پهنه‌بندی زمانی و مکانی اراضی مستعد کشت پنبه (Gossypium hirsutum L.) با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه‌ موردی استان خراسان جنوبی)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 6، دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 34، دی 1396، صفحه 1136-1148   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v9i4.53655

نویسندگان

سیده سعاد حسینی¹؛ محمدعلی بهدانی^{* 2}؛ عباس خاشعی سیوکی³

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

²گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

³گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

در بین عوامل مختلف تأثیرگذار در تولید محصولات کشاورزی، شرایط اقلیمی از مهمترین متغیرهای محیط طبیعی است. از سویی دیگر، اساس توسعه کشاورزی، آگاهی دقیق از ویژگی‌های محیطی در هر نقطه و اعمال مدیریت ویژه می‌باشد. پنبه (Gossypium hirsutum L.) به‌دلیل داشتن ریشه‌های گسترده و نفوذپذیر و همچنین دارا بودن قابلیت تنظیم تعداد برگ و میوه زمانی که گیاه تحت شرایط تنش قرار می‌گیرد و نیز داشتن دوره قوزه‌دهی قابل انعطاف از گیاهان مناسب برای کشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود. بر این اساس، این تحقیق به منظور ارزیابی شرایط اقلیمی برای کشت پنبه در تاریخ‌های کشت مختلف در استان خراسان جنوبی در یک دوره آماری 25 ساله (۱۳۹۴-۱۳۷۴) صورت گرفت. بدین منظور، پانزده ایستگاه هواشناسی استان خراسان جنوبی انتخاب و به کمک محیط نرم‌افزاری GIS Arc مدل‌سازی و تحلیل فضایی صورت گرفت. با بهره‌گیری از شرایط اقلیمی مطلوب در هر مرحله از رشد پنبه، لایه‌های اطلاعاتی کلاس‌بندی و ارزش وزنی هر کدام از عوامل مشخص گردید. در نهایت، به‌منظور هم‌پوشانی لایه‌های اطلاعاتی با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نقشه‌های نهایی مربوط به هر تاریخ کشت از نیمه اول فروردین تا نیمه اول تیر براساس عوامل اقلیمی برای کشت پنبه در استان خراسان جنوبی تهیه گردید. نتایج نشان داد که نقش هر یک از عناصر اقلیمی بارش و دما، متناسب با هر تاریخ کشت، در مناطق مختلف استان متفاوت بود و اهمیت آن بیشتر از عوامل زمینی بود و از بین همه تاریخ‌های کشت از فروردین ماه تا تیرماه، بهترین تاریخ کشت مربوط به نیمه اول و نیمه دوم اردیبهشت ماه بود، چون از نظر مساحت مناطق مناسب به‌ترتیب 56 و 68 درصد بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده اند.

کلیدواژه‌ها

اقلیم؛ تاریخ کاشت؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی

مراجع

Alijani, B., and Doostan, R. 2007. Determine vulnerable areas barberry cultivation in South Khorasan province using GIS. Journal of Geography and Regional Development 8: 33-13. (In Persian with English Summary)

Alizadeh, A., Sayyari, N., Ahmadian, G., and Mohammedan, A. 2009. Check best time of irrigation of saffron in the provinces of Khorasan, north and south. Journal of Soil and Water (Agricultural Science and Technology) 23(1): 118-109. (In Persian with English Summary)

Asgharpour, M.J. 2006. Multi Criteria Decision Making. Tehran University Press, Tehran, Iran. (In Persian)

Dey, P.K., and Ramcharan, E.K. 2000. Analytic hierarchy process helps select site for limestone quarry expansion in Barbados. Journal of Environmental Management 88: 1384-1395.

Fageria, N.K., Baligar, V.C., and Jones, C.A. 1997. Growth and Mineral Nutrition of Field Crops. Marcel Dekker Inc., New York, USA 624 pp.

Jafarbeyglu, M., and Mobaraky, Z., 2008. The land proportion evaluation in Qazvin province for saffron cultivation based on multi-criteria decision making method. Journal of Natural Geographic Research 66: 101-119. (In Persian with English Summary).

Kamali, G. 1998. Ecological Study of the ability of drylands west of the country in terms of climate and with special emphasis on wheat. PhD thesis. Islamic Azad University, Science and Research, Tehran, Iran. (In Persian with English Summary)

Khajehpour, D.R. 2007. Industrial Plants. Publications University of Esfahan, Esfahan, Iran p. 251-235. (In Persian)

Khalili, A. 1974. Scientific understanding of climate. Journal of Meteorology Meteorological Organization 25: 12-36.

Khodabande, N. 2007. Industrial Crops. Publishing Tehran University, Tehran, Iran p. 97-65. (In Persian)

Koozehgran, S., Mousavi Baygi, M., Sanaeinejad, S.H., and Behdani, M.A. 2011. Study of the minimum, average and maximum temperature in South Khorasan to identify relevant areas for saffron cultivation using GIS. Journal of Soil and Water 25(4): 892-904. (In Persian with English Summary)

Maluf, J.R.T., 1986. Agroclimatic zoning of maize crop for the state of Riogrand. Agronomia Sulriograndens 22(2): 261-281.

Michael, A.J., and Wells, R. 1998. Fiber yield and quality of cotton grown at two divergent population densities. Crop Sciences 38: 1190-1195.

Omkarprasad, V., and Sushil, K .2006. Analytic hierarchy process: An overview of applications, European Journal of Operational Research 169: 1–29.

Rahimi, H., and Khalidi, E. 2005. Geographic information systems and remote sensing (Basic familiarity and history of evolution). Application of RS and GIS Workshop on Irrigation and Drainage, Tehran, Iran. p. 1-14. (In Persian)

Rashid Sorkh-Abadi, M., Khashei-Siuki, A., and Shahidi, A. 2015. A spatial zoning of saffron (Crocus sativus L.) cultivation based on climatic factors using hierarchical analysis process method: A case study in Torbat- Hydariyeh. Journal of Agroecology 7(2): 225-236. (In Persian with English Summary)

Tofigh, H. 1994. Multi criteria evaluation in physical planning. Journal of Abadi 11: 40-43. (In Persian with English Summary)

Xue, Y.J., Hu, Y.M., Liu, S.G., Yang, J.F., Chen, G.C., and Bao, S.T. 2007. Improving land resource evaluation using fuzzy neural network ensembles. Remote Sensing of Environment 11: 369-384.

Yassari, T., Khoshhal, G., and Knight, M.H. 2012. Zoning planting dates spring safflower in Isfahan province. Journal of Geography and Environmental Planning 49 (1): 182-171. (In Persian with English Summary)