ارزیابی تأثیر کودهای شیمیایی و دامی ‏بر تولید خالص اولیه، تنفس خاک و بیلان کربن در بوم‏نظام زراعی گندم (L. Triticum aestivum) در شرایط آب و هوایی مشهد

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 4، دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 34، دی 1396، صفحه 1070-1083   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v9i4.51341

نویسندگان

یاسر علی زاده^{* 1، 2}؛ علیرضا کوچکی³؛ مهدی نصیری محلاتی³

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایران.

²دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³گروه زراعت و اصلاح و نباتات، دانشـکده کشـاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

این مطالعه به‌منظور بررسی بیلان کربن و مطالعه اثر کودهای شیمیایی و دامی ‏بر تولید خالص اولیه، تنفس خاک و بیلان کربن در گندم پاییزه (L. Triticum aestivum) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 90-1389 و 91-1390 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل؛ 150 کیلوگرم نیتروژن (F1)، 250 کیلوگرم نیتروژن (F2)، کود دامی (M)، مخلوط کود دامی ‏و 150 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن (F-M)، تیمار شاهد (C) و یک تیمار بدون گیاه و بدون استفاده از کود، برای جداسازی تنفس هتروتروفی از تنفس خاک در نظر گرفته شد. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. بیلان کربنی در هر دو سال با استفاده از تکنیک‏های اکولوژیک برآورد گردید. تولید خالص اولیه در تیمار F-M و F2 به‌ترتیب با 6294 و 6467 کیلوگرم در هکتار در سال اول و 6410 و 6260 کیلوگرم در هکتار در سال دوم به‌طور معنی‌داری بالاتر از تیمارهای دیگر بود و کمترین میزان تولید خالص اولیه در دو سال آزمایش در تیمار شاهد با 2965 و 2740 کیلوگرم در هکتار به‌دست آمد. بالاترین نسبت ساقه به ریشه (6) نیز در تیمار F2 مشاهده شد و کمترین میزان ساقه به ریشه در تیمار کنترل با 2/5 و 1/5 به‌ترتیب در سال اول و دوم به‌دست آمد. روند جریان دی-اکسید کربن 250، 220، 200، 170، 160 و 55 میلی‌گرم کربن در متر‌مربع در ساعت به‌ترتیب در تیمارهای F-M، M، F2، F1 و تیمار بدون گیاه به-دست آمد. بالاترین تنفس سالانه خاک و تنفس هتروتروفی خاک در تیمار M-F به‌ترتیب با 3257 و 1150 کیلوگرم کربن در هکتار در سال اول و 3310 و 1250 کیلوگرم کربن در هکتار در سال دوم مشاهده شد و کمترین میزان تنفس خاک و تنفس هتروتروفی نیز در تیمار شاهد به‌ترتیب با 1878 و 745 کیلوگرم کربن در هکتار در سال اول و 1753 و 740 کیلوگرم کربن در هکتار در سال دوم آزمایش مشاهده گردید. بیشترین میزان تولید خالص اکوسیستم (NEP) در سال اول و دوم 5000 کیلوگرم کربن در هکتار بود که در تیمار M-F حاصل شد و کمترین آن در هر دو سال مربوط به تیمار شاهد با 2065 و 1825 کیلوگرم کربن در هکتار در سال بود. تولید خالص بیوم (NBP) تنها در تیمارهایی که کاربرد کود دامی داشتند مثبت بود و در بقیه تیمارها بیلان کربنی منفی مشاهده شد، به‌طوری‌که، بیشترین کاهش کربن در سال اول با 300 کیلوگرم کربن در هکتار و در سال دوم با 400 کیلوگرم کربن در هکتار در تیمار شاهد مشاهده شد و تیمار M با 1400 و 1200 کیلوگرم در هکتار افزایش سالانه کربن بالاترین تولید خالص بیوم را داشت. نتایج به‌دست آمده از این آزمایش نشان داد که در صورت برداشت از اندام هوایی گندم به شکل رایج برای جلوگیری از کاهش کربن آلی خاک کاربرد کود دامی ‏ضروری می‏باشد.

کلیدواژه‌ها

تنفس هتروتروفی؛ تنفس خاک؛ تولید خالص بیوم؛ تولید خالص اکوسیستم

مراجع

Anthoni, P.M., Freibauer, A., Kolle, O., and Detlef Schulze, E. 2004. Winter wheat carbon exchange in Thuringia, Germany. Agricultural and Forest Meteorology 121: 55-67.

Beziat, P., Eschia, C., and Dedieu, E. 2009. Carbon balance of a three crop succession over two cropland sites in South West France. Agricultural and Forest Meteorology 149: 1628-1645.

Bolinder, M.A., Janzen, H.H., Gregorich, E.G., Angers, D.A., and VandenBygaart, A.J. 2007. An approach for estimating net primary productivity and annual carbon inputs to soil for common agricultural crops in Canada. Agriculture, Ecosystems and Environment 118: 29-42.

Brar, B.S., Kamalbir, S., Dheri, G.S., and Kumar, B. 2013. Carbon sequestration and soil carbon pools in a rice–wheat cropping system: Effect of long-term use of inorganic fertilizers and organic manure. Soil and Tillage Research 128: 30-36.

Byrne, K.A., Kiely, G., and Leahy, P. 2005. CO2 fluxes in adjacent new and permanent temperate grasslands. Agricultural and Forest Meteorology 135: 82-92.

Chen, S., Zhenghua, H., Li, H., Yuhong, J., and Yang, Y. 2011. Effects of elevated UV-B radiation on ecosystem and soil respiration in a winter wheat farmland. European Journal of Soil Biology 47: 16-23.

Crill, P.M. 1991. Seasonal patterns of methane uptake and carbon dioxide release by a temperate woodland soil. Global Biogeochem Cycles 5: 319-334.

Duiker, S.W., and Lal, R. 2000. Carbon budget study using CO2 flux measurements from a no till system in central Ohio. Soil and Tillage Research 54: 21-30.

Fog, K. 1988. The effect of added nitrogen on the rate of decomposition of organicmatter. Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society 63: 433-462.

Goudriaan, J. 1995. Global carbon cycle and carbon sequestration. Pages 3–18 in M. Beran, ed. Prospects for carbon sequestration in the biosphere. NATO ASI, Springer-Verlag, Berlin, Germany.

Hanson, P.J., Edwards, N.T., Garten, C.T., and Andrews, J.A. 2000. Separating root and soil microbial contributions to soil respiration: a review of methods and observations. Biogeochemistry 48: 115-146.

Jarecki, M.K., and Lal, R. 2003. Crop management for soil carbon sequestration. Critical Reviews in Plant Sciences 22: 471-502.

Jones, S.K., Rees, R.M., Skiba, U.M., and Ball, B.C. 2005. Greenhouse gas emissions from a managed grassland. Global Planet Change 47: 201-211.

Katrin Prescher, A., Grunwald, T., and Bernhofer, C. 2010. Land use regulates carbon budgets in eastern Germany: From NEE to NBP. Agricultural and Forest Meteorology 150: 1016-1025.

Khorramdel, S., Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., and Khorasani, R. 2010. Effect of different crop management systems on NPP and relative corbon allocation coefficients for corn (Zea mays L.). Journal of Agroecology 2: 667-680. (In Persian with English Summary)

Korner, C. 2003. Carbon limitation in trees. Journal of Ecology 91: 4-17.

Kutsch, W.L., Aubinet, N., Buchmann, P., Smith, B., Osborne, W., Eugster, M., Wattenbach, M., Schrumpf, E.D., Schulze, E., Tomelleri, E., Ceschia, C., Bernhofer, P., Beziat, A., Carrara, P., DiTommasi, T., Grünwald, M., Jones, V., Magliulo, O., Marloie, C., Moureaux, A., Olioso, M.J., Sanz, M., Saunders, H., Sogaard, M., and Ziegler, W. 2010. The net biome production of full crop rotations in Europe. Agriculture, Ecosystems and Environment 139: 336-345.

Lee, D.K., Owens, V.N., and Doolittle, J.J. 2007. Switchgrass and soil carbon sequestration response to ammonium nitrate, manure, and harvest frequency on conservation reserve program land. Agronomy journal 99: 462-468.

Lehuger, S., Gabrielle, B., Cellier, P., Loubet, B., Roche, R., Beziat, P., Ceschia, E., and Wattenbach, M. 2010. Predicting the net carbon exchanges of crop rotations in Europe with an agroecosystem model. Agriculture, Ecosystems and Environment 139: 384-395.

Massman, W.J., and Lee, X. 2002. Eddy covariance flux corrections and uncertainties in long-term studies of carbon and energy exchanges. Agricultural and Forest Meteorology 113: 121-144.

Melling, L., Hatano, R., and Goh, K.J. 2005. Soil CO2 flux from three ecosystems in tropical peatland of Sarawak, Malaysia. Tellus 57: 1-11.

Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., Kamali, G.A., and Shahandeh, H. 2006. Potential impact of climate change on rainfed wheat production in Iran. Archives of Agronomy and Soil Science 52: 113-124.

Osborne, B., Saunders, M., Walmsley, D., Jones, M., and Smith, P. 2010. Key questions and uncertainties associated with the assessment of the cropland greenhouse gas balance. Agriculture, Ecosystems and Environment 139: 293-301.

Raich, J.W., and Tufekcioglu, A. 2000. Vegetation and soil respiration: correlations and controls. Biogeochemistry, 48: 71-90.

Russel, A., Cambardella, C., Laird, D., Jaynes, D.B., and Meek, D.W. 2009. Nitrogen fertilizer effects on soil carbon balances in Midwestern U.S. agricultural systems. Ecological Applications 19: 1102-1113.

Schulze, E.D., Wirth, C., and Heimann, M. 2000. Climate change-managing forests after Kyoto. Science 289: 2058-2059.

Shimizu, M., Marutani, S., Desyatkin, A.R., Hiroshi Hata, T.J., and Hatano, R. 2009. The effect of manure application on carbon dynamics and budgets in a managed grassland of Southern Hokkaido, Japan. Agriculture, Ecosystems and Environment 130: 31-40.

Soussana, J.F., Pilegaard, V., Ambus, K., Amman, P., Ceschia, C., Clifton-Brown, J., Czobel, S., Domingues, R., Flechard, C., Fuhrer, J., Hensen, A., Horvath, L., Jones, M., Kasper, G., Martin, C., Nagy, Z., Neftel, A., Raschi, A., Baronti, S., Rees, R.M., Skiba, U., Stefani, P., Manca, G., Sutton, M., Tuba, M., and Valentini, R. 2007. Full accounting of the greenhouse gas (CO2, N2O, CH4) budget of nine European grassland sites. Agriculture, Ecosystems and Environment 121: 121-134.

Toma, Y., and Hatano, R. 2007. Effect of crop residue C:N rate on N2O emissions from Gray Lowland soil in Mikasa, Hokkaido, Japan. Journal of Soil Science and Plant Nutrition 53: 198-205.

Twine, T.E. and Kucharik, C.J. 2009. Climate impacts on net primary productivity trends in natural and managed ecosystems of the central and eastern United States. Agricultural and Forest Meteorology 149: 2143-2161.

Wofsy, S.C., Goulden, M.L., Munger, J.W., Fan, S.M., Bakwin, P.S., Daube, B.C., Bassow, S.L. and Bazzaz, F.A. 1993. Net exchange of CO2 in a midlatitude forest. Science 260: 1314-1317.