بنیادگرایی در نقد یا نقد بنیادگرا

جستارهای نوین ادبی

مقاله 4، دوره 52، شماره 3 - شماره پیاپی 206، آبان 1398، صفحه 73-93   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v0i0.78895

نویسنده

محمود رنجبر^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

بسیاری از آرا در حوزۀ نقد ادبی به دلیل عدم ارائه رویکرد روش ­شناسانه در محدودۀ خُرده­ رهیافت ‌های ادبی قرارگرفته ‌اند و یا درنهایت با مجموعه ‌ای منسجم صورت ­بندی شدند و نحله ­ای مشخص را بنا کردند. اندیشة بنیادگرایی از میان جنبش مذهبی پروتستانیسم چهره برافروخت­ و در شکل ‌دهی نظریه ‌های مختلفی ازجمله نقد ایدئولوژیک، نقد خواننده­ محور، نقد مارکسیستی، نقد جامعه ‌شناختی، نقد پسااستعمار، نقد فمینیستی و ... سهم داشت. در ایران نیز بازتاب مناسبات بنیادگرایی با تکیه بر ارزش ‌مداری و ساختارهای نامتغیر فلسفی و سیاسی اثر ادبی جلوه‌ هایی تأثیرگذار داشته است. در این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی وجوه نگرشی و جریان ساز بنیادگرایی و نقد بنیادگرا در اروپا و به‌طور مشخص در دیدگاه ماتیو آرنولد و ت.اس.الیوت و در ایران با نگاهی به آرای احمد کسروی، احسان طبری و فاطمه سیاح بررسی‌شده است. یافته ­های این پژوهش نشان می‌دهد نقد بنیادگرا اگرچه ساحت نظری مستقلی ندارد، اما انگاره­ ای از نوعی نقد است که با مواجهه براندازانه در پی فروپاشی یا تقلیل متن ادبی با تعمیم ­گرایی نابجا به محتوای ایدئولوژیکِ مذهبی یا سیاسی مورد نظر منتقد است و به صور مختلف در نحله ­های نقد ادبی خودنمایی می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها

نقدادبی؛ بنیادگرایی؛ گفتمان؛ ایدئولوژی؛ نظریه ادبی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

78895-متن مقاله به فرمت PDF-369326-1-10-20200601.pdf

مراجع

آرین پور، یحیی . (1374). از نیما تا روزگار ما. تهران: زوار.

احمدی، بابک . (1370). ساختار وتأویل متن. تهران: نشر مرکز.

اخوت، احمد . (1371). نشانه‌شناسی مطایبه. اصفهان: نشر فردا.

الیوت، تی.اس . (1375). برگزیده آثار و قلمرو نقد ادبی. ترجمه سید محمد دامادی. تهران: علمی.

امن‌خانی، عیسی . (1398). نقد ادبی ایدئولوژیک. تهران: انتشارات خاموش.

انوشه، مزدک . (1381). مقاله «محاکات». فرهنگنامه ادبی. به سرپرستی حسن انوشه تهران: سازمان انتشارات وزارت ارشاد.

ایبرامز، ام، اچ، جفری گالت هرفم . (1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمه سعید سبزیان. تهران: انتشارات رهنما.

ایگلتون، تری . (1386). پیش درآمدی بر نظریة ادبی. ترجمه عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.

بشردوست، مجتبی . (1390). موج و مرجان، رویکردهای نقد ادبی در جهان جدید و سرگذشت نقد ادبی در ایران. تهران: سروش.

برتنس، یوهانس . (1387). مبانی نظریة ادبی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: نشر ماهی.

برتنز، یوهانس ویلم . (1382). نظریه ادبی. برگردان فرزان سجودی. تهران: آهنگ فردا.

برسلر، چارلز . (1386). درآمدی بر نظریه‌ها و روش نقد ادبی. ترجمه مصطفی عابدینی فرد. تهران: نیلوفر.

بشیریه، حسین . (1382). آموزش دانش سیاسی، مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی. تهران: نگاه معاصر.

بنت، ا ندرو، رویل، نیکلاس . (1388). مقدمه‌ای بر ادبیات و نقد و نظریه. ترجمه احمد تمیم‌داری. تهران: معاونت فرهنگی اجتماعی وزارت علوم.

پارسی نژاد، ایرج . (1388). احسان طبری و نقد ادبی. تهران: علمی.

تایسن، لیس . (1387). نظریه‌های نقد ادبی معاصر. ترجمه مازیار حسین زاده، فاطمه حسینی. تهران: نگاه امروز، حکایت قلم نوین.

حق‌شناس، علی‌محمد و دیگران . (1384). فرهنگ ‌معاصر هزاره. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.

خرمی، محمدمهدی . (1382). نقد و استقلال ادبی. تهران: ویستار.

داد، سیما . (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید.

داناگان، آلن . (1385). «جبر در تاریخ» در مجموعه مقالات فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها. ویراستار فیلیپ پی واینز. ترجمه گروه مترجمان. تهران: انتشارات سعاد.

دیچز، دیوید . (1379). شیوه‌های نقد ادبی. ترجمه محمدتقی صدقیانی، غلامحسین یوسفی. تهران: علمی

ریما مکاریک، ایرنا . (1385). دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمه محمد نبوی؛ مهران مهاجر. تهران: آگه.

سیاح، فاطمه . (1383). نقد و سیاحت. به کوشش محمد گلبن. تهران: قطره.

سید حسینی، رضا . (1387). مکتب‌های ادبی. تهران: نگاه.

شمیسا، سیروس . (1383). نقد ادبی. تهران: فردوس.

فالک، جولیا اس . (1377). زبان‌شناسی و زبان. ترجمه خسرو غلامعلی زاده. مشهد: آستان قدس رضوی.

-فتوحی رودمعجنی، محمود . (1390). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردهاوروش‌ها. تهران: سخن.

فکوهی، ناصر . (1392). انسان شناسی هنر، زیبایی، قدرت، اساطیر. تهران: ثالث.

قره‌باغی، علی‌اصغر . (1388). هنر نقد هنری. تهران: سوره مهر.

کلیگز، مری . (1388). درسنامه نظریه ادبی. ترجمه جلال سخنوری، الهه دهنوی، سعید سبزیان. تهران: اختران.

گلدمن، لوسین . (1376). جامعه‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعه‌شناسی رمان). ترجمه محمد جعفر پوینده. تهران: نشر چشمه.

مقدادی، بهرام . (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، از افلاطون تا عصرحاضر. تهران: فکر روز.

میرصادقی، (ذوالقدر) میمنت . (1376). واژه‌نامه هنر شاعری. تهران: مهناز.

نامورمطلق، بهمن . (1393). اسطوره واسطوره شناسی نزد نورتروپ فرای از کالبد شناسی ‌نقد تا رمز کل. تبریز: موغام.

هدایت، صادق . (1342). زنده‌به‌گور. تهران: بی‌نا.

هنفلینگ، اسوالد . (1392). چیستی هنر. ترجمه علی رامین. تهران: هرمس.

هی‌وود، اندرو . (1379). درآمدی بر ایدئولوژی سیاسی. ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی. تهران: وزارت امور خارجه.

Axel Stähler. (2009). Writing Fundamentalism,Cambridge Scholars Publis -hing,

Borgatta,Edgar (Editor-in Chief). (2009). Encyclopedia Sociology, Macmillan Reference USA an imprint of The Gale Group, 1633 Broadway.

Pesso-Miquel, C, Stierstorfer, K. (2007). Fundamentalism and Literature, Palgrave Macmillan, New York.

Hassan, Ihab. (2008). "Fundamentalism and Literature." The Georgia Review 62, no. 1: 16-29.

http://www.jstor.org/stable/41402956.