بررسی تاثیر شاخص‌‌ها و متغیر‌های هواشناسی کشاورزی در عملکرد بهینه گندم (مطالعه موردی: استان همدان)

آب و خاک

مقاله 23، دوره 26، شماره 6، اسفند 1391، صفحه 1554-1567   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.19295

نویسندگان

علی اکبر سبزی پرور^* ؛ مجتبی ترکمان؛ زهره مریانجی

چکیده

این تحقیق با هدف معرفی بهترین شاخص‌‌ها و متغیر‌‌های آگروکلیمایی موثر در تولید گندم دیم و آبی استان همدان با استفاده داده‌‌های روزانه هواشناسی، داده‌‌های عملکرد گندم و داده‌‌های دوره فنولوژی انجام شد. در این تحقیق همبستگی آماری بین عملکرد گندم آبی و دیم در 7 شهر استان با شاخص‌‌های اگروکلیمایی بارش سالانه، بارش فصلی، بارش ماهیانه، بارش ده روزه (دهکی)، کمبود بارش مرجع (P-ET0)، کمبود بارش گیاهی ((P-ETc ، درجه-روز رشد (GDD) (با آستانه‌‌های حرارتی صفر، 5، 10، 15 و 20 درجه سانتی گراد) در مقیاس ماهیانه و درجه-روز رشد در مقیاس ده روزه مورد بررسی قرار گرفت. به منظور سنجش میزان همبستگی از معیار‌های آماری ضریب همبستگی (r) و ضریب تبیین (R2) استفاده شد و همبستگی‌‌ها با دو روش دو متغیره و چند متغیره (پیرسون) به اجرا درآمد. در رگرسیون‌‌های دو متغیره جمعا 462 سناریو و در رگرسیون‌‌های چند متغیره 55 سناریو در سطوح معنی دار 99 درصد و 95 درصد ارزیابی شدند. نتایج بررسی نشان داد که از بین شاخص‌‌های مورد مطالعه، شاخص کمبود بارش گیاهی همبستگی قوی‌تری در مقایسه با دیگر شاخص‌‌ها از خود نشان میدهد (با میانگین36/0 =R2). مقایسه ضرایب آماری حاکی از تاثیرپذیری قابل ملاحظه عملکرد گندم از بارش‌‌های بهاره (فروردین و اردیبهشت) در مقایسه با سایر فصول بود. در مجموع، ضرایب همبستگی عملکرد با شاخص‌‌های اگروکلیمایی برای گندم دیم بیش از گندم آبی بدست آمد، که موید حساسیت بالاتر گندم دیم به شاخص‌‌های مورد مطالعه می‌باشد. در بررسی سناریو‌‌های همبستگی دو متغیره، با شاخص درجه-روز رشد، آستانه حرارتی 5 درجه سانتی گراد بیشترین اثر گذاری را بر عملکرد محصول گندم در مقایسه با سایر آستانه‌‌ها از خود نشان داد (50/0 =R2). بطوریکه تاثیر نوسانات دما بر مقدار عملکرد در ماه‌های بهار نیز مشهود بود. نتایج تحلیل رگرسیون‌‌های چند متغیره حاکی از همبستگی قوی شاخص کمبود بارش (مرجع و گیاهی) با عملکرد سالانه گندم بود. این نتایج با نتایج همبستگی‌‌های دو متغیره سازگاری داشت. این درحالی است که رگرسیون‌‌های چند متغیره عملکرد با شاخص‌‌های درجه-روز رشد هیچگونه همبستگی معنی داری را تایید ننمودند. در همبستگی‌‌های چند متغیره، در بیش از 90 درصد سناریو‌ها ضرایب همبستگی معنی دار و مثبت و در محدوده 67/0 الی 97/0 قرار داشت. ضمناً نواحی غربی استان استعداد بهتری برای کشت گندم در مقایسه با سایر مناطق نشان داد.

کلیدواژه‌ها

عملکرد گندم دیم و آبی؛ شاخص‌‌های اگروکلیمایی؛ کمبود بارش گیاهی؛ شاخص درجه-روز رشد؛ استان همدان