امکان سنجی کشت چاودم (Tritico secale wittmack. X) در اراضی کشاورزی شهرستان گرگان با استفاده از تحلیل‌های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 7، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 33، مهر 1396، صفحه 777-793   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v9i3.51194

نویسندگان

مارال نیازمرادی؛ حسین کاظمی^* ؛ فرشید قادری فر

گروه زراعت، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

چکیده

شناسایی استعداد و توان سرزمین برای کاربری‏های مختلف کشاورزی به‌منظور حفظ منابع محیطی و تولید پایدار محصولات در راستای توسعه پایدار و همه جانبه در مناطق مختلف، ضروری به‌نظر می‏رسد. به منظور امکان‌سنجی کشت گیاه تریتیکاله (چاودم) (Tritico secale wittmack. X) در اراضی کشاورزی شهرستان گرگان، از تحلیل‌های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. متغیرهای مختلف محیطی از جملهبارش (سالانه، بهاره، پاییزه و دوره رشد) و دما (کمینه، بیشینه و متوسط در دوره‌های سالانه و طول فصل رشد)، توپوگرافی (جهت شیب، شیب و ارتفاع از سطح دریا) و عوامل خاکی (ماده‌آلی، حاصل‌خیزی، اسیدیته، شوری و بافت) با استفاده از روش‌های زمین‌آماری و کلاسیک مورد ارزیابی قرار گرفته و مقادیر و پراکنش آن‌ها در سطح اراضی شهرستانگرگان تخمین و برآورد شد. سپس این لایه‌های رقومی بر حسب جدول نیازهای بوم‌شناختی تریتیکاله طبقه‌بندی شد. پس از اختصاص وزن‌ به هر لایه، تلفیق و هم‌پوشانی وزنی آن‌ها در محیط ArcGISانجام گرفت و لایه نهایی در چهار پهنه بسیار مستعد، مستعد، نیمه‌مستعد و غیرمستعد جهت کشت تریتیکاله طبقه‌بندی شد. نتایج نشان داد که 959/28758 هکتار (92/44 درصد) از اراضی کشاورزی شهرستان در طبقه بسیار مستعد (S1) قرار می‌گیرند. از خصوصیات این پهنه می‌توان به حاصل‌خیزی خوب، ماده آلی بالاتر از دو درصد، ارتفاع کم‌تر از 1500 متر از سطح دریا، جهت‌های شیب مطلوب، شیب‌های 4-0 درصد، مقدار و توزیع بهینه بارش‌ و دما در این منطقه نام برد. پهنه‌های مستعد (S2)، نیمه مستعد (S3) و غیر‌مستعد (NS) به‌ترتیب 405/17219، 255/11833 و 401/6217 هکتار برابر 89/26، 48/18 و 71/9 درصد از اراضی کشاورزی شهرستان را به خود اختصاص دادند. جهت‌های شیب نامطلوب، ارتفاع بالاتر از 1000 سطح دریا، کاهش کیفیت حاصل‌خیزی خاک، افزایش درصد شیب به‌سمت مناطق مرتفع جنوبی و بارش اندک به‌خصوص بارش بهاره در بخش‌های شمالی، عوامل محدود کننده کشت در این پهنه‌ها بودند.

کلیدواژه‌ها

پهنه بندی بوم شناختی؛ زمین آمار؛ AHP

مراجع

Aami Azghadi, A., Khorassani, R., and Moezi, A. 2010. Soil fertility evaluation based on soil K, P and organic matter factors for wheat by using fuzzy logic-AHP and GIS technology. Journal of Water and Soil 24: 973-984. (In Persian with English Summary)

Akinci, H., Ozlap, A.Y., and Turgut, B. 2013. Agricultural land use suitability analysis using GIS and AHP technique. Computers and Electronics in Agriculture 97: 71-82.

Bidadi, M.J., Kamkar, B., Abdi, O., and Kazemi, H. 2015. Land suitability analysis on rainfed wheat cropping using geospatial information system (A case study: Qaresoo basin). Journal of Agricultural Knowledge and Sustainable Production 25(1): 131-143. (In Persian with English Summary)

Bhagat, R.M., Singh, S., Rana, R.S., Kalia, V., Pradash, S., Immerzeel, W., and Shrestha, B. 2009. Land suitability analysis for cereal production in Himachal Pradesh (India) using geographical information system. Journal of the Indian Society of Remote Sensing 37: 233-240.

Emam, Y. 2011. Cereal Production. Shiraz University Press, Shiraz, Iran 173 pp. (In Persian)

Essiet, E.U. 2001. Agricultural sustainability under small-holder farming in Kano, northen Nigeria. Journal of Arid Environments 48: 1-7.

Eteraf, H. 2000. The effect ofland useon fertilityand soil erosionin the Maraveh-Tappe region. MScThesis, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resource, Gorgan, Iran 113 pp. (In Persian with English Summary)

FAO. 2013. Food and agriculture organization of the unit nations. Quaterly Bulletin of Statistics. Remote, Italy.

Fettel, N.A. 1993. Yield physiology of triticale under water deficit: a comparison with wheat. Armidal: University of New England.

Ghafari, A., Cook, H.F., and Lee, H.C. 2000. Integrating climate, soil and crop information: a land suitability study using GIS. 4th International Conference on Integration GIS and Environmental Modeling (GIS/EM4). Banff, Alberta, Canada, September 2-8.

Ghodsipoor, S.H. 2012. Analytical Hierarchy Process (AHP). Amir Kabir University Press, Tehran, Iran 230 pp. (In Persian)

Kamkar, B., and Mahdavi Damghani, A.M. 2008. Principles of Sustainable Agriculture. JDM Press, Mashhad, Iran. 316 pp. (In Persian)

Kamkar, B., and Meghdadi, N. 2015. Land suitability assessment for cumin production using geographic information system and modeling approach. Journal of Plant Production Researches 22(1): 1-22. (In Persian with English Summary)

Kazemi, H. 2013. Agroelological zoning of Gorgan agricultural lands for hulless barely cropping base on Boolean logic. Electronic Journal Crop Production 6(4): 165-185. (In Persian with English Summary)

Kazemi, H., Tahmasbi Sarvestani, Z., Kamkar, B., Shataei, S., and Sadeghi, S. 2012a. Evaluation of geostatistical methods of estimating and zoning of macronutrients in agricultural lands of Golestan province. Journal of Water and Soil Knowledge 22: 201-218. (In Persian with English Summary)

Kazemi, H., Tahmasbi Sarvestani, Z., Kamkar, B., and Shataei, S. 2012b. Agroecological zoning of agricultural lands in Golestan province for canola cultivation by geographic information system (GIS) and analytical hierarchy process (AHP). Electronic Journal Crop Production 5(1): 123-129. (In Persian with English Summary)

Kazemi, H., TahmasbiSarvestani, Z., Kamkar, B., Shataei, S., and Sadeghi, S. 2013. Agro-ecological zoning of Golestan province lands for Soybean cultivation using geographical information system (GIS). Journal of Agricultural Knowledge and Sustainable Production 23(4): 21-39. (In Persian with English Summary)

Kazemi, H., Tahmasbi Sarvestani, Z., Kamkar, B., Shetaei, S., and Sadeghi, S. 2015. Ecological zoning for wheat production at province scale using geographic information system. Advances in Plants and Agriculture Research 2(1): 1-7. (In Persian with English Summary)

Majnun Hosseini, N. 2011. Cereal Production. Tehran University Press, Tehran, Iran 120 pp. (In Persian)

Nasroallahi, N., Kazemi, H. and Kamkar, B. 2015. Feasibility of annual alfalfa (Medicago scutellata L.) cropping in Aq-Qallatownship (Golestan province). Journal of Agroecology 7(3): 397-411. (In Persian with English Summary)

Sharifi Jahantigh, G.R., and Abbasi, M.R. 2009. Forage Crops. Norouzi Press, Iran. 120 pp. (In Persian)

Sys, I., Van-Ranst, E., and Debveye, J. 1991. Land evaluation, part 1: principles in land evaluation and crop production calculation. General Administration for Development Cooperation. EPA, NO. 7, Brussels, Belgium.

Tajalli, H., and Saberi, M. 2011. Survey of grain yield and yield components of triticale genotypes in south Khorasan province. Zeytoon Journal 222: 64-71. (In Persian)

Zhang, J., Su, Y., Wu, J., and Liang, H. 2015. GIS based land suitability assessment for tobacco production and fuzzy set in Shandong province of China. Computer and Electronic in Agriculture 114: 202-211.