شناسایی و ارزیابی زراعی و اکولوژیک گیاهان فراموش شده در بوم‌نظام‌های زراعی ایران: 2- معرفی گیاهان کم بهره‌برداری شده و فراموش شده

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 8، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 36، تیر 1397، صفحه 353-367   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v10i2.37111

نویسندگان

علیرضا کوچکی^* ؛ پرویز رضوانی مقدم؛ اشکان عسگری؛ رضا رستمی

گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

به‌منظور شناسایی گونه‌های گیاهان زراعی فراموش شده و بررسی علل خروج این گیاهان از نظام‌های زراعی ایران مطالعه‌ای در سطح استان-های کشور و نیز براساس طبقه بندی اقلیمی در سال 1392 به اجرا در‌آمد. اجرای پژوهش در دو بخش مطالعات اسنادی و میدانی دنبال شد. گیاهان شناسایی شده بر اساس درجه‌ فراموشی یا کاهش سطح زیرکشت به دو دسته‌ گیاهان کم بهره‌برداری شده و فراموش شده تقسیم‌بندی شدند. 16 گیاه کم بهره‌برداری شده متعلق به 12 خانواده‌ گیاهی و سه گیاه فراموش شده متعلق به دو خانواده‌ گیاهی تفکیک و دلایل فراموشی، سابقه‌ تاریخی کشت آن‌ها در ایران و نیز موقعیت و سطح زیر کشت کنونی آن‌ها مورد بحث قرار گرفت. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به منداب (Eruca sativa L.)، خشخاش (Papaver somniferum L.) و وسمه (Indigofera tinctoria L.) اشاره کرد. جایگزینی این گونه‌ها به وسیله‌ گونه‌های جدید و توان رقابتی کمتر آن‌ها در مقایسه با گیاهان اصلاح شده با عملکرد بالا، تغییرات عمده در سبد غذایی و الگوی مصرف، مسائل اجتماعی- اقتصادی و سیاسی و نیز محدودیت‌های اعمال شده به‌دلیل گاهاً کاربرد‌های سوء برخی گونه‌ها از جمله دلایل فراموش شدن و یا کاربرد محدود این گیاهان ارزیابی شد. در این میان جایگزینی به وسیله‌ گونه‌های جدید و نیز پیشرفت‌های فنی در تولید دارو و فرآورده‌های صنعتی شیمیایی به‌عنوان دلیل عمده فراموشی گیاهان با مصرف صنعتی مورد تأکید قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

تغییر اقلیم؛ گونه‌های جدید؛ مواد شیمیایی

مراجع

Anonymous. 2003. Ground Issues and Dehghani. Agah Publication, Tehran, Iran 265 pp. (In Persian)

Anonymous. 2006. Historical roles of UK on circulating drug consumption in Iran. Fars News Agency. http://www.farsnews.com/printable.php?nn=8502110192. (In Persian)

Bagheri Zonoz, A. 2003. History of Development Agricultural Sciences of Iran (The ancient period to nowadays). Tehran University Press, Tehran, Iran 328 pp. (In Persian)

Bahrami, T. 1951. Agriculture History of Iran. Tehran University Press, Tehran, Iran 227 pp. (In Persian)

Birjandi, A. 2008. Cognition of Agriculture (Chapter Twelve). Mirasemaktoob Research Center, Tehran, Iran 232 pp. (In Persian)

Collins, W.W., and Hawtin, G.C. 1999. Conserving and Using Crop Plant Biodiversity in Agroecosystems p. 267-281 in Biodiversity in Agroecosystems (W.W. Collins and C.O. Qualset, eds). CRC Press, Boca Raton, Washington.

Encarta Encyclopedia Deluxe CD. 2003. Microsoft Corporation.

FAO. 1997. Human Nutrition in the developing World. FAO Food and Nutrition Series No. 29. Food and Agricultural Organization of the United Nations, Rome, Italy.

Fazel Pour, T. 2001. Agricultural History of Period of Sasanian. Pagohandeh Publication 196 pp. (In Persian)

Ghalegolab Behbahani, A., Khoshbakht, K., Tabrizi, L., and Davari, A. 2013. A comparative assessment of Agrobiodiversity indices in farms, gardens and home gardens (Case study: of Jajrood basin). Journal of Agroecology 5(2): 161-168. (In Persian with English Summary)

Hamedani, R.F. 1989. Asar o ehya. Tehran University Press, Tehran, Iran 231 pp. (In Persian)

Imam, Y. 2003. Cereal Crops. Shiraz University Press, Shiraz, Iran 190 pp. (In Persian)

Karimi, H. 2004. Crops. Tehran University Press, Tehran, Iran 714 pp. (In Persian)

Khajeh Pour, M. 1991. Industrial Crop Production. Published by Jahad Daneshgahi, Sanati Isfahan, Isfahan, Iran 251 pp. (In Persian)

Khodabandeh, N. 1994. Industrial Crops. Sepehr Publication. Tehran, Iran 456pp. (In Persian)

Koocheki, A., and Banayan, M. 1994. Puls Crops. Jahad. Daneshgahi, Mashhad Publications, Mashhad, Iran 236 pp. (In Persian)

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., and Kamali, G.H. 2007. Climate indices of Iran under climate change. Iranian Journal of Field Crops Research 5: 133-142. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., and Nadjafi, F. 2004. The agrobiodiversity of medicinal and aromatic plants in Iran. Iranian Journal of Field Crops Research 2: 208-216. (In Persian with English Summary)

Mozafarian, V. 1981. Dictionary of Plant Names of Iran. Farhang Moaser Press, Tehran, Iran 740 pp. (In Persian)

Nabati, J., and Rezvani Moghaddam, P. 2006. The effect of irrigation intervals on qualitative and quantitative traits of forage millet, sorghum and corn. Iranian Journal of Agricultural Sciences 37: 21-29. (In Persian with English Summary)

Nassiri Mahalati, M., Koocheki, A., and Mazaheri, D. 2004. Diversity of crop species in Iran. Desert 10: 33-50. (In Persian with English Summary)

Normohamadi, G., and Haj Seyed Hadi, M. 2004. Neglected crop in Iran. 8th Iranian Crop Science Congress. Gilan University, Gilan, Iran. (In Persian)

Normohamadi, G.H., Haj Seyed Hadi, M., Darzi, T., and Movahedi Dehnavi, M. 2005. Missed field and horticultural crops from the year 1492 the other pathway. Islamic Azad University Press, Tehran, Iran 584 pp. (In Persian)

Ogle, B.M., and Grivetti, L.E. 1995. Legacy of the chameleon: edible wild plants in the Kingdom of Swaziland, Southern Africa. A cultural, ecological, nutritional study. Part II- Demographics, species availability and dietary use, analyses by ecological zone. Ecology of Food and Nutrition 17: 1-30.

Olfati, H. 1995. History of Agriculture and Animal in Iran. Amir Kabir Publications, Tehran, Iran 788 pp. (In Persian)

Padulosi, S., Cifarelli, S., Monti, L.M., and Perrino, P. 1987. Cowpea Germplasm in Southern Italy. FAO/IBPGR Plant Genetic Resources Newsletter, Rome, Italy 71: 37-37.

Papari Moghaddam Fard, A., and Bahrani, M.J. 2005. Effect of nitrogen fertilizer rates and plant density on some agronomic characteristics, seed yield, oil and protein percentage in two sesame cultivars. Iranian Journal of Agriculture Science 36: 129-135. (In Persian with English Summary)

Parsa, M., and Bagheri, A. 2008. Pulses. Published by Jahad Daneshgahi, Mashhad, Iran. (In Persian)

Prescott, A. 1990. How many plants feed the world? Conservation Biology 4: 365-374.

Rashidi, M. 2012. Sesame role in cropping pattern, productivity and sustainable development in Fars Province. Agriculture Organization of Fars Province. Tehran, Iran. (In Persian)

Rastgar, M.A. 2005. Industrial Crops. Barahmand Publication 479 pp. (In Persian)

Rezvani Moghaddam, P. 2008. New and Forgotten Plants. In Modern Agriculture. Edited by: Koocheki, A., and Khajeh Hosseini, M. Jahad Daneshgahi, Mashhad Publications p. 446-472. (In Persian)

Safari, M., and Koocheki, A. 2002. Sesame yield and yield components responses to tillage methods and residue management in different rotations. Journal of Agricultural Science and Technology 16: 27-34. (In Persian with English Summary)

Samadi, A. 1983. Industrial Crops (oil and fiber plants). Ahvaz Jundishapur University Press, Ahvaz, Iran 273 pp. (In Persian)

Sanio Saltaneh, A. 1911. Agriculture and Horticulture. Illustrated Library. Tehran, Iran 180 pp. (In Persian)

Seghatoleslami, M.J., Kafi, M., Majidi, I., Nour-Mohammadi, G., Darvish, F., and Ghazizadeh, A. 2005. Effect of drought stress on leaf soluble sugar content, leaf rolling index and relative water content of proso millet (Panicum miliaceumL.) genotypes. Iranian Journal of Field Crops Research 3: 220-231. (In Persian with English Summary)

Sharif Abadi, H., and Sari, M.A. 2001. Forage Crops. Publications of Research Institute of Forests and Rangelands. Tehran, Iran 311 pp. (In Persian)

UNEP. 1995. Global Biodiversity Assessment. United Nations Environment Program University Press, Cambridge, UK.

WCMC. 1992. Global Biodiversity: Status of the Earth’ Living Resources – World Conservation Monitoring Center, Chapman and Hall, London, New York 5494 pp.

Woolfe, J. 1992. Sweet Potato: An Untapped Food Resource, Cambridge University Press, UK.

Yavari, A. 1980. Introduction to the Recognition of Traditional Farming of Iran. Board of Translation and Publication Book, Tehran, Iran 192 pp. (In Persian)

Yoshimoto, M. 1999. Antimutagenicity of sweet potato (Ipomoea batatas) roots. Bioscience Biotechnology and Biochemistry 63: 537-541.

Zeven, A.C., and J.M.J., Wet. 1982. Dictionary of Cultivated Plants and Their Regions of Diversity Excluding Most Ornamentals Forest Trees and Lower Plants. 2nd Ed. Pudoc, entre for Agricultural Publishing and Documentation, Wageningen, Netherlands.