برآورد عددی مقدار نشت از کانال‌های خاکی منطقه نازلو ارومیه و اصلاح ضرایب روابط تجربی برآورد نشت

آب و خاک

مقاله 18، دوره 26، شماره 1، اردیبهشت 1391   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.13648

نویسندگان

رسول قبادیان^* ؛ معصومه خلج

دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

بررسی نشت از کانال‌های خاکی به‌دلیل تلفات آب، تنزل کیفیت اراضی و خاک اطراف کانال‌ها و توجیه فنی پوشش کانال‌ها همواره مورد توجه بوده است. در این تحقیق مدلی کامپیوتری نوشته شده است که میزان نشت از کانال‌های خاکی به هر مقطع دلخواه را با حل عددی معادله عمومی جریان آب در خاک همگن اشباع در شرایط همسان و غیر‌همسان با روش احجام محدود و الگوریتم گوس- سایدل محاسبه می‌کند. موقعیت خط نشت آزاد با روش شبکه تغییر شکل یافته به همراه سعی و خطا تعیین می‌گردد. همچنین میزان نشت با استفاده از رابطه دارسی و با کمک مقادیر بار آبی محاسبه شده در گره‌های مرزی محاسبه می‌شود. به منظور بررسی دقت مدل از نقطه نظر برنامه‌نویسی مقدار دبی نشت و مکان هندسی خط نشت آزاد از یک کانال با مقطع دایره‌ای شکل با نتایج روش تحلیلی نگاشت کانفرمال مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد مکان هندسی خط نشت آزاد و عرض نشت در هر دو روش بر هم منطبق می‌باشند. همچنین با افزایش فاصله سطح آب زیر‌زمینی از بستر کانال اختلاف دبی نشت بین دو روش کمتر می‌شود. علاوه بر این به منظور واسنجی مدل دو کانال به نام‌های لولهام و شیخ سرمست در منطقه نازلو ارومیه انتخاب شد و مقدار تلفات آب در این دو کانال با اندازه‌گیری صحرایی برآورد گردید. همچنین نتایج آزمایش نفوذ‌پذیری با بار افتان نشان داد مقدار ضریب نفوذ‌پذیری بستر نهر‌های لولهام و شیخ سرمست به ترتیب 5/3 و 77/1 متر بر روز می‌باشد. سپس با وارد کردن مختصات مقطع عرضی کانال و ضریب نفوذ‌پذیری بستر کانال به‌عنوان تنها داده‌های ورودی به مدل مقدار نشت محاسبه شد که با مقدار به‌دست آمده توسط آزمایشات صحرایی اختلافی کمتر از 5 درصد را نشان می‌دهد. پس از اطمینان از دقت مدل با استفاده از نتایج اجرای مدل ضرایب چهار رابطه تجربی برآورد نشت برای نهر‌های لولهام و شیخ سرمست اصلاح گردید.

کلیدواژه‌ها

روش احجام محدود؛ معادلات تجربی؛ منطقه نازلو؛ نشت