بررسی تأثیر جنسیت و زمان بر استعاره‏های مفهومی غم در آثار پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران به قلم احمد محمود و سیمین دانشور؛ از دیدگاه اجتماعی- شناختی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 52، شماره 4 - شماره پیاپی 207، بهمن 1398، صفحه 19-41   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v52i4.85004

نویسندگان

افسانه دفتری نژاد؛ محمد رضا احمدخانی^* ؛ بلقیس روشن؛ بهمن زندی

دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش به‏ بررسی استعاره‏های مفهومی حوز‏ۀ غم می‏پردازد و تأثیر زمان و جنسیت را بر کاربرد این استعاره‏ها نشان می‏دهد. هدف این مقاله آن است که دریابیم که چگونه مفهوم غم در ساخت استعاره‏های مفهومی درک می‏گردد و برمبنای کدام مفاهیم در حوزۀ مبدأ شکل می‏گیرد و تغییر زمان و جنسیت در کاربرد استعاره‏های مفهومی مربوط به ‏احساس غم در آثار مذکور چگونه نشان داده شده است. به این منظور دوازده اثر منتخب به قلم احمد محمود و سیمین دانشور در پیش و پس از انقلاب اسلامی -که در متن مقاله به‏صورت دو دورۀ ابتدایی و متأخّر نامگذاری شده است- با روش تحلیل محتوا مطالعه شده‏اند. از نتایج حاصل از این مطالعه، 317 استعارۀ مفهومی در 45 نام‏نگاشت و 45 حوزۀ مبدأ از آثار احمد محمود و 733 استعارۀ مفهومی در 63 نام‏نگاشت و 63 حوزۀ مبدأ از آثار سیمین دانشور استخراج گردید. همچنین نویسندگان مذکور با استفاده از واژگان و فرهنگ‏سازی، غم را عادی‏تر از قبل جلوه داده‏اند و به ‏‏سمت کاهش بیان غم و اصطلاحات منفی پیش رفته‏اند. اگرچه کلاً در آثار متأخرشان بسامد غم کم شده است، اما به‏ عقیدۀ احمد محمود، تأثیر منفی آن شدیدتر و قدرت تخریبی آن بیشتر شده است. دانشور، اگرچه در دورۀ ابتدایی احساسی از خفقان و انفجار درونی را دارد، ولی با ابراز هر چه بیشتر غمش، این بار غم را به دورۀ دوم زندگی نمی‏برد؛ بلکه در دورۀ متأخر احساس آرام­تری در برخورد با این احساس در خود می‏یابد.

کلیدواژه‌ها

معنی ‏شناسی شناختی؛ استعارۀ مفهومی غم؛ جنسیت؛ زمان؛ ادبیات معاصر

سایر فایل های مرتبط با مقاله

85004-متن مقاله به فرمت PDF-382499-1-10-20200831.pdf

مراجع

انوری، حسن. (1383). فرهنگ کنایات سخن. تهران: نشر سخن.

تاج‏آبادی، فرزانه، بهروز محمودی‏ بختیاری و علی افخمی. (1390). «بازتاب اندیشه‏ی مردسالارانه در زبان فارسی». زن در فرهنگ و هنر. دورۀ 2، شمارۀ 4، 107-91.

جعفری، اکبر. (1392). تحلیل و نقد داستان‏های کوتاه احمد محمود (با تأکید بر چهار مجموعه داستان زائری زیر باران، غریبه‏ها، پسرک بومی و قصه‏ی آشنا). پایان‏نامه‏ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم.

حر، لیلا و محمدعلی خزانه‏دارلو. (1394). «تحلیل شناختی نفثه‏المصدور زیدری نسوی با تکیه بر سه مفهوم پربسامد (دل، غم و روزگار)». مطالعات زبانی- بلاغی. سال ششم، شمارۀ 11، 46-23.

حسین‏ثابت، فریده. (1392). «مبانی دینی و تحلیل روان‏شناختی «صبر» با تکیه بر آیات قرآن کریم». فصلنامۀ سراج مُنیر. سال دوم، شمارۀ 8، 113-95.

دیلمقانی، سمیرا. (1391). «تحول تاریخی استعاره‏های مفهومی در زبان فارسی؛ مطالعه موردی سمک عیار». مجموعه مقالات نخستین همایش ملی معنی‏شناسی شناختی به کوشش آزیتا افراشی. تهران: نشر نویسه پارسی.

روحی، مهری. (1387). بررسی استعارۀ احساسات در زبان فارسی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی دانشگاه بوعلی سینا همدان.

زارع‏زاده، فردوس. (1391). تحلیل اجتماعی داستان‏های کوتاه سیمین دانشور. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی‏عصر (عج) رفسنجان.

فرشی، وجیهه، آزیتا افراشی و علی افخمی و غلامحسین کریمی‏دوستان. (1398). «استعاره‏های مفهومی غم در زبان فارسی: رویکردی شناختی و پیکره‏ای». زبان‏شناسی تطبیقی. دورۀ 9، شمارۀ 17، بهار و تابستان، 116-99.

فضائلی، سیده مریم؛ ابراهیمی، شیما. (1393). «بررسی استعاره‏ی مفهومی احساس غم در شعر مسعود سعد سلمان»، فصلنامۀ علمی- تخصصی دُر دَری (ادبیات غنایی، عرفانی)، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‏آباد، سال چهارم، شمارۀ 13، 80-65.

قاسمی، زهرا و سیدمهدی زرقانی. (1394). «بررسی استعاره‌های مفهومی «زن» در شعرهای فروغ فرخزاد»، فصلنامۀ علمی- تخصصی دُر دَری (ادبیات غنایی، عرفانی). گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‏آباد. سال پنجم، شمارۀ 16، 36-25.

قوچانی، بیتا، آزیتا افراشی و سیدمصطفی عاصی. (1395). «استعاره‏های حوزۀ مفهومی «ترس» در زبان فارسی: رویکردی شناختی و پیکره‏ای». مجموعه مقالات نخستین همایش ملی معنی‏شناسی شناختی به کوشش آزیتا افراشی. تهران: نشر نویسه پارسی.

کووچش، زلتان. (2010). مقدمه‏ای کاربردی بر استعاره، ترجمۀ شیرین پورابراهیم، تهران: نشرسمت.

مقیمی‏زاده، محمد‏مهدی و آزیتا افراشی. (1393). «استعاره‌های مفهومی در حوزۀ شرم با استناد به‏شواهدی از شعر کلاسیک فارسی». زبان‌شناخت. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال پنجم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان، 20-1.

ملک، سروناز و مسعود روحانی. (1392). «بررسی تأثیر جنسیت بر کاربرد تشبیه و استعاره در شعر زنان شاعر معاصر». فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. سال بیست و یکم، شمارۀ 74، بهار، 27-7.

ملکیان، معصومه وفرهاد ساسانی. (1391). بررسی کاربرد استعارۀ احساس در گفتار روزمره: مطالعه موردی شهر تهران. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی دانشگاه الزهرا تهران.

میرعابدینی، حسن. (1377). صد سال داستان‏نویسی ایران، تهران: نشر چشمه.

Deignan, A. (2005). Metaphor and corpus linguistics. Amsterdam:John Benjamins.

Esenova, O. (2011). Metaphorical conceptualization of anger, fear, sadness in English. (Unpublished doctoral dissertation). Cultural Linguistics Doctoral Programme. Eötvös Lorand University: Budapest.

Grady, J. (2007). "Metaphor", In: Oxford handbook of cognitive linguistics, ed. By D. Geeraerts and H. Cuyckens. Oxford University Press.

Kövecses, Z. (2005). Metaphor in culture: Universality and variation. Cambridge University Press.

Kövecses, Z. (2010). Metaphor: A practical introduction. Oxford University Press.

Lakoff, G. & M. Johnson. (2003 [1980]). Metaphors we live by. Chicago, IL: Chicago University Press.

Lakoff, G. (1993). “The contemporary theory of metaphor”. In. A. ortony (Ed.). Metaphor and thought. Cambridge: Cambridge University Press. 202-251.

Lee, D. (2001). Cognitive linguistics: An introduction. Oxford: Oxford University Press.

Liu, X., & Zhao, G. (2013). “A comparative study of emotion metaphors between English and Chinese”. Theory and Practice in Language Studies. 3(1), 155-162.

Pirzad Mashak, S., Pazhakh, A., & Hayati, A. (2012). A comparative study on basic emotion conceptual metaphors in English and Persian literary texts. International Education Studie, 5(1), : 200-207.

Pragglejaz, G. (2007). “MIP: A method for identifying metaphorically used words in discourse”. Metaphor and Symbol. 22(1). 1-39.

Takada, M., Shinohara, K., Morizumi, F., and Sato M. (2000). “A Study of Metaphorical Mapping Involving Socio-cultural Values: How Woman is Conceptualized in Japanese.” Paper presented at 14th Pacific Asia Conference on Language, Information, and Computation, Waseda University, Tokyo, Japan(pp. 301-312)