تأثیر کاربرد مقادیر مختلف لجن فاضلاب بر عملکرد سویا و میزان نیترات موجود در

آب و خاک

مقاله 8، دوره 27، شماره 1، فروردین 1392، صفحه 70-79   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.22205

نویسنده

علیرضا حسن اقلی^*

چکیده

لجن به عنوان بقایای جامد حاصل از تصفیه فاضلاب، حاوی عناصر کودی پرمصرف و کم مصرف مورد نیاز گیاه و مواد آلی می باشد و به همین دلیل از آن، جهت تقویت اراضی کشاورزی استفاده می شود. از طرفی، کاربرد بدون ضابطه لجن ممکن است موجبات آلودگی خاک و منابع آب سطحی و زیرزمینی را فراهم سازد. لذا اثر کاربرد مقادیر مختلف لجن فاضلاب به عنوان کود آلی در مقایسه با کودهای شیمیایی رایج، بر انتقال املاح و آلاینده ها به زیر عمق توسعه ریشه ها، برخی از خصوصیات خاک و عملکرد و اجزاء عملکرد گیاه سویا مورد بررسی قرار گرفت. به همین منظور تعداد 15 عدد ستون خاک استوانه ای شکل به ارتفاع 100 سانتیمتر و قطر 60 سانتیمتر آماده شد و لوله زهکش از جنس PVC به همراه پوشش مصنوعی (فیلتر ژئوتکستایل) در کف هر یک نصب گردید. لجن مورد نیاز از تصفیه خانه فاضلاب شهرک اکباتان و پس از طی مراحل هضم و آب گیری اولیه تهیه شد و پس از آماده سازی مورد استفاده قرار گرفت. ستون ها با استفاده از خاکی با بافت لوم رسی پرشدند و سویای رقم ویلیامز در آنها کشت گردید. تیمارهای کودی عبارت بود از کود لجن در 3 سطح 10، 25 و 50 تن در هکتار، کود شیمیایی (150 کیلوگرم در هکتار کود فسفات آمونیم، معادل 72 کیلوگرم در هکتار فسفر به صورت P2O5 به همراه 27 کیلوگرم بر هکتار نیتروژن و نیز 50 کیلوگرم در هکتار کود اوره، معادل 23 کیلوگرم در هکتار نیتروژن) و تیمار شاهد (بدون کود) که هر یک به تفکیک در 3 تکرار منظور گردید. آنالیز آماری نتایج انتقال نیترات در خاک با استفاده از آزمون آماری کرت های خرد شده (اسپلیت پلات) در زمان و در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده، بیشترین مقدار نیترات خروجی از زهکش ها در ابتدای فصل کشت و در اولین نمونه زه آب ستون های خاک مشاهده گردید و با تداوم عملیات آبیاری، به تدریج از کمیت نیترات موجود در زه آب ها کاسته شد. بیشترین مقدار نیترات در زه آب با میانگین 17/57 میلی گرم بر لیتر و مربوط به تیمار کاربرد 50 تن در هکتار لجن بود. کم ترین مقادیر متوسط نیترات در زه آب حاصل از تیمار شاهد و به میزان 51/3 میلی گرم بر لیتر و در پایان فصل آبیاری مشاهده شد. تیمارهای کاربرد کود شیمیایی و لجن به میزان 10 تن در هکتار، تقریباً با مقادیری نزدیک به هم از نظر میزان نیترات موجود در زه آب خروجی در بین این دو قرار گرفت. بیشترین متوسط عملکرد به میزان 85/277 گرم دانه سویا، در نتیجه کاربرد 50 تن در هکتار لجن به وقوع پیوست. هم چنین متوسط وزن 1000 عدد دانه و متوسط تعداد غلاف نیز به ترتیب با مقادیر 42/127 گرم و 856 عدد در این تیمار حائز رتبه اول بود. پس از آن تیمارهای کاربرد 25 تن در هکتار لجن، کود شیمیایی و 10 تن در هکتار لجن در رتبه های بعدی قرار گرفت. بنابراین کاربرد بالاترین مقدار لجن فاضلاب در کشت سویا (به میزان 50 تن در هکتار)، انتقال بیشترین مقادیر نیترات به زیر عمق توسعه ریشه ها و بالاترین شاخص های عملکردی را موجب شد.

کلیدواژه‌ها

آبیاری؛ زه آب؛ سویا؛ عملکرد؛ لجن فاضلاب شهری؛ نیترات