ارزیابی عملکرد علوفه و دانه گیاهان چند ساله با نیاز آبی کم در اراضی زراعی رها شده

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 5، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 32، تیر 1396، صفحه 545-558   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v9i2.56934

نویسندگان

غلامعلی گزانچیان^{* 1}؛ محمد تقی کاشکی¹؛ سید وجیه الله میرعلوی²؛ علی اسلامی³

¹بخـش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکـز تحقیقـات و آمـوزش کشـاورزی و منـابع طبیعـی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشـاورزی مشـهد، ایران

²مزرعه نمونه کشت و صنعت آستان قدس رضوی، مشهد، ایران

³مزرعه نمونه

چکیده

نوسانات بارندگی، محدود شدن منابع آبی و شورشدن چاه‎ها و رها شدن زمین‎های زراعی و به‌دنبال آن فرسایش خاک، همگی تهدیدات بزرگی برای اراضی زراعی به‌شمار می‎‎روند. در این راستا توجه به پایداری تولید از طریق استفاده از گیاهان کم‌توقع (نیاز آبی وکودی پایین و کنترل‌کننده علف‌هرز) و فرصت‌طلب در استفاده از بارش‌های فصلی از قبیل گیاهان چند ساله مرتعی می‎تواند گزینه قابل تأملی باشد. در این راستا جهت تعیین بهترین الگوی کشت در استفاده بهینه از منابع خاکی و آبی اراضی کشت و صنعت مزرعه نمونه آستان قدس رضوی اقدام به کشت گیاهان چند‌ساله کم‌توقع از خانواده گندمیان و لگومینوز در زمین‎های زراعی رها شده از سال 1391 طی دو سال گردید. در این آزمایش 10 گونه از گندمیان دائمی شامل چاودار کوهی (Secale montanum Guss.)، چمن گندمی بلند (Agropyron elongatum Host.)، چمن گندمی میانی (Agropyron intermedium Host.)، چمن گندمی تاج خروسی (Agropyron cristatum L.)، چمن گندمی رونده (Agropyron repense L.)، فتان بلند (Festuca arundinaceae Schreb.)، جارو علفی جویباری (Bromus riparius Rehmann.)، علف پشمکی (Bromus inermis Leyss.)، علف باغ (Dactylis glomerata L.)، ارزن پادزهری (Panicum antidotale Retz.) و دو گونه لگوم شامل اسپرس (Onobrychis sativa Lam.) و شبدر قرمز (Trifolium pretense L.) که در نیمه دوم آبان ماه 1391 کشت و برداشت در مرداد ماه 92 و 93 انجام گردید. پس از کاشت، آبیاری دو نوبت انجام شد و از نیمه اردیبهشت پس از خاتمه بارندگی‎ها آبیاری هر 22 روز یک‌بار تا مرداد ماه انجام شد. نتایج نشان داد که متوسط عملکرد ماده خشک در سال‌های 1392 و 1393 به ترتیب 1432 و 3663 کیلوگرم در هکتار بود. در سال 1393 از بین گراس‎ها، بالاترین عملکرد علوفه خشک مربوط به گونه‎های چمن گندمی بلند و چاودار کوهی (به ترتیب 10584 و 4029 کیلوگرم در هکتار) بود. عملکرد دانه گراس‎های پایای مورد مطالعه در سال دوم در گونه چمن گندمی بلند 185 و در گونه چمن گندمی تاج خروسی 1085 کیلوگرم در هکتار متفاوت بود. نتایج این پژوهش نشان داد که عملکرد گراس‎های پایا در سال اول بسیار اندک بوده و از نظر رقابت با علف‎های هرز ضعیف عمل نمودند، ولی در سال دوم عملکرد ماده خشک افزایش معنی‎داری نشان داد. همچنین مهمترین عوامل مؤثر در افزایش عملکرد دانه تعداد پنجه در بوته، بالا بودن درصد پنجه بارور و تعداد دانه در سنبله بود. بنابراین استفاده از گونه‎های کم‌نهاده به‌ویژه گونه‌های جنس آگروپایرون با کمترین میزان آبیاری در اراضی فاریاب به جهت تولید علوفه و یا عملکرد دانه امکان پذیر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

خشکی؛ کشاورزی پایدار؛ گندمیان؛ لگومینوز

مراجع

Ansari, K., Gazanchian, A., Saberi M., Bozorgmehr, A., and Jajarmi, V. 2011. Seedling emergence rate and factors affecting on seedling establishment of seven cool season perennial grasses in Bojnord (Sisab). Journal of Rangeland 4: 520-529. (In Persian)

Asay, K.H., and Johnson, D.A. 1980. Screening for improved stand establishment in Russian wild ryegrass. Canadian Journal Plant Science 60: 1171–1177.

Asay, K.H., and Johnson, D.A. 1983. Genetic variability for characters affecting stand establishment in crested wheatgrass. Journal of Range Manage 36: 703-706.

Cox, J.R., and Jordan, G.L. 1983. Density and Production of Seeded range grasses in southeastern Arizona (1970-1982). Journal of Range Management 36: 649-652.

Dashti, M., Jafari, A.A., Saghafi Khadem, F., and Zarif Ketabi, H. 2010. Accessions evaluation tow rangeland species Agropyron cristatum L., Elymus hispidus Host. for yield and hey quality in Razavi Khorassan province. Research Final Report in and Natural Resources Research and Education Center of Khorassan. (In Persian with English Summary).

Deihimfard, R., Eyni Nargeseh, H., and Haghighat, M. 2016. Zoning of drought incident in Fars province under climate change conditions using standardized precipitation index. Journal of Agroecology 7(4): 528-546.

FAO (Food and Agriculture Organization). 1997. Statistical data base. The state of Iran Agri-Food country profile. Rome. http://www.fao.org/ ag/agl/aglw/ aquastat/ contries/iran/print1.stm.

Gazanchian, A., Khosh Kholgh Sima, N.A., Malboobi, M.A., and Majidi, E. 2005. Survival of perennial cool-season grasses under water stress conditions and after establishment. Iranian Journal Natural Research 58(1): 217-229. (In Persian with English Summary)

Gazanchian, A., Khosh kholgh Sima, N.A., Malboobi, M.A., and Majidi. E. 2006. Relationship between emergence and soil water content for perennial cool-season grasses native to Iran. Crop Science 46: 544-553.

Gazanchian, A., Hajheidari, M., Khosh kholgh sima, N.A., and Hosseini Salekdeh, G. 2007. Proteome response of Elymus elongatum Host. to severe water stress and recovery. Journal of Experimental Botany 58: 291-300.

Garcia, M.G., Busso, C.A., Polci, P., Garcia Girou, N.L., and Echenique, V. 2002. Water relations and leaf growth rate of three Agropyron genotypes under water stress. Biocell 26: 309-317.

Ghafari, A., Ghasemi, V.R., and Diapo, A. 2015. Iran's agro-climatic zoning using UNESCO method. Iranian Journal of Dry Land Farming 4(1): 63-95. (In Persian with English Summary)

Ghamari Zare, A., Ghasem Zadeh, A., and Jafari, A.A. 2004. Influence of irrigation interval on qualitative and quantitative yield of Festuca arundinacea Schreb. Genotypes in summer clipping. Iranian Journal of Rangelands Forests Plant Breeding and Genetic Research 12(4): 345-363. (In Persian with English Summary)

Ghorbani, M. 2001. Economical analysis of soil erosion in Iran: Estimating the cost of water erosion. PhD. Thesis, Agriculture Faculty of University of Tehran. (In Persian with English Summary)

Huang, B., Duncan, R.R., and Carrow, R.N. 1997. Drought resistance mechanisms of seven warm season Turfgrasses under surface soil drying I. Shoot response. Crop Science 37: 1858-1863.

Jafari A.A., Seydmohammadi A.R., Abdi, N., and Arefi, H.M. 2008. Seed and hey production in 31 genotypes of desert wheatgrass (Agropyrum desertorum L.) using drought tolerance indices. Iranian Journal of Range and Desert Research 15(1): 114-128. (In Persian with English Summary)

Rahmani, E., Jajari, A.A., and Torkaman, M. 2006. Study of yield and quality traits on 18 ecotypes of crested wheatgrass Agropyrum cristatum L. for pasture and rangelands improvement in Lorestan province. Iranian Journal of Range and Desert Research 13(1): 53-61. (In Persian with English Summary)

Sanderson, M.A., Skinner, R.H., and Elwinger, G.F. 2002. Seedling development and field performance of prairie grass, Grasing Bromegrass, and Orchrdgrass. Crop Science 42: 224-230.

Sangakara R., Roberts, E., and Watkins, B.R. 1985. Relationships between seed characteristics and seeding growth of three herbagegrass. Seed Science Technology 13: 219-225.

SSSI (Soil Science Society of Iran). 2011. Soil Brochure. www.soiliran.org.

Wagoner, P. 1990. Perennial grain development: past efforts and potential for the future. Critical Review Plant Science 9: 381-408.

World Bank. 2005. Islamic Republic of Iran Cost: Assessment of Environmental Degradation, Rural Development, Water and Environment Department Middle East and North African Region.