بررسی مفهوم خاک‌های درجا براساس تکوین و تکامل خاک‌های تشکیل‌شده از مواد مادری گوناگون در پهنه بینالود، مشهد

آب و خاک

مقاله 21، دوره 26، شماره 2، تیر 1391   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.14187

نویسندگان

اکبر حسنی نکو^* ؛ علی رضا کریمی؛ غلامحسین حق نیا؛ محمد حسین محمودی قرایی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مواد مادری به‌عنوان یکی از عوامل اصلی خاک‌سازی، تاثیر زیادی بر ویژگی‌های خاک‌ها دارند. پهنه بینالود در اطراف مشهد از نظر زمین‌شناسی متنوع می‌باشد و برای مطالعه خاک‌های درجا مناسب است. هدف از این مطالعه بررسی ویژگی‌های مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی خاک‌های حاصل از مواد مادری گوناگون پهنه بینالود و بررسی مفهوم خاک‌های درجا براساس چگونگی تکوین و تکامل این خاک‌ها است. بدین منظور، دو خاکرخ در موقعیت قله شیب هر یک از سنگ‌های گرانیتی، آذرین فوق‌بازی و دگرگونی حفر و پس از تشریح، از افق‌های ژنتیکی آنها نمونه‌برداری شد. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی شامل بافت، کربنات کلسیم معادل، گچ، مواد آلی، pH، CEC و EC هر یک از افق‌ها اندازه‌گیری شد. بافت درشت و عمق کم خاک‌ها، نشان‌دهنده شدت کم فرآیندهای هوادیدگی در این منطقه بود و حداکثر تکامل در این خاک‌ها با تشکیل افق‌های کمبیک، کلسیک و ژیپسیک قابل تشخیص است. خاک‌های گرانیتی و فوق‌بازی به‌ترتیب، دارای بیشترین مقدار شن و رس بودند و خاک‌های دگرگونی حالت حدواسط داشتند. CEC از 8/7 در خاک دگرگونی تا 9/35 سانتی‌مول (+) بر کیلوگرم در خاکرخ آذرین فوق بازی متغیر بود. نبودن همبستگی بین CEC با درصد رس نشان داد که نوع رس بیشتر از مقدار رس بر CEC موثر است. از نکات جالب توجه، حضور گچ و کربنات کلسیم در این خاک‌ها بود که با توجه به ترکیب نوع سنگ‌ها، نمی‌توانند از هوادیدگی آنها تشکیل شده باشند. با توجه به فعالیت باد در مناطق خشک، گچ و کربنات کلسیم بایستی در اثر فعالیت باد به خاکرخ‌های مورد مطالعه اضافه شده باشند. با توجه به ویژگی‌های گفته شده، خاک‌های مورد مطالعه را نمی‌توان به‌عنوان خاک کاملا درجا در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها

خاک‌های درجا؛ گرانیت؛ سنگ‌های آذرین فوق‌بازی؛ سنگ‌های دگرگونی؛ بینالود