بررسی ابعاد مختلف پایداری در نظام‌های تولید گندم (Triticum aestivum L.) و پسته (Pistacia vera L.) استان کرمان

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 2، دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 34، دی 1396، صفحه 993-1006   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v9i4.48500

نویسندگان

مهدی نقی زاده؛ روح اله مرادی^*

گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی بردسیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران

چکیده

تحقیق حاضر با هدف بررسی جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زراعی و مدیریتی پایداری دو نظام تولید پسته (Pistacia vera L.) و گندم (Triticum aestivum L.) که غالبیت کشت را در استان کرمان دارا هستند، اجرا شد. اطلاعات مربوط به این نظام‏های کشاورزی شامل سنجه‏های اجتماعی- اقتصادی، تولید محصولات زراعی و دامی، کود و نهاده‌های شیمیایی، مدیریت بقایای گیاهی، منابع آب و آبیاری، شخم و مکانیزاسیون، تنوع گونه‏ای کشاورزی و مدیریت علف‏های هرز در مناطق اصلی مورد کشت این دو گیاه در سال‌های 1393 و 1394 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بررسی ویژگی‌های فردی کشاورزان نشان داد که میانگین سنی آن‌ها در نظام‌های تولید گندم و پسته به‌ترتیب حدود 43 و 39 سال بود. در هر دو نظام مورد بررسی، افراد با تحصیلات دیپلم بالاترین فراوانی را داشتند. میانگین عملکرد گندم 3460 و پسته 573 کیلوگرم در هکتار برای استان گزارش شد. نتایج نشان داد که میزان مصرف کود و نهاده‏های شیمیایی، در هر دو محصول و به‌ویژه در پسته به‌شدت بالا بوده که این امر مغایر با اهداف کشاورزی پایدار می‌باشد. متوسط درآمد سالانه برای گندم و پسته به‌ترتیب 4 و 18 میلیون تومان بود. بررسی سنجه‌های مختلف پایداری نشان داد که شاخص پایداری در گندم 26/47 و در پسته 22/44 بود که هر دو در گروه تا حدودی ناپایدار قرار می گیرند. سنجه‌های مدیریت بقایای گیاهی در نظام تولید گندم و سنجه اجتماعی-اقتصادی در پسته نسبت به دیگر سنجه‌ها از وضعیت مناسب‏تری برخوردار بودند. به طور کلی، نهاده‌های شیمیایی، آب آبیاری و عدم ثبات اقتصادی کشاورزان، اصلی‌ترین مشکلات در زمینه پایداری بوده و برای حصول به پایداری باید جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زراعی و مدیریتی مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

جنبه‌های اقتصادی- اجتماعی؛ درآمد؛ سنجه؛ شاخص؛ مدیریتی

مراجع

Aghapoor, M., and Rafiei, H. 2010. Effect of optimized crop rotation on sustainability of farmers income: Case study. Journal of Agricultural Economics Research 2: 81-92. (In Persian with English Summary)

Alibeigi, A., and Baboli, M. 2009. An assessment of the sustainability of agriculture practiced by wheat growing farmers in sarpole-zahab Township (application of DSR model). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research 1: 111-122. (In Persian with English Summary)

Andreoli, M., and Tellarini, V. 2000. Farm sustainability evaluation: methodology and practice. Agriculture, Ecosystems and Environment 77: 43-52.

Arabion, A.G., Kalantari, K., Asadi, A., and Shabanali Fami, H. 2010. Measuring sustainability level of wheat cropping system in Fars province and determining affecting factors. Iranian Journal of Agricultural Extension and Education Journal. 5: 17- 28. (In Persian with English Summary)

Bajwa, A.A. 2014. Sustainable weed management in conservation agriculture. Crop Protection 65: 105-113.

Campiglia, E., Mancinelli, R., Di Felice, V., and Radicetti, E. Long-term residual effects of the management of cover crop biomass on soil nitrogen and yield of endive (Cichorium endivia L.) and savoy cabbage (Brassica oleracea var. sabauda). Soil and Tillage Research 139: 1-7.

Comer, S., Ekanem, E., Muhammad, S., Singh, S., and Tegegne, F. 1999. Sustainable and conventional farmers: a comparison of socio-economic characteristics, attitude and beliefs. Journal of Sustainable Agriculture 15: 29-45.

Dehghani, M., and Abbasnejad, A. 2010. Assesing polution of groundwater of Anar plain as affected by nitrait, Cu and arsenic, cadmium. Journal of Ecology 56: 87-100. (In Persian with English Summary)

Gupta, G. 1997. A Curriculum in sustainable agriculture. Journal of Natural Resource and Life Science Education 26: 177-179.

Hasanshahi, H., Iravani, H., and Kalantari, K. 2009. An assessment of the levels of farming system sustainability among wheat growing farmers in agricultural production cooperatives (Fars Province). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research 2: 135-143. (In Persian with English Summary).

Hayati, D., and Karami, A. 1997. Creation of an index for assessing agro-ecosystems sustainability for using in economical- social researches. 1th Confernce of Agricultural Economic of Iran. Sistan and Baluchestan University. (In Persian)

Ito, T., Araki, M., Higashi, T., Komatsuzaki, M., Kaneko, N., and Ohta, H. 2015. Responses of soil nematode community structure to soil carbon changes due to different tillage and cover crop management practices over a nine-year period in Kanto, Japan. Applied Soil Ecology 89: 50-58.

Jalilian, J. 2012. Sustainability assessment of wheat-sugar beet agro-ecosystem (Case study: Piranshahr County). International Journal of Agriculture and Crop Sciences 10: 609-615.

Kamkar, B., and Mahdavi Damghani, A.M. 2008. Principles of Sustainable Agriculture. Ferdowsi University of Mashhad Press, Mashhad, Iran 225 p. (In Persian)

Koocheki, A. 1998. A Quantifying Approach for Evaluating Sustainable Agriculture in Iran. In: G.S. Dhaliwal, N.S. Randhawa, R. Arora, A.K. Dhawan (Eds.). Ecological Agriculture and Sustainable Development. pp. 451-457. India.

Koocheki, A., and Nassiri Mahallati, M. 2005. Evaluation of student's awareness from the principles of sustainable agriculture within Iran universities. Iranian Journal of Field Crops Research 2: 2-14. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Moradi, R., and Mansoori, H. 2017. Strategies of transition to sustainable agriculture in Iran I- Improving resources use efficiency. Journal of Agroecology 9: 618-637. (In Persian with English Summary)

Kramberger, B., Gselman, A., Kristl, J., Lešnik, M., Šuštar, V., Muršec, M., and Podvršnik, M. 2014. Winter cover crop: the effects of grass–clover mixture proportion and biomass management on maize and the apparent residual N in the soil. European Journal of Agronomy 55: 63-71.

Mahdavi Damghani, A. 2005. Quantifying ecological sustainability using systems aproch: Khorasan as a case study. PhD Thesis of Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. (In Persian with English Summary)

Mahdavi Damghani, A., Koocheki, A., Rezvani Moghaddam, P., and Nassiri Mahallati, M. 2005. Ecological sustainability of a wheat-cotton agroecosystem in Khorassan. Iranian Field Crop Research 3: 129-142. (In Persian with English Summary)

Mohamadianfar, A., Asgharipour, M.R., Sirousmehr, A., and Ramroodi, M. 2013. Study of ecological sustainability of the wheat in the city of Torbat-E-Jam. Journal of Sustainable Agriculture and Production Science 23: 117-127. (In Persian with English Summary)

Pannell, D.J., and Schilizzi, S. 1999. Sustainable agriculture: a question of ecology, equity, economic efficiency or expedience? Journal of Sustainable Agriculture. 13: 57- 66.

Snedecor, G.W., and Cochran, W.G. 1976. Statistical Methods, 7th Ed. The Iowa State University Press, Ames, Iowa, USA.

Silva, G.L., Lima, H.V., Campanha, M.M., Gilkes, R.J., and Oliveira, T.S. 2011. Soil physical quality of Luvisols under agroforestry, natural vegetation and conventional crop management systems in the Brazilian semi-arid region. Geoderma 167: 61-70.

Smith, C.S., and McDonald, G.T. 2008. Assessing the sustainability of agriculture at the planning stage. Journal of Environmental Management 52: 15-37.

Smith, P. 2004. Carbon sequestration in croplands: the potential in Europe and the global context. European Journal of Agronomy 20: 229-236.

Verma, J.P., Kumar, D., Singh, V. and Meena, R.S. 2015. Current need of organic farming for enhancing sustainable agriculture. Journal of Cleaner Production 102: 545-547.

Xu, X., Hou, L., Lin, H., Liu, W. 2006. Zoning of sustainable agricultural development in China. Agricultural Systems 87: 38-62.