مطالعه مکانی و فصلی تغییرات هیدروژئوشیمیایی و بررسی عوامل موثر بر کیفیت آب رودخانه کارده (شمال شهر مشهد)

آب و خاک

مقاله 11، دوره 26، شماره 5، دی 1391، صفحه 1161-1170   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v1391i0.17034

نویسندگان

مجتبی حیدری زاد^* ؛ حسین محمدزاده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

رودخانه کارده یکی از مهم‌ترین رودخانه‌‌های دائمی استان خراسان رضوی است، که در 40 کیلومتری شمال شهر مشهد قرار دارد و تامین کننده قسمتی از آب شرب و کشاورزی این شهر است. مطالعه هیدروشیمیایی رودخانه کارده و تعیین عوامل موثر بر کیفیت آن یکی از مراحل بسیار ضروری در طی مطالعه این رودخانه می‌باشد، از این رو در طی این مطالعه عوامل موثر بر کیفیت آب رودخانه (کیفیت آب بارندگی، منشأ طبیعی ناشی از انحلال لیتولوژی حوضه آبریز رودخانه و منشأ غیر طبیعی ناشی از کودهای کشاورزی و فاضلاب‌‌های خانگی) به همراه نتایج آنالیز‌‌های کیفی مکانی و فصلی آب رودخانه کارده مورد بررسی قرار گرفته است. کیفیت آب بارندگی در منطقه به دلیل عدم وجود مناطق صنعتی در حوضه آبریز در کیفیت آب رودخانه تاثیری چندانی ندارد و قابل اغماض است و تنها منشأهای غیر طبیعی ناشی از کودهای کشاورزی و فاضلاب‌‌های خانگی و طبیعی ناشی از لیتولوژی حوضه آبریز در کیفیت آب رودخانه دارای اهمیت است. منشأ غیر طبیعی (مصنوعی) تنها در فصل تابستان که غلظت یون‌‌های نیترات، سولفات و کلر به دلیل کاهش میزان دبی رودخانه و استفاده از کودهای شیمیایی کشاورزی بالا است دارای اهمیت می‌باشد و در سایر فصول این منشأ در شیمی آب رودخانه دارای اهمیت زیادی نیست. از طرف دیگر بررسی غلظت یون‌‌های کلسیم، منیزیم، سولفات و بیکربنات در نمونه ها، انجام فرایند تحلیل عاملی بر روی داده‌‌های کیفی رودخانه و نمودار‌‌های هیدروشیمیایی مختلف نشان دهنده این موضوع است که انحلال واحد‌‌های کربناته سازند مزدوران به همراه واحد‌‌های تبخیری و سیلیکاته سازند شوریجه و رسوبات نئوژن تاثیر شگرفی بر کیفیت آب رودخانه دارند. محاسبه کانی‌‌های کربناته و سیلیکاته انحلال یافته در آب رودخانه بر اساس میزان فعالیت شیمیایی (a) یون‌‌های موجود در آب و از طریق نمودارهای Log(a Ca2+/a(H+)2) و Log(a Mg2+/a(H+)2) برای کانی‌‌های کربناته و نمودارهای Log(a Ca2+/a(H+)2) و Log(a Mg2+/a(H+)2) در مقابل Log (a Na+/a(H+)) برای کانی‌‌های سیلیکاته این مطلب را مشخص می‌کند که انحلال کانی‌‌های کربناته کلسیت و دولومیت و سیلیکاته کائولونیت، لامونتیت و کلینوکلر بیشترین نقش را در کنار کانی سولفاته ژیپس در کیفیت آب رودخانه کارده دارا است.

کلیدواژه‌ها

هیدروشیمی؛ رودخانه کارده؛ منشأ طبیعی؛ منشأ مصنوعی؛ انحلال کانی‌‌های کربناته و سیلیکاته