رشید الدین فضل الله و اندیشه آباد گری در قلمرو ایلخانان

فقه و اصول

مقاله 7، دوره 38، شماره 1 - شماره پیاپی 71، فروردین 1385، صفحه 167-190   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v38i1.65626

نویسنده

عل غفرانی^*

فردوسی مشهد

چکیده

رشید الدین فضل الله همدانی( 718-645ﻫ) از وزیران روشنفکر در ایران دوره اسلامی است که توانست به کمک ا فکار بلند ، همراه با دور اندیشی وآگاهی وسیعی که بر اندوخته های علمی و عملی سیاستمداران ایران پیش و پس از اسلام داشت، با ارائه برنامه های آبادگری تحسین برانگیز خود، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی دوران حکومت غازان خان و الجایتو را رقم زده و صفحه درخشانی در تاریخ ایران بعد از حمله مغول پدید آورد.مورخان اعم از قدیم و معاصر، او را به سبب توجه ویژه اش به عمران وآبادانی، با سیاستمداران بزرگ ایران پیش از اسلام همچون داریوش هخامنشی و انوشیروان ساسانی و بزرگمهر بختگان مقایسه کرده اند. رشیدالدین فضل الله بر خلاف دیگر وزیران ایرانی بعد از اسلام ، چون بلعمی ها،جیهانی ها،صاحب بن عباد وخواجه نظام الملک و....، علاوه بر برخورداری از فضیلت علمی، از فضیلت توانایی درمدیریت اجرایی برخوردار بود. اوبه سبب آگاهی بر ویرانی ها و کشتارهای ناشی از حمله مغول و پیامد های بعدی آن،همانند یک روانشناس خبره تلاش می کرد تا با توجه به قسمتهای مختلف جامعه و بدون گرفتار شدن در دام تعصبات مذهبی وقومی(قاشانی،95)، برنامه های اصلاحی خود را به مورد اجرا گذارد وبا ارائه طرحهای مناسب برای آباد کردن شهر ها و روستاها ورونق کشاورزی وعمران راهها ، روح امید به زندگی را در کالبد جامعه ایران بدمد .در این مقاله، اندیشه های رشید الدین به عنوان یک اندیشه زیر بنایی وبرنامه کلان اصلاحی و عمرانی که در نامه های او تجلی یافته، بررسی وتجزیه وتحلیل می شود.

کلیدواژه‌ها

رشیدالد ین فضل الله؛ اصلاحات؛ آبادگری؛ سوانح ایلخانان مغول

مراجع

آقسرایی، محمودبن محمد، مسامرة الاخبار ومسایرة الاخیار، تصحیح عثمان توران، تهران، اساطیر،1362 .

ابن اثیرجزری، الکامل فی التاریخ، بیروت ، مؤسسه التاریخ العربی،1414ق.

اقبال آشتیانی، عباس ، تاریخ مفصل ایران، تهران، امیر کبیر،1356.

بیانی، شیرین، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،1371.

بویل.جی.آ، تاریخ ایران پژوهش دانشگاه کمبریج، جلد5، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر،1371.

بویل، ج.آ. ، « مقاله تاریخ دودمانی وسیاسی ایلخانان»، در کتاب تاریخ ایران کمبریج.

پطروشفسکی، « مقاله اوضاع اجتماعی-اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، در کتاب تاریخ ایران کمبریج.

همو،کشاورزی ومناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمه کریم کشاورز، تهران، موسسه مطالعات وتحقیقات اجتماعی،1344.

حافظ ابرو، ذیل جامع التواریخ، تصحیح دکتر خان بابا بیانی، تهران، انجمن آثار ملی،1350

خواجه رشیدالدین فضل الله، جامع التواریخ، به کوشش دکتر بهمن کریمی، تهران ، اقبال،1367.

همو، سوانح الافکار رشیدی، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1358 .

خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، تصحیح دکتر دبیر سیاقی، تهران، خیام،1362.

دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی،1364.

رجب زاده، هاشم ، آیین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدین فضل الله، تهران، توس،1355.

ریپکا، یان، مقاله « شعرا ونثر نویسان اواخرعهدسلجوقی ودوره مغول» درتاریخ ایران کمبریج.

شبانکاره ای،محمد علی، مجمع الانساب، به کوشش میر هاشم محدث، تهران، امیر کبیر،1363.

عقیلی، سیف الدین حاجی بن نظام،آثار الوزراء، تصحیح محدث ارموی، تهران، اطلاعات،1364.

اشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران، بنگاه ترجمه ونشر،1348

مرتضوی، منوچهر، تحقیق در باره دوره ایلخانان ایران، تهران،1341.

مستوفی،حمدالله، تاریخ گزیده، به اهتمام دکترعبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر،1362.

 

همو، نزهت القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، طهوری،1336.

وصاف، تاریخ وصاف، تحریر عبدالمحمد آیتی، تهران، پژوهشگاه،1372.