ارزیابی شاخص‌های تنوع زیستی زراعی سه گونه جالیزی استان خراسان رضوی

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 1، دوره 9، شماره 1، تابستان 1396، صفحه 1-14  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v9i1.22431

نویسندگان

مهدی نصیری محلاتی ؛ علیرضا کوچکی ؛ حمید رضا توکلی کاخکی؛ مهدیه سلطانی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اصولا حفظ تنوع زیستی کشاورزی پیش شرط نیل به کشت بوم‌های پایدار است. درگذشته تنوع زیادی از گونه‌ها، ژنوتیپ‌هاو واریته‌ها در نظام‌های زراعی به کار برده می‌شد و این موضوع عامل ثبات و پایداری بوم نظام‌ها زراعی بوده است. درحال حاضر، ارقام زراعی تجاری معدودی بخش عمده تولید هر محصول را به خود اختصاص داده و این موضوع ثبات و پایداری بوم نظام‌ها را دستخوش تغییر کرده است. در این مطالعه شاخص‌های تنوع زیستی زراعی سه گونه خربزه (Cucumis melo L. var. Inodorus)، هندوانه (Citrullus vulgaris L.)، طالبی (Cucumis melo L. var. Cantaloupensis) در سطح ژنوتیپ و رقم مورد بررسی قرار گرفت. داده‌های آماری واطلاعات مورد نیاز از سالنامه بخش کشاورزی اداره آمار و فناوری سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی (سال زراعی90-1389) و همچنین از طریق پرسشنامه‌های که برای هر یک از مدیریت‌های جهاد کشاورزی شهرستان‌ها تدوین شده بود، جمع‌آوری شد. در ادامه این پژوهش شاخص‌های تنوع مکانی مکانی سیمپسون4، شانون5، یکنواختی و شاخص تشابه سورنسون6 ارزیابی شد. نتایج نشان داد که دو شهرستان تربت جام و تایباد به‌ترتیب با داشتن 42 و 20 درصد از سطح کاشت خربزه استان خراسان رضوی دارای شاخص شانون برابر با 06/0 و 22/0 بودند. کمترین شاخص یکنواختی با مقادیر 01/0 و 02/0 به‌ترتیب در این دو شهرستان مشاهده شد که این موضوع مؤید گستردگی تک‌کشتی و تنوع کم واریته‌ای در نظام‌های تولید جالیز آن‌ها می‌باشد. از طرفی این نتایج حاکی ازکم بودن شاخص‌های تنوع واریته‌ای برای دوگونه هندوانه و طالبی در سطح استان خراسان رضوی بود.

کلیدواژه‌ها

خربزه؛ شاخص سورنسون؛ سیمپسون؛ شانون؛ نظام تولید؛ هندوانه

مراجع

Boyle, T., and Lenne, J.M. 1997. Defining and meeting needs for information: agriculture and forestry perspective, In: Hawksworth, D.L., Kirk, P.M. and Clarke, S.D. (Eds) Biodiversity Information Needs and Options.CAB International, Wallingford p. 31-54.

Brown, A.H.D. 1999. The genetic structure of crop landraces and the challenge to conserve them in situ on farms. In S.B. Brush (Ed.) Genes in the field: On –farm conservation of crop diversity. International Plant Genetic Resources Institute p. 29-48.

Cleveland, D.A., Soleri, D., and Smith, S.E. 1999. Farmer plant breeding from a biological perspective: Implication for collaborative plant breeding. Economics working paper no.10.CIMMYT, Mexico, D.F., Mexico.

Cooper, H.D., Spillane, C., and Hodgkin, T. 2001. Brodening the genetic base of crop production. CABI Publishing, London 480 pp.

Elbekkayl, M., Hamza, H., Haddad, M., Ferchichi, A., and Kik, C. 2008. Genetic erosion in melon (Cucumis melo): Acase study from Tunisia. Cucurbitaceae 2008. In: Proceeding of the 9th EUCARPLA meeting on genetics and breeding of Cucurbitaceae (Pitrat, M., ed) p. 295-300.

FAO. 1998. The state of the world’s plant genetic resources for food and agriculture p. 510. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.

Fowler, C., and Hodgkin, T. 2004. Plant genetic resources for food and agriculture: assessing global availability. Annual Review of Environment and Resources 29: 143-179.

Hubbell, S.P. 2001. The Unified Neutral Theory of Biodiversity and Biogeography. Princeton University Press, New Jersey, USA 448 pp.

Kamkar, B., and Mahdavi Damghani, A. 2008. Principles of Sustainable Agriculture. Jahad Daneshgahi Mashhad, Mashhad, Iran 307 pp. (In Persian)

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Asgharipoor, M.R., and Khodashenas, A. 2003. Biodiversity of fruit and vegetables in Iran. Journal of Iranian Field Crops Research 2(1): 79-87. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Gliessman, S.R., and Zarea, A. 2008. Agrobiodiversity of field crops: A case study for Iran. Journal of Sustainable Agriculture 32(1): 95-122.

Koocheki, A., Mahdavi Damghani, A., Kamkar, B., Farsi, M., Rezvani, P. and Barzgar, A.B. 2005. Agrobiodiversity Characterization, Utilization and Management. Ferdowsi University of Mashhad Press. Mashhad, Iran 608 pp. (In Persian)

Magurran, A.E. 1988. Ecological Diversity and its Measurement. Croom Helm. London, England 179 pp.

Mahdavi Meghan, A., Dehghani, H., and Jalalli Joran, M. 2011. Evaluate the correlation between 15 Iranian Cantaloupes with bi-plat analysis. Proceeding of the 1st Iranian National Congress on Melon Production. Torbat-e-Jam, Iran. (In Persian with English Summary)

Margalef, D.R. 1958. Information theory in ecology. Genetic Systematics 3: 36-71.

McCune, B., and Grace, J.B. 2002. Analysis of ecological communities MjM Software Design, USA.

Ministry of Jihad-e Agriculture. 2011. Agricultural Statistic Year Book. First Volume. (In Persian)

Ministry of Jihad-e Agriculture. 2011. Khorasan Razavi Agricultural Statistic Year Book. (In Persian)

Narouirad, M.R., Alahdo, M., Ghasemi, A., and Fanaei, H.R. 2009. Investigation of genetic diversity and broad sense heritability in Watermelon accessions of Sistan. Iranian Journal of Horticultural Science 40(4): 95-103. (In Persian with English Summary)

Nasiri Mahallati, M., Koocheki, A., and Mazaheri, D. 2005. Diversity of crop species in Iran. Desert 10(1): 33-50. (In Persian with English Summary)

Nasiri Mahallati, M., Koocheki, A., Rezvani, P., and Beheshti, A. 2009. Agroecology. Ferdowsi University of Mashhad Press. Mashhad, Iran 459 pp. (In Persian)

Shannon, C.E., and Wiener, W.W. 1949. The mathematical theory of communication, University of Illinois press, Chicago, USA 350 pp.

Simpson, E.H. 1949. Measurement of diversity. Nature 163: 688.

Vavilov, N.I. 1957. Agroecological survey of the main field crops. The Academy of Sciences of the USSR, Moscow.

Wilkes, H.G. 1993. Pollination failure in plants: Why it happens and when it matters .Trend in Plant Science 7(6): 270-277.

Wood, D., and Lenne, J.M. 1999. Agrobiodiversity: Characterization, Utilization and Management .CABI publishing, New York, USA 490 pp.

Zarin, D.J., Guo, H., and Enu-Kwesi, L. 1999. Methods of the assessment of plan species diversity in complex agricultural landscapes: guidelines for data collection and analysis from PLEC-BAG (Special Issue on Methodology PLEC News and Views 13: 3-16.