, M., and Meyer, D.W. 1994. Grain legume effects on soil nitrogen, grain yield, and nitrogen nutrition of wheat. Crop Science 34: 1304-1309.

Bhattacharyya, R., Kundu, S., Prakash, V., and Gupta, H.S. 2008. Sustainability under combined application of mineral and organic fertilizers in a rainfed soybean- wheat system of the Indian Himalayas. European Journal Agronomy 28: 33-46.

Cao, R.X., Wang, Z.M., Tong, X.L., Li, G.H., and Zhao, H.J. 2004. Study on the utilization of straw potassium and chemical potassium in rice-wheat rotation system. Soils and Fertilizers 4: 23-26.

Cucci, G., and Lacolla, G. 2007. Effects of nitrogen, phosphorus and potassium rates on yield and quality on durum wheat in a two-year rotation. Italian Journal of Agronomy 1: 47-53.

Dotaniya, M. 2013. Impact of crop residue management practices on yield and nutrient uptake in rice-wheat system. Current Advances in Agricultural Sciences 5(2): 269-271.

Eldewiny, C.Y., Moursy, K.S., and Elaila, H.I. 2006. Effect of organic matter on the release and availability of phosphorous and their effects on spinach and radish plants. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences 2(3): 103-108.

Fischer, R.A., Santiveri, F., and Vidal, I.R. 2002. Crop rotation, tillage and crop residue management for wheat and maize in the sub-humid tropical highlands I. Wheat and legume performance. Field Crops Research 79: 107-122.

Khalid, S., Shafi, M., Anwar, S., Bakht, J., and Khan, A.D. 2004. Effect of nitrogen and phosphorus application on the yield and yield components of wheat. Sarhad Journal Agriculture 20(3): 347-353.

Koocheki, R., Gholami, A., MahdaviDamghani, M., and Tabrizi, L. 2007. Organic Farming Handbook. Mashhad University Press, Mashhad, Iran 385 pp. (In Persian)

Laghari, G.M., Oad, F.C., and Tunio, S.H. 2010. Growth, yield and nutrient uptake of various wheat cultivar under different fertilizer regimes. Sarhad Journal Agriculture 26(4): 489-497.

Lenssen, A.W., Johnson, G.D., and Carlson, G.R. 2007. Cropping sequence and tillage system influences annual crop production and water use in semiarid Montana, USA. Field Crops Research 100: 32-43.

Lopez-Bellido, L., Fuentes, M., Castillo, J.E., and Lopez-Garrido, F.J. 1998. Effects of tillage, crop rotation and nitrogen fertilization on wheat-grain quality grown under rainfed Mediterranean conditions. Field Crops Research 57: 265-276.

Marraccini, E., Debolini, M., Di Bene, C., and Bonari, E. 2012. Factors affecting soil organic matter conservation in Mediterranean hillside winter cereals-legumes cropping systems. Italian Journal of Agronomy 7: 283-292.

Martin-Ruedaa, I., Muñoz-Guerraa, L.M., Yuntaa, F., Estebana, E., Tenoriob, J.L., and Lucenaa, J.J. 2009. Tillage and crop rotation effects on barley yield and soil nutrients on a Calciortidic Haploxeralf. Soil and Tillage Research 92: 1-9.

Miglierina, A.M., Iglesias, J.O., Landriscini, M.R., Galantini, J.A., and Rosell, R.A. 2000. The effects of crop rotation and fertilization on wheat productivity in the Pampean semiarid region of Argentina. Soil and Tillage Research 53: 129-135.

Najafinezhad, H., Javaheri, M.A., Ravari, S., and Azad Sharaki, F. 2010. Effect of crop rotation and wheat residue management on grain yield of maiz and some soil properties. Seed and Plant 25: 247-260. (In Persian with English Summary)

Naseri, R., Mirzaei, A., Soleimani, R., and Nazabeygi, R. 2010. Response of bread wheat to nitrogen application in calcareous soils of Western Iran. American Euarasian Journal of Agriculture and Environmental Science 9(1): 79-85.

Pourazari, F., Ehsanzade, P., and Jahanbin, S. 2011. Response of hulled tetraploid wheats to nitrogen deficit stress in comparison to macaroni wheat. Iranian Journal of Field Crop Science 42(2): 285-294. (In Persian with English Summery)

Sadegi, H., Bohrani, M., Ronagi, M., and Ragof, M.J. 2008. The Effects of crop residue and nitrogen rates on grain yield and its components in two dryland wheat cultivars. Iranian Journal of Field Crop Science 4(2): 1-10. (In Persian with English Summery)

Shui, T., Ji-yun, J., Shao-wen, H., Shu-tian, L.I., and Ping, H.E. 2007. Effect of long-term application of K fertilizer and wheat straw to soil on crop yield and soil K under different planting systems. Agricultural Sciences in China 6(2): 200-207.

Shahriar, M.I. 2009. Effect of residue qualities on decomposition rates, soil phosphorous dynamics and plant phosphorous uptake. Italian Journal of Agronomy 7: 312-322.

Shokhofa, A., and Emam, Y. 2008. Effect of nitrogen fertilizer and plant growth regulators on yield of wheat (triticum aestivum). Journal of Agriculture Science and Technology 10: 101-108.

Sohrabi, S., Fateh, E., Aynehband, A., and Rahnama, A. 2014. Evaluation the effect of the residue management and different nitrogen sources on wheat yield and components. Journal of Agroecology 6(3): 645-655. (In Persian with English Summary)

Surekha, K., Pavan Chandra Reddy, K., Padma Kumari, A.P., and Sta Cruz, P.C. 2006. Effect of straw on yield components of rice (Oryza sativa L.) under rice-rice cropping system. Journal Agronomy and Crop Science 192: 92-101.

Verma, N.K., and Pandey, B.K. 2013. Effect of varying rice residue management practices on growth and yield of wheat and soil organic carbon in rice- wheat sequence. Global Journal of Science Frontier Research Agriculture and Veterinary Sciences 13(3): 32- 38.

Verhulst, N., Govaerts, B., Nelissen, V., Sayre, K., Crossa, J., Raes, D., and Deckers, J. 2011. The effect of tillage, crop rotation and residue management on maize and wheat growth and development evaluated with an optical sensor. Field Crops Research 120: 58-67.

Zhao, R.F., Chen, X.P., Zhang, F.S., Zhang, H., Schroder, J., and Romheld, V. 2006. Fertilization and N balance in a wheat-maize rotation system in North China. Agronomy Journal 98: 938-945.