بررسی خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و میزان اسانس پونه (Mentha longifolia L.) در برخی مناطق استان فارس و خراسان رضوی

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 22، دوره 11، شماره 1، تیر 1398، صفحه 335-347   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v11i1.64179

نویسندگان

سیده زهره حسینی؛ حسن فیضی^* ؛ صفیه وطن دوست جرتوده؛ مسعود علیپناه

دانشگاه تربت حیدریه

چکیده

پونه (Mentha longifolia L. syn. Mentha sylvestris L.) گیاه دارویی و معطر ارزشمند متعلق به خانواده نعناعیان می­باشد. به‌منظور بررسی صفات مورفولوژیکی  Mentha longifolia L.از 10 رویشگاه در استان فارس و استان خراسان رضوی (سپیدان، بوانات، کوار، کازرون، فسا، تربت‌حیدریه، مشهد، نیشابور، کاشمر و چناران) در زمان گلدهی، نمونه‌گیری انجام شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه­ها یادداشت­برداری و از هر رویشگاه 10 نمونه گیاهی کامل انتخاب و 19 صفت کمی و کیفی برای هر اکوتیپ بررسی شد. نتایج نشان داد که تنوع قابل‌ ملاحظه‌ای از نظر خصوصیات مورفولوژیکی در بین اکوتیپ­ها وجود داشت. بازده متوسط تولید اسانس پونه در رویشگاه‌های مشهد 83/1 درصد، کاشمر 8/1 درصد، چناران 87/0 درصد، تربت‌حیدریه 25/1 درصد، نیشابور 27/1 درصد، سپیدان 75/1 درصد، بوانات 55/1 درصد، کوار 75/1 درصد، کازرون 17/1 درصد، فسا 37/1 درصد تعیین شد. آنالیز همبستگی، وجود همبستگی مثبت و معنی‌داری بین برخی صفات مهم همچون ارتفاع گیاه با تعداد ساقه فرعی  (r=0.5)و تعداد گل (r= 0.59) را نشان داد. تجزیه به عامل‌ها نشان داد که صفاتی همچون طول برگ، عرض برگ و نوک پهنک با قرار گرفتن در مؤلفه اول بیشترین سهم در توجیه تغییرات داده‌ها را به خود اختصاص داد. تجزیه خوشه‌ای، جمعیت‌های مورد مطالعه را در 4 گروه مجزا تقسیم‌بندی کرد. با توجه به میزان بالای عملکرد اسانس در رویشگاه مشهد، این منطقه می‌تواند به­عنوان رویشگاه مستعد جهت پرورش این گونه به منظور استخراج اسانس معرفی شود.

کلیدواژه‌ها

تنوع؛ خصوصیات مورفولوژیک؛ تجزیه خوشه‌ای؛ گیاه دارویی

مراجع

Arnold, M.L. 1997. Natural Hybridization and Evolution. Oxford University Press, New York.

Azadbakht, M. 2008. Categorize of medicinal plants. First press, Cultural Institute Publishing Teymoorzadeh (Tabib), Tehran. (In Persian)

Bernath, J. 1996. Conventional breeding methods and their effectiveness in selection of medicinal and aromatic plants. 1st Int. symposium, Breeding Research on Medicinal and aromatic plants, Quedlinburg, Proceedings. Pp: 154-161.

Bernath, J. 2002. Strategies and recent achievements in selection of medicinal and aromatic plants. Acta Horticalturae 576: 233-238.

British pharmacopoeia. 1993. British Pharmacopoeia Commission, HMSO: London.

Babalar, M., Khoshsokhan, F., Fatahi Moghaddam, M., and Poormeidani, A. 2011. Evaluation of morphological diversity and essential oil productivity of some population Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. Journal of Horticultural Sciences 44: 119-128.

D’Andrea, L. 2002. Variation of morphology yield and essential oil components in common chamomile (Chamomilla recutita) cultivation grown in southern Italy. Journal of Herbs, Spices and Medicinal Plants 9: 359-359

Davazdahemami, S., and Majnoonhosini, N. 2008. Cultivation and Production of Certain Herbs and Species. Tehran University Press, Tehran, Iran. 300 pp. (In Persian)

Franz, C. 1986. Actual problems on the quality of medicinal and aromatic plants. Acta Horticulturae 188: 21-34.

Ghanbari, M., Souri, M.K., Omidbaigi, R., and Hadavandi Mirzaei, H. 2014. Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Achillea millefolium L. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 30: 692-701. (In Persian with English Summary)

Habibi, H., Mazaheri, D., Majnoonhoseini, N., Chaeichi, M.R., Tabatabaei, M.F., and Bigdeli, M. 2006. The effect of altitude compounds of medicinal plant (Thymus kotschyanusBoiss) in region Taleghan. Research and Construction in Cultivation and Horticulture 19: 2-10.

Mathe, A. 1986. An ecological approach to medicinal plant introduction. In: Herbs, Spices and Medicinal Plant. Oxy Press, Arizona 3: 175-205.

Mirzaie-Nodoushan, H. Rezaie, M., and Jaimand, K. 2001. Path analysis of essential oil-related characters in Mentha spp. Flavor and Fragrance Journal 16: 340-343.

Moghaddam, M., Omidbeygi, R., Salimi, A., and Naghavi, M.R. 2014. Investigation of morphological diversity of native Ocimum spp lots of Iran. Iranian Horticultural Science Journal 44:227-243. (In Persian with English Summary)

Mozaffarian, V.A. 2013. Dictionary of Iranian plant Name. Farhang Moaser Press, Iran. Tehran. (In Persian)

Omidbeaigi, R. 2005.Production and Processing of Medicinal Plants. Behnashr Press. Mashhad, Iran. 347 pp. (In Persian)

Saber Amoli, S., Noroozi, S., Shekarchian, A., Akbarzadeh, M., and Kodoori, M. 2008. Investigation of ecological factors of essential oil of Labiatae species in Kerman province.Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 23: 4. (In Persian with English Summary)

Stanisavljevic, D.M., Dordevic, S., Ristic, M., Velickovic, D., and Randelovic, N.V. 2010. Effects of different drying methods on the compsitial oil from herb Mentha longifolia (L.) Hudson 1(1-2): 89-93.

Yavari, A.R., Nazeri, V., Sefidkon F and Hassani, M.E. 2010. Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Thymus migricus Klokov & Desj. Shost. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26: 227-238. (In Persian with English Summary)

Zargari, A. 1997. Pharmaceutical plant (Fourth Ed), Tehran University Press, Tehran, Iran. 969. (In Persian)

Zeinali, H., Arzani, A., and Razmjo, K. 2004. Morphological and essential oil content diversity of Iranian mints (Mentha spp). Iranian Journal of Science and Technology, Transaction 28: 1-9. (In Persian with English Summary)