بررسی توزیع کبالت در برخی آلفی سولهای حاوی تجمعات آهن و منگنز

آب و خاک

مقاله 12، دوره 26، شماره 5، دی 1391، صفحه 1171-1180   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v1391i0.17037

نویسندگان

محمدجواد محبی صادق^* ؛ احمد حیدری؛ فریدون سرمدیان؛ غلامرضا ثواقبی

چکیده

توزیع کبالت در خاک بسته به خصوصیات خاک متفاوت می باشد. تجمعات آهن و منگنز به عنوان یکی از عوامل جذب کننده فلزات سنگین از جمله کبالت مورد توجه هستند. به منظور مطالعه عوامل موثر بر توزیع کبالت و نقش تجمعات آهن و منگنز در انباشت کبالت در خاک، هفت خاکرخ حاوی تجمعات آهن و منگنز با رده بندی یکسان بررسی شدند. آهن (Fet) و منگنز (Mnt) قابل استخراج با اسید نیتریک، آهن غیربلورین (Feo) و اکسیدهای آهن آزاد (Fed) و برخی خصوصیات خاک (OC، CEC، Clay، pH) اندازه گیری و همبستگی آنها با میزان کبالت (Cot) قابل استخراج با اسید نیتریک بررسی شد.همچنین تجمعات آهن و منگنز و خاک مجاور آنها از هم جدا گردیده و Fet، Mnt، Cot، Feoو Fed در هر دو آنها اندازه-گیری شدند. ضریب غنی شدن (k) برای عناصر استخراج شده محاسبه گردید. بررسی کانی شناسی به وسیله دستگاه تفرق اشعه ایکس (XRD) و مطالعات میکروسکوپ الکترونی (SEM) و تجزیه عنصری (EDS) نیز بر روی تجمعات انجام شد. نتایج نشان داد که کبالت (Co t ) با منگنز و آهن غیربلورین همبستگی مثبت و معنی دار و با میزان رس و اکسیدهای آهن آزاد که از عوامل اصلی کنترل CEC در این خاکها هستند، رابطه منفی و معنی دار دارد. همبستگی کبالت با Feo و Mnt نشان دهنده حضور آن در شرایطی است که مانع تبلور کانی ها می شود و همبستگی منفی آن با Fed و رس بیانگر تاثیرپذیری اندک توزیع کبالت از توزیع رس و اشکال بلورین آهن و به تبع آنها CEC است. میانگین ضرایب غنی شدن Mnt،Fet، Feo و Fed در تجمعات به ترتیب 3/12، 19/1، 19/2 و 34/1 بود. ضریب غنی شدن کبالت نیز بین 43/4 - 4/13 با میانگین 28/7 به دست آمد. این مسئله بیانگر توانایی این تجمعات در انباشت کبالت و اثر آنها در توزیع عناصر سنگین به ویژه کبالت می باشد.

کلیدواژه‌ها

کبالت؛ خصوصیات خاک؛ تجمعات آهن و منگنز؛ ضریب غنی شدن