مقایسه راندمان جذب، مصرف و بهره وری آب در سیستم های تک کشتی و چندکشتی کلزا (Brassica napus L.)، لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) و ذرت (Zea mays L.)

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 2، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 34، تیر 1393، صفحه 153-163   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i2.39139

نویسندگان

سمانه نجیب نیا^* ؛ علیرضا کوچکی؛ مهدی نصیری محلاتی؛ حسن پرسا

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به‌منظور بررسی راندمان جذب، مصرف و بهره وری آب در سیستم های تک کشتی و چندکشتی سه گیاه کلزا، لوبیا و ذرت، آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در منطقه مشهد به مرحله اجرا درآمد. در این بررسی، 6 تیمار کشت شامل سه تیمار تک کشتی برای هر یک از سه گیاه (کلزا در اول مهر، ذرت و لوبیا در 10 اردیبهشت) و سه تیمار چندکشتی شامل تیمار چندکشتی دوگانه (کشت همزمان لوبیا و ذرت در 10 اردیبهشت)، چندکشتی تأخیری دومرحله ای (کلزا در اول مهر و لوبیا و ذرت در 10 اردیبهشت) و چندکشتی تأخیری سه مرحله ای (کلزا در اول مهر، لوبیا در 20 فروردین و ذرت در 10 اردیبهشت) در نظر گرفته شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. بر اساس نتایج، ترکیب کشت، تأثیر معنی داری (01/0p≤) بر راندمان جذب، مصرف و بهره وری آب داشت. در بین تیمارهای چندکشتی، چندکشتی تأخیری دومرحله ای بیشترین راندمان جذب (43/0)، چندکشتی تأخیری سه مرحله ای بیشترین راندمان مصرف و بهره وری بر اساس عملکرد بیولوژیک (به‌ترتیب با 82/1 و 73/0 گرم بر مترمربع در میلی متر) و چندکشتی دوگانه بیشترین راندمان مصرف و بهره‌وری بر اساس عملکرد دانه (به‌ترتیب با 43/0 و 17/0 گرم بر مترمربع در میلی متر) را نشان دادند. در بین تیمارهای تک‌کشتی کلزا بیشترین راندمان جذب (26/0) و بیشترین راندمان مصرف و بهره وری بر اساس عملکرد بیولوژیک (به‌ترتیب با 82/6 و 75/1 گرم بر مترمربع در میلی متر) و ذرت بیشترین راندمان مصرف و بهره وری بر اساس عملکرد دانه (به‌ترتیب با 5/1 و 35/0 گرم بر مترمربع در میلی متر) را داشتند. در مجموع، تیمار چندکشتی تأخیری دومرحله ای از نظر راندمان جذب، تک‌کشتی کلزا از نظر راندمان مصرف و بهره وری بر اساس عملکرد بیولوژیک و تک‌کشتی ذرت از نظر راندمان مصرف و بهره‌وری بر اساس عملکرد دانه، برتر بودند. با توجه به نتایج این آزمایش به‌نظر می رسد چنین ترکیب هایی از کشت به علل مختلف از جمله سایه اندازی کلزا روی گیاهچه های جوان لوبیا و ذرت نتیجه مطلوب حاصل ننماید و لذا لازم است آزمایش های بعدی به نحوی طراحی گردند که تلاقی دوره رشد گیاهان همراه با کلزا بسیار کمتر از آنچه در این آزمایش بود، تنظیم شود و تاریخ های کاشت به نحو دیگری تنظیم گردند.

کلیدواژه‌ها

چندکشتی تأخیری؛ چندکشتی دوگانه؛ عملکرد بیولوژیک؛ عملکرد دانه

مراجع

1- اهدایی، ب. 1373. بازدهی مصرف آب و اجزای آن در گندم بهاره. چکیده مقالات دومین کنگره علوم زراعت واصلاح نباتات ایران، تهران.

2- سلطانی، ا.، و ا. فرجی. 1386. رابطه آب خاک و گیاه (چاپ اول). جهاد دانشگاهی مشهد، مشهد.

3- علیزاده، ا. و غ. کمالی. 1386. نیاز آبی گیاهان در ایران. انتشارات آستان قدس رضوی.

4- کوچکی، ع. و ا. سلطانی. 1377. اصول و عملیات کشاورزی در مناطق خشک (ترجمه). انتشارات نشر آموزش کشاورزی، مشهد.

5- مظاهری، د. 1373. زراعت مخلوط. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

6- نصیری محلاتی، م.، ع. کوچکی، پ. رضوانی مقدم و ع. بهشتی. 1383. اگرواکولوژی. چاپ دوم. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

7- وفابخش، ج. 1386. مطالعه جنبه های اکوفیزیولوژیک گیاه زراعی کلزا (Brassica napus L.) در شرایط تنش خشکی. پایان نامه دوره دکتری، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.

8- Araus, J. L., G. A. Salfer, M. P. Reynold, and C. Royo. 2002. Plant breeding and drought in C3 cereals: What should we breed for? Annuals of Botany 89: 925-940.

9- Boyer, J. S. 1982. Plant productivity and environment. Science 218: 443-448.

10- Caviglia, O. P., V.O. Sadras, and F. H. Andrade. 2004. Intensification of agriculture in the south-eastern Pampas I. Capture and efficiency in the use of water and radiation in double-cropped wheat–soybean. Field Crop Research. 87: 117-129.

11- Condon, A. G., R. A. Richards, G. J. Rebetzek, and G. D. Farquhar. 2004. Breeding for high water use efficiency. Journal of Experimental Botany 55: 2447-2460.

12- Ehdaie, B. 1995. Variation in water use efficiency and its components in wheat ΙΙ, Pot and field experiments. Crop Science 35: 1617-1629.

13- Fukai, S. 1993. Intercropping-bases of productivity. Field Crop Research. 34: 239–245.

14- Howell, T. A. 2001. Enhancing water use efficiency in irrigated Agriculture. Agronomy Journal. 93: 281-289.

15- Hulugalle, N. R., and R. Lal. 1986. Soil water balance of intercropped maize and cowpea grown in tropical hydromorphic soil Western Nigeria. Agronomy Journal 74:86-90.

16- Lal, R. 2000. Soil management in the developing countries. Soil Science 105: 57-72.

17- Molden, D., T. Oweis, P. Steduto, J. W. Kijne, M. A. Hanjra, and P. S. Bindraban. 2007. Pathways for increasing agricultural water productivity. In: Chapter 7 in Water for Food, Water for Food, Water for Life: A Comprehensive Assessment of Water Management in Agriculture, International Water Management Institute, London, Earthscan, Colombo.

18- Nangia, V., C. De Fraiture, and H. Turral. 2008. Water quality implications of raising crop water productivity. Agricultural Water Management 95 (7): 825-835.

19- Passioura, J. B. 2006. Increasing crop productivity when water is scarce-from breeding to field management. Agricultural Water Management 80: 176-196.

20- Payne, W. A. 1997. Managing yield and water use of pearl millet in the Sahel. Agronomy Journal 89: 481-490.

21- Richards, R. A., G. J. Rebetzke, A. G. Condon, and A. F. Van Herwaarden. 2002. Breeding opportunities for increasing the efficiency of water use and crop yield in temperate cereals. Crop Science 42: 111-121.

22- Ritchie, J. T., and B. Basso. 2007. Water use efficiency is not constant when crop water supply is adequate or fixed: the role of agronomic management. European Journal of Agronomy 28 (3):273-281.

23- Schott, J. J., A. Bar-Hen, H. Monod, and F. Blout. 1994. Competition between winter rape cultivars under experimental conditions. Cahiers dۥEtudes Rech. France. Agric. 3: 377-383.

24- Sekiya, N., and K. Yano. 2004. Do pigeonpea and sesbania supply ground water to intercropped maize through hydraulic lift? Hydrogen stable isotope investigation of xylem waters. Field Crop Research 86: 167-173.

25- Stanhill, G. 1986. Water use efficiency. Adv. in Agron. 39: 53-85.

26- Tsubo, M., S. Walker, and E. Mukhala. 2001. Comparisons of radiation use efficiency of mono/intercropping system with different row orientation. Field Crop Research 71: 17-29.

27- Tsubo, M., S. Walker, and H. O. Ogindo. 2005. A simulation model of cereal- legume intercropping systems for semi-arid regions I. model development. Field Crop Research 93: 10-22.

28- Vandermeer, J., M. Van Noordwijk, J. Anderson, C. Ong, and I. Perfecto. 1998. Global change and multi-species agroecosystems: concepts and issues. Agriculture, Ecosystems and Environment 67: 1–22.

29- Walker, S., and H. O. Ogindo. 2003. The water budget of rainfed maize and bean intercrop. Physics and Chemistry of the Earth 28: 919-926.

30- Zougmor, R., F. N. Kambou, K. Ouattara, and S. Guillobez. 2000. Sorghum-Cowpea intercropping; an effective technique against run off and soil erosion in the Sahel (saria, Burkina Faso). Arid Land Research and Management 14: 329-342.