اثر نوع حاصلخیزکننده خاک و کشت مخلوط شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) و اسفرزه (Plantago psyllium L.) بر شاخص‌های رشد گیاه اسفرزه با استفاده از روش تجزیه عامل

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 14، دوره 10، شماره 3، دی 1397، صفحه 805-822   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v10i3.60474

نویسندگان

سهیلا قاسمی مهام^{* 1}؛ سیف اله فلاح²؛ امیر دادرسی³

¹دانشگاه شهرکرد

²شهرکرد

³دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان

چکیده

به­منظور بررسی اثر نوع کود و کشت مخلوط ردیفی با شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه (Plantago psyllium L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال زراعی 1392 اجرا گردید. در این آزمایش فاکتور اول در چهار سطح که شامل کشت خالص اسفرزه، شنبلیله: اسفرزه (1:2)، شنبلیله: اسفرزه (1:1) و شنبلیله: اسفرزه (2:1) و فاکتور دوم در سه سطح کودی (کود گاوی، کود تلفیقی، کود شیمیایی) مورد ارزیابی قرار گرفتند. آنالیز داده­ها با استفاده از روش تجزیه­ عامل منجر به انتخاب چهار مؤلفه جدید شد مؤلفه پنجم دارای ارزش ویژه 981/0 بود و به همین دلیل در آنالیز داده­ها و تفسیر نتایج در نظر گرفته نشد. مؤلفه­های استخراج‍شده با روش کوارتی­مکس چرخش یافتند تا بیشترین وزن مؤلفه روی یک عامل قرار گیرد مؤلفه­های اول، دوم، سوم و چهارم به­ترتیب دربرگیرنده­ 1/31، 22 ، 3/18 و 3/8 درصد تغییرات (واریانس) در کل داده­های گیاه اسفرزه بودند و هر سه مؤلفه در مجموع حدود 7/79 درصد از تغییرات (واریانس) داده­ها را به خود اختصاص دادند. همان­گونه که در نتایج این تحقیق بیان شد، عامل اول بیشترین تأثیر را به­صورت مستقیم  بار 971/0، 967/0 و 762/0 درصد به­ترتیب روی عملکرد موسیلاژ، موسلاژ و فاکتور تورم داشت. عامل دوم نیز با بار عاملی 93/0، 927/0 و 77/0 درصد از به ترتیب بر روی صفات تعداد شاخه فرعی، وزن هزار دانه و طول سنبله داشت و اما عامل سوم بیشتر اثر بازدارندگی و بار منفی بر عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد بیولوژیک با بار عاملی 902/0-، 884/0- و 837/0- درصد دارا بود. در خصوص عامل چهارم نیز تنها با بار عاملی 973/0 درصد بر تعداد سنبله در بوته داشت. این امر بیانگر تأثیر مثبت و معنی­دار عامل دوم در این تحقیق بود. بر اساس نتایج این آزمایش استفاده از کود تلفیقی در برهمکنش با کشت مخلوط شنبلیله و اسفرزه می‎تواند در افزایش مزیت نسبی کشت مخلوط مؤثر باشد و به­لحاظ کاهش مصرف کودهای شیمیایی می­تواند در حفاظت از محیط زیست اهمیت داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

تجزیه ی چند متغیره؛ شنبلیله؛ کود تلفیقی

مراجع

Arminian, A., Kang, M., Kozak, M., Houshmand, S., and Mathews, P. 2008. MULTPATH: A comprehensive Minitab program for computing path coefficients and multiple regressions for multivariate analyses. Journal of Crop Improvement 22: 82-120.

Bahrang, Z. 2002. Evaluation characteristics of botanicals and ecologically different species of ephedra in Iran. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research 18: 12-17. (In Persian with English Summary)

Bartholomew, D.J., Steele, F., Moustaki, I., and Galbraith, J. 2008. Analysis of Multivariate Social Science Data. Chapman and Hall publishing house, London, UK.

Daneshian, J., Yousefi, M., and Zandi, P. 2011. Effect of planting density and cattle manure on some qualitative and quantitative traits in two basil varieties under Guilan condition, Iran. American-Urasian Journal Agriculture and environment Science 11(1): 95-103.

Erik, S., Jensen, A., Mark, B., and Peoples, B. 2010. Faba bean in cropping systems. Field Crops Research 115: 203-216.

Felice, V.D., Mancinelli, R., Proulx, R., and Campiglia, E. 2012. A multivariate analysis for evaluating the environmental and economic aspects of agroecosystem sustainability in central Italy. Journal of Environmental Management 98: 119-126.

Figueiredo, M.V.B., Burity, H.A., Martinez, C.R., and Chanway, C.P. 2008. Alleviation of drought stress in the common bean by co-inoculation with Paenibacillus polymyxa and Rhizobium tropici. Applied Soil Ecology 40: 182-188.

Ghasemi, K. 2012. The effect of mycorrhizal symbiosis and nitrogen different sources on quantitative and qualitative characteristics psyllium under drought stress. MSc thesis Agroecology, College of Agriculture. Shahrekord University, Shahrekord, Iran. (In Persian with English Summary)

Ghodrati, G., and Mirzaii Nodushan, H. 1997. Evaluation of cytogenetic and genetic diversity in Iranian spring Safflower land races. M.Sc. Thesis in Agriculture, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. (In Persian with English Summary)

Hauggaard-Nielsen, H., Andersen, M.K., Jornsgaard, B., and Jensen, E.S. 2006. Density and relative frequency effects on competitive interactions and resource use in pea–barley intercrops. Field Crops Research 95: 256–267.

Hauggaard-Nielsen, H., Gooding, M., Ambus, P., Corre-Hellou, G., Crozat, Y., Dahlmann, C., Dibet, A., von Fragstein, P., Pristeri, A., Monti, M., and Jensen, E.S. 2009. Pea–barley intercropping for efficient symbiotic N2-fixation, soil N acquisition and use of other nutrients in European organic cropping systems. Field Crops Research 113: 64–71.

Ivanovska, S., Stojkovski, C., Dimov, Z., Marjanovic-Jeromela, A., Jankulovska, M., and Jankuloski, L. 2007. Interrelationship between yield and yield related traits of spring canola (Brassica napus L.) genotypes. Genetika 39: 325-332

Jahan, M. 2004. Evaluation of ecological aspects chamomile and calendula mixed cropping together with manure. Msc thesis Agronomy. College of Agriculture. Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. (In Persian with English Summary)

Khalili, F.E., Pirdashti, H., Bahmanyar, M.A., and Ghasemkheili, F.T. 2014. Effect of organic and chemical fertilizer on soil properties and nutrient concentration in pot marigold (Calendula officinalis L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 30 (3): 477-485. (In Persian with English Summary)

Koochaki, A., Amir-moradi, S., Shabahang, J., and Khandani, S.K. 2013. The effect of organic fertilizer on quantitative and qualitative characteristics of medicinal plant Psyllium (Plantago ovata Forssk), Shiraz Alyssum (Alyssum homolocarpum L.), urban alyssum (Perfoilatum Lepidium L.) and lallemantia (Lalementia iberica L.). Journal of Agroecology 5(1): 16-26. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Tabrizi, L., Keikha Akhar, M., and Roohi, A. 2016. Investigation of yield and germination qualitative characteristics of seeds of black cumin (Nigella sativa L.), isabgol (Plantago ovata Forsk.) and fennel (Foeniculum vulgare Mill.) under organic cultivation. Journal of Agroecology 8(2): 153-168. (In Persian with English Summary)

Mohammadi, J. 2006. Pedometry: Classical statistics. Pelk Publisher, Tehran, Iran. (In Persian)

Moosavi, S.S., Ersi, F.K., and Abdollahi, M.R. 2013. Application of multivariate statistical methods in detection of effective traits on bread wheat (Triticum aestivum L.) yield under moisture stress condition. Cereal Research 3: 119-130. (In Persian with English Summary)

Mousavinik, M. 2012. Effect of different levels of sulfur fertilizer on yield and quality of medicinal plant (Plantago ovata L.) in drought stress condition in the Baluchistan region. Journal of Agroecology 4: 170-1 82. (In Persian with English Summary)

Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., and Rezvanimoghadm, P. 2005. Agroecology (Translation). Jihad Daneshgahi of Mashhad Publisher, Mashhad, Iran (In Persian)

Nazari, M. 2013. Effects of biological fertilizers, zinc sulfate and urea on cadmium concentration in plant biomass fenugreek. Master's thesis Agroecology, College of Agriculture. Shahrekord University, Shahrekord, Iran (In Persian with English Summary)

Ovalles, F.A., and Collins, M.E. 1988. Variability of northwest Florida soils by principal component analysis. Soil Science Society of American Journal 52: 1430-1435.

Rezaei-Chiyaneh, E. 2016. Evaluation of quantitative and qualitative traits of black cumin (nigella sativa l.), and basil (ocimum basilicum l.) in different intercropping patterns with bean (Phaseolus vulgaris L.). Journal of Agroecology 8(2): 263-280. (In Persian with English Summary)

Rezaei-Chiyaneh, E., and Gholinezhad, E. 2015. Agronomic characteristics of additive series of chickpea (Cicer arietinum L.) and black cumin (Nigella sativa L.). Journal of Agroecology 3: 381-396. (In Persian with English Summary)

Senanayake, R. 1991. Sustainable agriculture: definitions and parameters for measurement. Journal of Sustainable Agriculture 1: 7-28.

Sharma, S. 1996. Applied Multivariate Techniques. John Wiley & Sons Publisher, New York, USA 232 p.

Tahmasebi, P. 2011. Multivariate Analysis in Environmental Science and Natural Resources. Shahrekord University Publisher, Shahrekord, Iran: 298. (In Persian)

Temizel, K.E., Arslan, H., and Saglam, M. 2015. Applications of factor analysis and geographical information systems for precision agriculture over alluvial lands. Fresenius Environmental Bulletin 24: 2374-2383.

Vilela, A.E., and Ravetta, D.A. 2001. The effect of seed scarification and soil-media on germination, growth, storage, and survival of seedlings of five species of Prosopis L. (Mimosaceae). Journal of Arid Environments 48: 171-184.

Xiao, H., and Pei, M. 1991. Applying factor analysis method to study winter wheat quantity characteres and varieties classification. Acta Agriculture Universitatis Pekinen Sciences 17: 17-24.

Yazdani, D., Shahnazi, S., and Seifi, H. 2004. A Practical Guide of Cultivation of 40 Important Medicinal Plant in Iran. Jihad Daneshgahi Publisher. Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. (In Persian)

Zahoor, A., Ghafor, A., and Muhammad, A. 2004. Plantago ovata- a crop of arid and dry climates with immense. Journal of Medicinal and Aromatic Plant Science 12: 215-219.