معادل بصری بدیع لفظی در خط نستعلیق با تاکید بر آثار استاد غلامحسین امیرخانی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 53، شماره 2 - شماره پیاپی 209، تیر 1399، صفحه 49-67   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v53i2.86781

نویسندگان

سمیه بازی^{* 1}؛ فرزانه فرخ فر²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر دانشگاه نیشابور

²استادیار پژوهش هنر دانشگاه نیشابور

چکیده

یکی از وجوه اشتراک آثار ادبی هنری، به ویژه شعر فارسی و خط نستعلیق، آهنگین بودن آنهاست. گذشته از ساختار زبان فارسی و فرم خط نستعلیق که موزون و لطیف است، شاعران و خوشنویسان از روش‌هایی برای آهنگین‌تر کردن آثارشان استفاده می‌کنند که در ادبیات، موضوع بدیع لفظی است. هدف این پژوهش که به شیوه توصیفی–تحلیلی و با رویکرد تطبیقی انجام شده، نشان دادن شباهت‌های این روش‌ها در ادبیات فارسی و خوشنویسیِ خط نستعلیق با وجود شیوه بیانی متفاوت است. مساله این است که معادل‌های بصری آرایه‌های لفظی به چه صورت در خط نستعلیق تجلی می‌یابند؟ بدین منظور آثار خوشنویسی استاد غلامحسین امیرخانی به دلیل سهولت دسترسی به آثار و همچنین توانایی ایشان در ارائه آثار با کیفیت در قالب‌های مختلف، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق مبین آن است که خالقان آثار در دو حوزه متفاوت ادبیات فارسی و خط نستعلیق از روش‌های مشابهی برای آهنگین‌تر کردن اثرشان استفاده می‌کنند و این شباهت در حدی است که می‌توان برای بسیاری از ترفندهای لفظی در ادبیات، معادلی بصری در خط نستعلیق پیدا کرد.
 

کلیدواژه‌ها

: بدیع لفظی؛ خط نستعلیق؛ غلامحسین امیرخانی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

3-farokhfar-Final.pdf

مراجع

اسحاق‌زاده، روح‌ا.... (1394). اصول و مبانی خط نستعلیق. اصفهان: نشر مهرآذین.

اسحاق‌زاده، روح‌ا... و صادقیان، حمید روحانی اصفهانی، الهام. (1397). مقایسۀ ارتباطات بصری در خط نستعلیق بین دو شیوه صفوی و معاصر (میرعماد و امیرخانی). نشریه هنرهای زیبا هنرهای تجسمی. دوره 23. شماره 2. صص 46-35.

امیرخانی، غلامحسین. (1376). ترکیب بند محتشم کاشانی. چهارم. تهران: انجمن خوشنویسان ایران.

--------------. (1380). صحیفه هستی. اول. مشهد: انتشارات کلهر.

--------------. (1386). جلوه‌های نیاز مناجات منظوم منسوب به حضرت علی. اول. تهران: انتشارات امیرخانی.

--------------. (1388). آداب الخط. هشتم. تهران: انجمن خوشنویسان ایران.

--------------. (1391). آفتابی در سایه. اول. مشهد: انتشارات میردشتی با همکاری انجمن خوشنویسان مشهد.

پایدارفرد، آرزو؛ سلیمانی‌فر، مجتبی. (1393). نگاهی به عناصر بصری موسیقایی در هنرهای تجسمی. نشریه چیدمان. سال سوم. شماره 7. صص 112-106.

داندیس، دونیس. (1385). مبادی ســواد بصری. ترجمه مسعود سپهر. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات سروش.

رمضان‌ماهی، سمیه؛ بلخاری قهی، حسن؛ ریخته‌گران، محمدرضا؛ محمودی، ابوالفضل. (1397). نسبت زیبایی‌ شناسی و هنرهای سنتی در حکمت هنر هندو. نشریه کیمیای هنر. سال هفتم. شماره 27. صص 108-93.

شمیسا، سیروس. (1389). بدیع. بیستم. تهران: دانشگاه پیام نور.

شیمل، آن‌ماری. (1389). خوشنویسی و فرهنگ اسلامی. اسدالله آزاد. چهارم. مشهد: انتشارات آستان‌قدس.

طاهریان، غلامرضا. (1382). نگاهی علمی به زاویه قلم نستعلیق. تهران: نشر کلک دیرین.

عقیقی بخشایشی، عذرا. (1375). هنر خط و زنان خوشنویس در تمدن اسلامی. اول. تبریز: نشر آذربایجان.

فرهنگی، زهرا. (1391). بررسی وجوه اشتراک خوشنویسی و موسیقی ایرانی. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران. پردیس هنرهای زیبا. گروه مطالعات عالی هنر. استاد راهنما: سیدحسام الدین سراج.

فلسفی، امیر احمد. (1376). نگاهی به ترکیب در نستعلیق. تهران: انتشارات یساولی.

قطاع، محمدمهدی. (1383). مبانی زیباشناسی در شیوه میرعماد. کتاب ماه هنر. شماره 69 و 70. صص 104-110.

قلیچ‌خانی، حمیدرضا. (1392). درآمدی بر خوشنویسی ایرانی. اول. تهران: موسسه فرهنگ معاصر.

محمودی، آزاد. (1387). اصطلاحات خوشنویسی در شعر شاعران بزرگ ایران. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.

مشتاق، خلیل. (1386). خط و کتابت. اول. تهران: آزاد اندیشان.

معنوی راد، میترا. (1392). تعامل ساختار و سبک در شکسته‌نویسی. تهران: فصلنامه علمی-پژوهشی نگره.

وحیدیان کامیار، تقی. (1390). بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی. پنجم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

ورامینی، نیما (1390). تفکر خلاق در گرافیک. تهران: انتشارات فرهنگسرای میردشتی.

هاسپرز، جان و اسکراتن، راجر. (1379). فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی. ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

همایی، جلال‌الدین. (1361). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: توس

یاحقی، فرید. (1388). «جناس؛ آرایه ادبی، آرایه بصری مقابسه تطبیقی جناس‌های لفظی و بصری در انیمیشن». نقد ادبی. سال 2. شمار5. 195-176.

 

Baumgarten, Alexander Gottlieb. (2012). Aesthetica, Volume 1, (Latin Edition), Publisher: Nabu Press.

Levinson, Jerrold. (2005). The Oxford Handbook of Aesthetics (Oxford Handbooks Series).