بررسی مقدماتی عملکرد و اجزاء عملکرد تعدادی از اکوتیپ‌های کنجد (Sesamum indicum L.) رایج در استان خراسان

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 5، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 34، تیر 1393، صفحه 189-195  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i2.39144

نویسندگان

احمد نظامی ؛ سید فاضل فاضلی کاخکی ؛ هادی زرقانی؛ جواد شباهنگ؛ محمد رضا گندم زاده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در اغلب مناطق خراسان از اکوتیپ‌های کنجد برای کاشت استفاده می‌شود ولی در خصوص عملکرد و اجزاء آنها اطلاعات اندکی در دسترس می‌باشد. لذا به منظور ارزیابی عملکرد و اجزای عملکرد 14 اکوتیپ کنجد به نام‌های 1MSC، 2MSC، 3MSC، 4MSC، 5MSC، 6MSC، 7MSC، 8MSC، 9MSC، 10MSC، 11MSC، 12MSC، 13MSC، 14MSC آزمایشی در بهار سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که تفاوت اکوتیپ ها از نظر عملکرد و اجزای عملکرد (تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه) معنی دار (05/0≥p) بود. بیشترین عملکرد را اکوتیپ‌های 9 MSC و 10MSC (به ترتیب به میزان 1520 و 1450 کیلوگرم در هکتار) داشتند و کمترین آن مربوط به اکوتیپ‌های 6MSC و 8MSC (به میزان 490 و 420 کیلوگرم در هکتار) بود. بیشترین تعداد کپسول در بوته و دانه در کپسول نیز به ترتیب در اکوتیپ 2MSC و 9MSC مشاهده شد. عملکرد دانه بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را با عملکرد بیولوژیک (**75/0 = r) داشت و پس از آن شاخص برداشت (**41/0 = r) و تعداد کپسول در بوته (*28/0 = r) با عملکرد دانه همبستگی بالایی داشتند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در 50 درصد اکوتیپ‌های مورد مطالعه پیش از یک تن در هکتار است و لذا انجام مطالعات تکمیلی در خصوص انتخاب ارقام پر محصول از بین آنها مفید خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

دانه در کپسول؛ شاخص برداشت؛ کپسول در بوته؛ هزار دانه

مراجع

1- احمدی، م. 1368. گزارش پژوهشی تحقیقات کنجد. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. بخش تحقیقات دانه‌های روغنی.

2- احمدی، م. 1371. مقایسه عملکرد، سایر صفات آگرونومیکی لاین‌های اصلاح شده کنجد در منطقه کرج. سمینار بررسی دانه‌های روغنی. تهران. صفحه 66.

3- احمدی، م.، و م. ج. بحرانی. 1388. تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد و میزان روغن دانه ارقام کنجد در منطقه بوشهر. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 48: 131-123.

4- آیینه بند، ا. 1371. بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزای پاییزه. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.

5- امینی، ف.، ق. سعیدی، و ا. ارزانی. 1387. روابط بین عملکرد دانه و اجزای ان در ژنوتیپ‌های گلرنگ (Carthamus tinctorious L.). مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 45(ب): 535- 525.

6- رضوانی مقدم، پ.، ق. نوروزپور، ج. نباتی. و ع. ا. محمد آبادی. 1384. بررسی خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد دانه و روغن کنجد در تراکم‌های مختلف بوته و فواصل مختلف آبیاری. مجله پژوهش‌های زراعی ایران. 3(1): 68- 57.

7- سبکدست، م.، و ف. خیال پرست. 1386. مطالعه روابط میان عملکرد و اجزای عملکرد در 30 رقم لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) . مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 42(الف) 133- 123.

8- سرمدنیا، ع.، و ع. کوچکی. 1368. فیزیولوژی گیاهان زراعی (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی.

9- فلاح طوسی، ع. 1379. بررسی و سلکسیون و مقایسه توده‌های کنجد کلات. مرکز تحقیقات خراسان رضوی.

10- کازرانی، ن.، و م. ر. احمدی. 1382. کشت کنجد در استان بوشهر. انتشارات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر.

11-Adebisi, M. A., M. O. Ajala, D. K. Ojo, and A. W. Salau. 2005. Influence of population density and season on seed yield and its components in Nigerian sesame genotypes. Journal of Tropical Agriculture. 43(1-2): 13-18.

12-Alamsarkar, M. N., M. Salim, N. Islam, and M. Rahman. 2007. Effect of sowing date and time of harvesting on the yield and yield contributing characters of sesame (Sesamum indicum L.) seed. Crop production. 2 (6) :31-35.

13-Ashri, A. 1994. Genetic resources of sesame present and future perspectives. Sesame biodiversity in Asia: conservation, evaluation and improvement. IPGRI, New Delhi, p. 25– 39.

14-Asghar Malik, A., F. Saleem, M. A. Cheema, and S. Ahmed. 2003. Influence of different nitrogen levels on productivity of sesame (Sesamum indicum L.) under varying planting patterns. International Journal of Agriculture and Biology. 5(4). 490-492.

15-Baydar, H., I. Turgut, and K. Turgut. 1999. Variation of certain characters and line selection for yield, oil, oleic and linoleic acids in the Turkish Sesame (Sesamum indicum L.) Populations. Turkey Journal of Agriculture and Forestry. 23: 431- 441.

16-Bedigian, D., and J. R. Harlan. 1986. Evidence for cultivation of sesame in the ancient world. Economic Botany. 40: 137–154.

17-Begum, R., M. R. Samad, M. R. Amin, D. B. Pandit, and M. A. Jahan. 2001. Effect of row spacing and population density on the growth and yield of sesame. Bangladesh Journal of Agricultural Science. 28(2): 311-316.

18-Bisht, I. S., R. K. Mahajan, T. R. Loknathan, P. L. Gautam, P. N. Mathur, and T. Hodgkin. 1999. Assessment of genetic diversity, stratification of germplasm accessions in diversity groups and sampling strategies for establishing a core collection of Indian sesame (Sesamum indicum L.). Plant Genetics Research. 119: 35-46.

19-Blum, A. 1988. Plant Breeding for Stress Environments. CRC Press, Boca Raton, FL. USA. 165- 175.

20-Caliskan, S., M. Arslan, H. Arioglu, and N. Isler. 2004. Effect of planting method and plant population on growth and yield of sesame (Sesamum indicum L.) mediterranean type of environment. Asian Journal of Plant Sciences. 3(5): 610-613.

21-Degenhart, D. F., and Z. P. Hondva. 1981. The influence of seeding date and seeding rate on seed yield and growth characteristic of five genotype of Brassica napus L. Journal of Plant Science. 61: 158-190.

22-El-Serogy, S. T., M. A. El-Eman, and W. A. I. Sorour. 1997. The performance of two sesame varieties under different sowing method in two locations. Annuals of Agriculture Science. 42: 355–4.

23-Ghangard, S. R., D. C. Chavana, and T. S. Bhalerao. 1990. Correlation and regression studies in sesame. Research Bull. Marathmada Agriculture University. 14: 11-14.

24-Gnanamorty, P., H. Xavier, and P. Balasubramaniya. 1988. Spacing and nitrogen requirement of sesame (Sesamum indicum L.). Field crop abstracts. 47: No. 3.

25-Hakan, O., and E. Oral. 1999. Relationships between yield and yield components on currently improved spring rapeseed cultivars. Turkey Journal of Agriculture and Forestry. 23: 603-607.

26-Hassanzadeh, M., M. Ebadi, SH. Panahyan-e-eKivi, M. Jamaati-e-Somarin, Saeidi, and A. Gholipouri. 2009. Investigation of water stress on yield and yield components of sesame (Sesamum indicum L.). Research Journal of Environmental Science. 3(2): 239-244.

27- Kathiresan, G. 2002. Response of sesame (Sesamum indicum L.) genotypes to levels of nutrients and spacing under different seasons. Indian Journal of Agronomy, 47: 537-540.

28-Manivannan, N., R. Kartika, B. Puntica, P. Vindhiyavarman, and V. Murlidhara. 2008. Association pattern among the yield attributes in varities and hybrids of sunflowers (Helianthus annus L.).HELIA. 31. Nr. 49. P:83-90.

29-Mahajan, T. R. K., I. S. Bishti, and B. S. Dhillon. 2007. Establishment of core collection of world sesame (sesamum indicum L.) germplasm accessions. Journal of Breeding and Genetics. 39(1): 53-64.

30-Mendham, N., J. Rusell, G. C. Buzza. 1984. The contribution of survival to yield in new Australian cultivars of oil-seed rape (Brassica napus L.). Journal of Agriculture Science. 103:303-316.

31-Nayar, N. M. 1984. Sesame. In: Simmonds, N.W. (Ed.), Evolution of Crop Plants. Longman, London, p: 231–233.

32-Roy, N., S. M. Abdullah, M. Amun, and J. Sarwar. 2009. Yield performance of sesame (Sesamum indicum L.) varieties at varing levels of row spacing. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences. 5(5): 823-827.

33-Suryavanshi, G. B., V. S. Pawar, N. K. Umarani, and S. K. Ransing. 1993. Effect of sowing date on yield and quality of sesame (Sesamum indicum L.) varieties. Indian Journal Agriculture Science, 496-498.

34-Uzun, B. M., and I. Cag˘ırgan. 2006. Comparison of determinate and indeterminate lines of sesame for agronomic traits. Field Crops Research. 96 : 13–18.