تأثیر تاریخ کاشت و تنش خشکی آخر فصل بر صفات اکوفیزیولوژیک ارقام جدید کلزا (Brassica napus L.)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 17، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 39، فروردین 1398، صفحه 261-276   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v11i1.67311

نویسندگان

پریسا ناظری¹؛ امیر حسین شیرانی راد^{* 2}؛ سید علیرضا ولدآبادی¹؛ مجتبی میرآخوری³؛ اسماعیل حدیدی ماسوله¹

¹گروه زراعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تاکستان، ایران

²موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

³گروه زراعت، دانشگاه آزاد تبریز، ایران

چکیده

بررسی واکنش ارقام مختلف کلزا (Brassica napus L.) به عوامل محیطی یکی از اصول اساسی برنامه­ریزی کشور برای حصول حداکثر عملکرد کمی و کیفی است. تغییر تاریخ کاشت و خشکی از جمله عواملی است که با تغییر طول دوره رویشی و زایشی بر عملکرد محصولات زراعی تأثیر می­گذارد. به منظور بررسی واکنش چهار رقم جدید کلزا به اثر تاریخ کاشت­های مختلف و تنش خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و عملکرد، آزمایشی به­صورت طرح فاکتوریل اسپیلیت در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه کرج و در سال زراعی 91-1390 انجام شد. تاریخ کاشت در دو سطح تاریخ کاشت معمول و تاریخ کاشت تأخیری، آبیاری در دو سطح آبیاری معمول و قطع آبیاری از مرحله خورجین­دهی به بعد در کرت اصلی و چهار رقم Agamax، Trapper، Smilla و Makro در کرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد کلیه خصوصیات مورد بررسی به جز شاخص برداشت، تحت تأثیر معنی­دار تاریخ کاشت، تنش خشکی و رقم قرار گرفتند (P≤0.05). اثر متقابل تاریخ کاشت در آبیاری در صفات کربوهیدرات­های محلول، ارتفاع بوته، تعداد خورجین در بوته و درصد روغن معنی­دار گردید. همچنین اثر سه گانه نیز تنها در غلظت کربوهیدرات­های محلول برگ معنی­دار شد. کاشت تأخیری و قطع آبیاری سبب افزایش کربوهیدرات­های محلول و کاهش غلظت کلروفیل برگ شد. همچنین اجزاء عملکرد کلزا نیز در اثر تأخیر در کاشت و قطع آبیاری کاهش یافت که در نهایت موجب کاهش عملکرد دانه و روغن کلزا شد. در بین ارقام مورد بررسی، دو رقم Trapper و Agamax با اختلاف ناچیزی نسبت به یکدیگر دارای عملکرد بهتری نسبت به دو Smilla و Makro بودند. تنش آبیاری آخر فصل همزمان با تاخیر در کاشت باعث کاهش اجزاء عملکرد و افزایش غلظت کربوهیدرات­های محلول شد. عدم معنی­دار بودن اثر متقابل ارقام در تاریخ کاشت برای عملکرد دانه و روغن مبین آن است که کاهش عملکرد ارقام، ناشی از تأخیر در تاریخ­های کاشت از روند مشابهی برخوردار بوده است.

کلیدواژه‌ها

عملکرد و اجزاء عملکرد؛ کشت تأخیری؛ کلروفیل؛ کم آبی؛ Canola

مراجع

Adamsen, F.J., and Coffelt, T.A. 2005. Planting date effects on flowering, seed yield and oil content of rape and crambe cultivars. Industrial Crops and Products 21(3): 293-307.

Aein, A. 2011. Changes in the amount of proline, carbohydrate solution and potassium, zinc and calcium absorption in sesame genotypes. (Sesamum indicum L.) under drought stress. Crop Production under Environmental Stress Conditions 4(3): 39-48. (In Persian with English Summary)

Arnon D.I. 1949. Copper enzymes in isolated chloroplasts, polyphenoxidase in beta vulgaris. Plant Physiology 24: 1-15.

Bai, J., Liu, J., Zhang, N., Sa, R., and Jiang, L. 2013. Effect of salt stress on antioxidant enzymes, soluble sugar and yield of oat. Advance Journal of Food Science and Technology 5(3): 303-309.

Delkhosh, B., Shirani Rad, A.H., Noor Mohammadi, G., and Darvish, F. 2005. Study of drought stress effects on yield and some agronomic and physiological characteristic in rapeseed. Journal of Agricultural Science 11(2): 165-176. )In Persian with English Summary(

Diepenbrock, W. 2000. Yield components of winter oilseed rape (Brassica napus L.): A review. Field crops Research 67: 35-49.

Din, J., Khan, S.U., Ali, I., and Gurmani, A.R. 2011. Physiological and agronomic response of canola varieties to drought stress. The Journal of Animal and Plant Sciences 21(1): 78-82.

Dubiso, M., Gilles, K.A., Hamilton J.K., Rebers P.A., and Smith, F. 1965. Colorimetric method for determination of sugars and related substances. Annual Chemical 28: 350-356.

Ehteshami, S.M., Tehrani Aref, A., and Samadi, B. 2014. Effect of planting date on some phenological and morphological characteristics, yield and yield components of five rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Agronomy Journal (Pajouhesh and Sazandegi) 109(4): 111-120. (In Persian with English Summary)

El-Din, H., El-Beltagi, S., and Mohamed, A.A. 2010. Variations in fatty acid composition, glucosinolate profile and some phytochemical contents in selected oil seed rape (Brassica napus L.) cultivars. 61(2): 141-150.

Fallah Haki, M.H., Yadavi, A.R., Movahedi Dehnavi, M., and Bonyadi, M. 2012. Effect of planting date on physiologic and morphologic characteristics of four canola cultivars in Yasooj. Journal of Crop Production and Processing 2(4): 53-65. (In Persian with English Summary

Fallah Heki, M.H., Yadavi, A.R., and Movahhedi Dehnavi, M. 2010. Evaluation of oil, protein and grain yield of canola cultivars in different planting date in Yasouj region. Electronic Journal of Crop Production 4(2): 207-222. (In Persian with English Summary)

Fanaei, H.R., Galavi, M., Ghanbari Bongar, A., Solouki, M., and Naruoei-Rad, M.R. 2008. Effect of planting date and seeding rate on grain yield and yield components in two rapeseed (Brassica napus L.) cultivars under Sistan conditions. Iranian J ournal Crop Science 10(2): 15-30. (In Persian with English Summary)

Gholipoor, A., Latifi, N., Ghasemi Golezani, K., Aliary, H. and Moghaddam, M. 2004. Comparison of growth and grain yield of rapeseed cultivars under rainfed conditions. Agricultural Journal of Science, Nature Resource 11(1): 5- 13. (In Persian with English Summary)

Hassan-Zade, M., Naderi Darbaghshahi, M.R., and Shirani Rad, A.H. 2005. Evaluation of drought stress effects on yield and yield components of autumn rapeseed varieties in Isfahan region. Iranian Journal of Research in Agriculture 2(2): 51- 62. (In Persian with English Summary)

Jamshidi, N., Shirani rad, A.H., Takhtchin, F., Nazeri, P., and Ghaffari, M. 2012. Evaluation of rapeseed genotypes under drought stress condition. Journal of Crop Ecophysiology 6(3): 323-339. (In Persian with English Summary)

Kauseri, R.H., Athar, U.R., and Ashraf, M. 2006. Chlorophyll fluorescence: A potential indicator for rapid assessment of water stress tolerance in Canola. Pakistan Journal of Botany 38: 1501-1509.

Keerthi, P., Pannu, R.K., Dhaka, A.K. 2017. Effect of sowing dates and nitrogen levels on total dry matter and its partitioning at different growth stages and yield of Indian mustard (Brassica juncea L.). Agricultural Science Digest 37(1): 27-31.

Khajepour, M.R. 2001. Industrial plants. Publications Unit, University Jihad of Isfahan, Iran. 571 pages. (In Persion)

Khalili, M., Naghavi, M.R., Aboughadareh, A., and Talebzadeh, S.J. 2012. Evaluating of drought stress tolerance based on selection indices in spring canola cultivars (Brassica napus L.). Journal of Agricultural Science 4(11): 78-85.

Khan, F.A., Ali, S., Shakeel, A., Saeed, A., and Abbas, G. 2006. Correlation analysis of some quantitative characters in Brassica napus L. Journal of Agriculture Research 44:7-14.

Khan, M.A., Ashraf, M.Y., Mujtaba, S.M., Shirazi, M.U., Khan, M.A., Shereen, A., Mumtaz, S., Aqil Siddiqui, M., and Murtaza Kaleri, G. 2010. Evaluation of high yielding canola type Brassica genotypes/mutants for drought tolerance using physiological indices as screening tool. Pakestan Journal of Botany 42(6): 3807-3816.

Kirkegaard, J.A., Sprague, S.J., Dove, H., Kelman, W.M., Marcroft, S.J., Lieschke, A., Howe, G.N., and Graham, J.M. 2008. Dual-purpose canola-A new opportunity in mixed farming systems. Journal Australian of Agriculture Research 59: 291-302.

Kirkegaard, J.A., Sprague, S.J., Lilley, J.M., McCormick, J.I., Virgona, J.M., and Morrison, M.J. 2012. Physiological response of spring canola (Brassica napus) to defoliation in diverse environments. Field Crops Research 125: 61-68.

Molazem, D., Azimi, J., Ghasemi, M., Hanifi, M., and Khatami, A. 2013. Correlation analysis in different planting dates and plant density of canola (Brassica napus L.) varieties in Astara Region. Life Science Journal 10(1): 26-31.

Naderi, M.R., Nourmohammadi, G., Majidi, A., Darvish, F., and ShiraniRad, A.M. 2004. Evaluation of the response of three summer safflower varieties to drought stress. Journal of Agriculture Science 4: 14-3. )In Persian with English Summary)

Ozer, H. 2003. Sowing date and nitrogen rate effects on growth yield and yield components of two summer rapeseed cultivars. European Journal of Agronomy 19: 453-463.

Parida, A.K., Dagaonkar, V.S., Phalak M.S., and Aurangabadkar, L.P. 2008. Differential response of the enzymes involved in proline biosynthesis and degradation in drought tolerant and sensitive cotton genotypes during drought stress and recovery. Acta Physiologiae Plantarum 30: 619-627.

Pavlista, A.D., Isbell, T.A., Baltensperger, D.D., and Hergert, G.W. 2011. Planting date and development of spring-seeded irrigated canola, brown mustard and camelina. Industrial Crops and Products 33: 451-456.

Pirdashti, H., Tahmasebi Sarvestani Z., and Bahmanyar, M.A. 2009. Comparison of physiological response among four contrast rice cultivars under drought stress conditions. World Academy of Science, Engineering and Technology 49: 52-53.

Rameeh, V. 2014. Evaluation of planting dates effects on growth, phenology and seed yield of spring rapeseed varieties. Oil Plant Production 1(1): 79-89. (In Persian with English Summary)

Sabaghnia, N., Dehghani, H., Alizadeh, B., and Mohghaddam, M. 2010. Interrelationships between seed yield and 20 related traits of 49 canola (Brassica napus L.) genotypes in non-stressed and water-stressed environments. Spanish Journal of Agricultural Research 8(2): 356-370.

SAS Institute Inc. 2002. The SAS System for Windows, Release 9.0. Cary, NC, USA: Statistical Analysis Systems Institute.

Sepehri, A., and Golparvar, AR. 2011. The effect of drought stress on water relations, chlorophyll content and leaf area in canola cultivars (Brassica napus L.). Electronic Journal of Biology 7(3): 49-53.

Sieling, K., Böttcher, U., and Kage, H. 2017. Sowing date and N application effects on tape root and above-ground dry matter of winter oilseed rape in autumn. European Journal of Agriculture 83:40-46.

Tobe, A., Hokmalipour, S., Jafarzadeh, B., and Hamele Darbandi, M. 2013. Effect of sowing date on some phenological stages and oil contents in spring canola (Brassica napus L.) cultivars. Middle-East Journal of Scientific Research 13 (9): 1202-1212.

Zhang, H., Berger, J.D., and Milroy, S.P. 2013. Genotype × environment interaction studies highlight the role of phenology in specific adaptation of canola (Brassica napus) to contrasting Mediterranean climates. Field Crops Research 144: 77-88.