ارزیابی اقتصادی تناوب‏های زراعی در کشاورزی حفاظتی منطقه معتدل- سرد مشهد

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 3، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 39، فروردین 1398، صفحه 33-51   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v11i1.79348

نویسندگان

شجاعت زارع¹؛ علی اکبر مویدی^{* 2}

¹بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

²بخش تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

چکیده

این مطالعه با هدف ارزیابی اقتصادی دو تناوب زراعی و در قالب کشاورزی حفاظتی انجام شد. آزمایش‏های هر تناوب زراعی با استفاده از طرح کرت‏های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی و با سه تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در 5 سال متوالی انجام شد. تیمارهای آزمایش، شیوه‏های مختلف خاک­ورزی در سه سطح شامل: شیوه متداول خاک‏ورز ی (شخم + دیسک + تسطیح + کاشت با بذرکار)، شخم کاهش یافته (چیزل پکر یا دیسک سبک + کاشت با بذرکار) و بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) در کرت­های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح بدون بقایا، حفظ 30% بقایا و حفظ 60% بقایای محصولات مختلف درکرت‏های فرعی قرار داده شدند. سیستم تناوب زراعی رایج این منطقه شامل گندم (Triticum aestivum L.) - ذرت (Zea mays L.) -گندم- خربزه (Cucumis melo L.)- گندم و سیستم تناوب زراعی پیشنهادی یا پایدار شامل گندم- کلزا (Brassica napus L.)-گندم-شبدر ایرانی (Trifolium resupinatum L.)- گوجه‏فرنگی (Solanum lycopersicum L.)- گندم هر کدام بصورت جداگانه با استفاده از روش بودجه‌بندی جزئی مورد بررسی اقتصادی قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز شامل میزان و ارزش نهاده‏های استفاده شده در مراحل کاشت، داشت، برداشت و محصولات حاصل شامل محصول اصلی و کاه و کلش بود. نتایج نشان داد که منفعت خالص تناوب پایدار در مجموع، بیش از دو برابر منفعت خالص تناوب رایج است. در تناوب زراعی رایج تیمار شخم متداول با حفظ 30% بقایای گیاهی با منفعت خالص 246371580 ریال و نرخ بازده 437 درصد بیشترین منفعت خالص و نرخ بازده را داشت. در صورتی‌که در نظام تناوب زراعی پایدار تیمار بدون شخم و بدون بقایا با منفعت خالص 450020790 ریال بیشترین درآمد و کمترین هزینه را داشت. خالص ارزش تولید هر متر مکعب آب در تناوب پایدار  56159 ریال و در تناوب جاری 27157 ریال بود. این نتایج نشان داد، تناوب زراعی که کشاورزان استفاده می‏کنند از نظر اقتصادی توجیهی برای بکارگیری کشاورزی حفاظتی ندارد، اما اگر تناوب زراعی تغییر کند در آن صورت کشاورزی حفاظتی در قسمت حذف ماشین‏آلات آماده سازی زمین، اقتصادی است، اما تمایلی به حفظ بقایا ندارد.

کلیدواژه‌ها

بودجه‌بندی جزئی؛ کلزا؛ گندم؛ منفعت خالص؛ نرخ بازده

مراجع

Abedi, S., Yazdani, S., and Salami, H. 2018. Financial Evaluation of Conservation Agriculture Technology in Wheat Production of Fars Province: Translog cost function approach. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research 48: 573-584. (In Persian with English Summery)

Chaudhary, V., Gangwar, B., and Pandey, D. 2006. Auditing of energy use and output of different cropping systems in India. Agricultural Engineering International: CIGR Journal 8: 1-13.

Hansen, B., and Krause, M. 1989. Impact of agronomic and economic factors on farm profitability. Agricultural Systems 30: 369-390.

Hughes, D., Butcher, W., Jaradat, A., and Penaranda, W. 1995. Economic analysis of the long-term consequences of farming practices in the barley cropping area of Jordan. Agricultural Systems 47: 39-58.

Jamshidi, A., Nouri, S.H., Jamshidi, M., and Jamini, D. 2014. Investigation of social factors affecting the use of tillage conservation practices: A case study of Shabab county farmers in Ilam province. Journal of Rural Development Strategies 1: 99-117. (In Persian with English Summery)

Latifi, S., Raheli, H., Yadavar, H., and Saadi, H.A. 2017a. Identification and analysis of driving factors of conservation agriculture development in Iran. Iranian Agricultural Extension and Education Journal 13: 105-125.

Latifi, S, Raheli, H., Yadavar, H., and Saadi, H. 2017b. Analysis of the barriers to development of conservation agriculture in Iran. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production 26: 167-184. (In Persian with English Summery)

McKinney, D.C., and Savitsky, A.G. 2006. Basic Optimization Models for Water and Energy Management. Thechnical report from the University of Texas at Austin. Available at (accessed 22 February 2019).

Perrin, R., Anderson, J., Winkelmann, D., and Moscardi, E. 1988. From Agronomic Data to Farmer Recommendations: An Economics Training Manual. CIMMYT,Economics Program International Maize Wheat Improvement Center.

Rani, P.L., and Yakadri, M. 2017. Economic evaluation of rice-maize-green manure cropping system under different tillage and weed management practices in conservation agriculture. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences 6: 2363-2368.

Rustamova, I. 2016. Evaluation of economic efficiency of using resource saving technologies (Conservation Agriculture) in irrigated lands. Journal of Global Economics 4: 197.

Shafiq, M., Azeem, M., and Longmire, J. 1993. Diagnosing alternatives in conventional crop rotations: sunflowers as an alternative to wheat in the cotton-based cropping systems of Pakistan's Punjab. Agricultural Systems 42: 245-264.

Zare Fizabadi, A. 1998. Evalovation on efficiency of energy and economical output of conventional and ecological agronomic systems in different crop rotations based on wheat. PhD Dissertation, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. (In Persian with English Summary)

Zare, S., and Shahbazi, H.A. 2006. Economic analysis of water allocation in Khorasan sugar beet crop systems. Journal of Sugar Beet 22: 91-108. (In Persian with English Summery)

Zare, S., Zare Fizabadi, A., and Sabouhi, M. 2014. Investigation of yield and economic analysis of wheat- based crop rotation systems. Seed and Plant Production Journal 30-2: 19-33. (In Persian with English Summery)

Zentner, R., Brandt, S., Kirkland, K., Campbell, C., and Sonntag, G. 1992. Economics of rotation and tillage systems for the Dark Brown soil zone of the Canadian Prairies. Soil and Tillage Research 24: 271-284.