بررسی روش های موثر در شکستن خواب بذرالبنج مشبک (Hyoscyamus reticulatus L.)

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 11، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 34، تیر 1393، صفحه 246-253   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i2.39156

نویسندگان

اسماعیل رضائی چیانه^{* 1}؛ مهدی تاج بخش شیشوان²؛ اروج ولیزادگان؛ فرزاد بنائی اصل؛ حسن مهدوی کیا

¹مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه

²دانشگاه ارومیه

چکیده

بذرالبنج مشبک (Hyoscyamus reticulatus L.) یکی از مهمترین گیاهان تیره بادمجان Solanaceae)) بوده که بذرهای آن به علت خواب به سختی جوانه می زنند. در این راستا، به منظور تعیین مناسبترین روش برای شکستن خواب این گیاه آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل پیش سرمادهی بذور مرطوب در دمای چهار درجه سانتیگراد در چهار سطوح زمانی (7، 14، 21 و 28 روز)، تیمار تلفیقی اسید جیبرلیک (ppm500) و سرمادهی مرطوب (به مدت 7، 14، 21 و 28 روز)، خیساندن بذرها در هورمون های اسید جیبرلیک، سیتوکنین و اکسین با غلظت های 250، 500، 750 و 1000 ppm به مدت 24 ساعت، خیساندن بذرها در نیترات پتاسیم 1/0، 2/0 و 4/0 درصد، خیساندن بذرها در آب داغ 70 و 90 درجه سانتی گراد به مدت 5، 10 و 15 دقیقه، قرار دادن بذرها در آب جاری به مدت 24 و 48 ساعت، خیساندن بذرها در اسید سولفوریک 70 و 95 درصد به مدت 5، 10 و 15 دقیقه و خراشدهی با کاغذ سمباده بود. نتایج نشان داد که خواب بذر بذرالبنج مشبک از نوع فیزیولوژیکی است، زیرا بیشترین درصد جوانه زنی بذرها در اثر اعمال تیمار تلفیقی پیش سرمادهی مرطوب به مدت 21 روز و اسید جیبرلیک (ppm 500) به دست آمد. علاوه بر این، سرمادهی مرطوب و اسید جیبرلیک به تنهایی نیز بر شکست خواب بذرهای بذرالبنج مشبک تاثیر چشمگیری داشتند و به ترتیب جوانه زنی را تا 40 و 81 درصد افزایش دادند. تأثیر سایر هورمون های استفاده شده در این تحقیق اگرچه از نظر آماری بر شکست خواب این بذرها معنی دار ارزیابی شد، ولی در مقایسه با تأثیر چشمگیر تیمار تلفیقی سرما و اسید جیبرلیک و اسید جیبرلیک به تنهایی چندان قابل چشمگیر نبود. از طرف دیگر عدم تأثیر آب جاری، آب داغ، اسید سولفوریک و خراشدهی با کاغذ سمباده بر شکست خواب بذرهای مذکور نمی تواند مؤید وجود خواب به علت تجمع مواد بازدارنده و یا نوع فیزیکی بوده باشد.

کلیدواژه‌ها

اسید جیبرلیک؛ پیش سرمادهی؛ خواب فیزیولوژیکی؛ گیاهان دارویی

مراجع

1- اله دادی، ا. و ا. آرمند پیشه. 1386. فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات آوای نور. 327 صفحه.

2- امید بیگی، ر. 1388. تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوم. انتشارات آستان قدس رضوی. 438 صفحه.

3- تاجبخش، م. 1375. بذر (شناخت- گواهی و کنترل آن). انتشارات احرار تبریز. 182 صفحه.

4- جنگجو برزل آباد، م. و م. توکلی. 1387. بررسی جوانه زنی بذر 10 گونه گیاه مرتعی و بیابانی. تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 15 (2): 226-215.

5- حسین پور قزوینی، ع. ا.، ع. اشرف جعفری و ر. ولدآبادی. 1391. اثر تیمارهای خراش دهی سرما و پس رسی در شکستن خواب بذر هشت اکوتیپ از چهار گونه مرزه (Satureja Hortensis) به روش استاندارد جوانه زنی. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 28 (1): 58-48.

6- رجبیان، ط.، ب. حسنی و ح. حسینی. 1386. اثر جیبرلیک اسید و سرمادهی بر جوانه زنی بذر آنغوزه (.Ferula assa-foetida L). تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 23 (3): 404-391.

7- رحیمیان، ر. و م. خسروی. 1375 . فیزیولوژی بذر.انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 96 صفحه.

8- سلطانی پور، م. ا.، ع. ح، حاجبی، و ن. مرادی. 1388. بررسی تأثیر برخی تیمارهای خواب شکنی بر شاخص های جوانه زنی و بنیه بذر سه گونه گیاه دارویی رازیانه، مریم گلی جنوبی، و برگ نمدی درختچه ای. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 25 (4): 539-528.

9- شمس اسفند آبادی، ر.، ف. م. شریعتی، و س. م. مدرس هاشمی. 1384. بررسی برخی تیمارهای شکستن خواب در پنج جمعیت بذری گونه استپی ریش دار(Stipa barbata Desf.) . مجله زیست شناسی ایران. 18 (1): 59-48.

10- عبدالهی، ف.، م. ر. نادری درباغشاهی، و ح. زینلی. 1389. بررسی تاثیر نیترات پتاسیم و اسیدسولفوریک بر شکستن خواب بذر هندوانه ابوجهل ( .(Citrullus colocynthis پنجمین همایش ملی ایده ای نو در کشاورزی. 28-27 بهمن ماه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان).

11- عصاره، م. ح.، ز. آبروش، س. ر. طبائی عقدائی، و س. ط. نراقی. 1387. بررسی اثر تیمارهای مکانیکی و شیمیایی در شکستن خواب و جوانه زنی بذر گل محمدی ( (Rosa damascena. مجله پژوهش و سازندگی 91-84.

12- عموآقایی، ر. 1384. تأثیر خیساندن بذور، مدت زمان و دمای پیش سرمای مرطوب بر شکست خواب بذر کما

(Ferula ovina Boiss.). مجله زیست شناسی ایران. 18 (4): 359-350.

13- عمویی، ع. م. 1388. زراعت گیاهان دارویی و معطر. انتشارات موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی. 219 صفحه.

14- قاسمی پیر بلوطی، ع.، ا. گلپور، م. ریاحی دهکردی، و ع. نوید. 1386. بررسی اثر تیمارهای مختلف در شکستن خواب و تحریک جوانه زنی بذر پنج گونه گیاه دارویی منطقه چهارمحال و بختیاری. مجله پژوهش و سازندگی. 192-185.

15- کشتکار، ح. ر،. ح. آذرنیوند، و ا. شهریاری. 1388. بررسی تاثیر برخی تیمارها بر شکست خواب و جوانه زنی بذرهای باریجه ((Ferula gummosa و آنغوزه (Ferula assafoetida). مجله علمی پژوهشی مرتع. 3 (2):290-281.

16- کوچکی، ع. و گ. عزیزی. 1384. اثر تیمارهای مختلف شکستن خواب بر جوانه زنی بذر کلپوره ((Teucrium polium. مجله پژوهشهای زراعی ایران. 3 (1): 88-81.

17- محمدی چیانه، س.، م. علیزاده، و ع. حسنی. 1390. اثر چینه سرمایی و شوک حرارتی در شکستن خواب و تحریک جوانه زنی بذور گیاه دارویی کنگر (Gundelia tournefortii). اولین کنگره ملی علوم و فناوری های نوین در کشاورزی. دانشگاه زنجان 21-19 شریورماه.

18- محمدی ق.، س. جلالی هنرمند، ا. محمدخواه، و غ. احمدی. 1390. جوانه زنی بذر. انتشارات آموزش و ترویج کشاورزی. 252ص.

19- مکی زاده تفتی، م.، ر. فرهودی، ح. نقدی بادی، و ع. مهدی زاد . 1385. تعیین بهترین تیمار افزایش جوانه زنی بذور گیاهان دارویی روناس (Rubia tinctorum L.)، اکیناسه (Echinacea angustifolia D.C.) و مورد .(Myrtus communis L.)تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 22 (2): 116-105.

20- مکی زاده تفتی، م.، ر. فرهودی، م. راستی فر، و ک. اسمیلان. 1390. روشهای شکست خواب بذر در گیاه کور (.Capparis spinosa L). تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 18 (4): 577-569.

21- نبئی، م.، پ. روشندل، و ع. محمدخانی. 1390. روشهای مؤثر در شکست خواب و افزایش جوانه زنی بذر ریواس (Rheum ribes L.). تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 27 (2): 223-212.

22- نصیری، م. 1385. تعیین تیمار مطلوب جهت شکستن خواب و افزایش جوانه زنی بذر نمدار .(Tilia platyphyllus Scop) تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران. 14 (3): 154-148.

23- هاشمی دزفولی، س.ا.، و م. آقاعلیخانی. 1378. خفتگی و رویش بذر. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز 246 صفحه.

24- Atul, S., and N. R. Shiresh sharma. 2000. Standardized cultivation method for viola species- an AIDS curing agent. Journal of Tropical Medicinal Plants. 1: 109-114.

25- Baskin, J. M., and C. C. Baskin. 2004. A classification system for seed dormancy. Seed Science Research. 14: 1–16.

26- Chakraborty, D., K. Bhattacharya, A. Bandyopadhyay, and K. Gupta. 2003. Studies on the germination behavior of Basilicum polystachyon-an ethnobotanically important medicinal plant. Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 25: 58-62.

27- Chiwocha, S. D., A. J. Cutler, S. R. Abrams, S. J. Ambrose, J. Yang, A. R. Ross, and A. R. Kermode. 2005. The etr1-2 mutation in Arabidopsis thaliana affects the abscisic acid, auxin, cytokinin and gibberellin metabolic pathways during maintenance of seed dormancy, moist chilling and germination. Plant Journal.42 (1): 35-48.

28- Kermode, A. R., J. H. Xia, and N. Schmitz. 2001. Dormancy of yellow cedar seeds is terminated by gibbrellic acid in combination with fluridone or with osmotic priming and moist chilling. Seed Science and Technology. 29: 331-346.

29- Koornneff, M., L. Bentsink, and H. Hilhorst. 2002. Seed dormancy and germination. Current Opinion in Plant Biology. 5: 33-36.

30- Li, M., and D. W. M. Leung. 2000. Starch accumulation is associated with adventitious root formation in hypocotyls cutting of Pinus radiate. Journal of Plant Growth Regulation. 19(4): 423-42.

31- Richards, D. E., K. E. King, T. Ait-ali, and N. P. Harberd. 2001. How gibberellin regulates plant growth and development: a molecular genetic analysis of gibberllin signaling. Annual Review of Plant Physiology and Plant Molecular Biology. 52: 67-88.

32- Slater, R. J., and J. A. Bryant. 1982. RNA Metabolism during breakage of seed dormancy by low temperature treatment of fruits of Acer platanoides. Annals of Botany. 50: 141-149.

33- Yamaguchi, S., and Y. Kamiya. 2000. Gibberellin biosynthesis: its regulation by endogenous and environmental signals. Plant Cell Physiology. 41(3): 251-257.