اثر کودهای بیولوژیک و گیاهان پوششی زمستانه بر تولید اسانس و برخی ویژگی‌های اگرواکولوژیکی گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum L.) در یک سیستم زراعی ارگانیک

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 14، دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 28، دی 1391، صفحه 751-763   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v10i4.20386

نویسندگان

محسن جهان^* ؛ محمد بهزاد امیری؛ فروغ دهقانی پور؛ سید محمد کاظم تهامی زرندی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از راهکار‌های جایگزین و پایدار در زمینه‌ی تولید گیاهان دارویی با توان تولید عملکرد بالا بدون بروز ترکیبات و یا اثر نامطلوب، به‌کارگیری ریزوباکترهای تحریک کننده‌ی رشد گیاه و کشت گیاهان پوششی می‌باشد. بر این اساس آزمایشی در سال زراعی 89-1388 با هدف بررسی برخی خصوصیات حاصلخیزی خاک و عملکرد و اسانس ریحان تحت شرایط استفاده از کودهای بیولوژیک و گیاه پوششی، در مزرعه‌ی تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده با دو عامل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل کرت اصلی دارای 2 سطح شامل کشت گیاهان پوششی خلر و شبدر ایرانی و عدم کشت گیاهان پوششی در پاییز سال قبل و عامل کرت فرعی دارای 4 سطح شامل کودهای بیولوژیک نیتروکسین (حاوی باکتری‌های Azotobacter sp. و Azospirillum sp.)، بیوفسفر (حاوی باکتری‌های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، نیتروکسین بعلاوه بیوفسفر و تیمار شاهد بود. صفاتی چون عملکرد خشک کل اندام هوایی و برگ و شاخص سطح برگ در نتیجه‌ی کشت گیاهان پوششی نسبت به عدم کشت آن، برتری معنی‌دار داشتند. کاربرد کودهای بیولوژیک باعث افزایش معنی‌دار اغلب صفات، از جمله عملکرد تر و خشک کل اندام هوایی گیاه، عملکرد خشک برگ و شاخص سطح برگ شد. بیشترین مقدار عملکرد تر کل اندام هوایی، در گیاهان تحت تیمار ترکیب نیتروکسین و بیوفسفر در حالت عدم کشت گیاهان پوششی بدست آمد. بیشترین شاخص سطح برگ و شاخص سطح سبز در گیاهان تحت تیمار نیتروکسبن بدون گیاه پوششی و کمترین مقدار آنها در گیاهان تحت تیمار بیوفسفر همراه با گیاه پوششی بدست آمد. در بین چین‌ها، گیاهان برداشت شده در چین سوم دارای کمترین مقدار شاخص سطح برگ بودند و دو چین دیگر از این نظر اختلاف معنی‌دار نداشتند. همچنین چین دوم و اول به‌ترتیب بیشترین و کمترین مقادیر عملکرد تر و خشک کل اندام هوایی گیاه را دارا بودند. از نظر عملکرد اسانس چین دوم و سوم، بدون اختلاف معنی‌دار با یکدیگر بیشترین و چین اول کمترین مقادیر را تولید کردند. به‌طور کلی، نتایج این آزمایش نشان داد در صورتی که زمان کافی برای آزادشدن نیتروژن از گیاه پوششی به خاک وجود نداشته باشد، با استفاده از ترکیب کودهای بیولوژیک (نیتروکسین و بیوفسفر) ضمن حفظ و ارتقاء کیفیت ریحان و مواد مؤثره‌ی آن، می‌توان به عملکردی معادل با سیستم‌های رایج تولید ریحان دست یافت.

کلیدواژه‌ها

خلر؛ شبدر ایرانی؛ ماده‌ی آلی خاک؛ نیتروکسین؛ بیوفسفر؛ عملکرد اندام هوایی