ارزیابی خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکرد دانه ارقام کلزا در شرایط تنش خشکی پایان فصل در شرایط آب و هوایی اهواز

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 8، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، فروردین 1394، صفحه 71-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v13i1.48318

نویسندگان

عبدالرضا سیداحمدی^{* 1}؛ عبدالمهدی بخشنده²؛ محمد حسین قرینه³

¹سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان

²دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

³دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین

چکیده

این تحقیق به مدت دو سال زراعی 87-1386 و 78-1387 در شرایط مزرعه‌ای در بخش اصلاح و تهیه نهال و بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. عامل اصلی شامل سطوح خشکی 50، 60 و70 درصد تخلیه رطوبت خاک که از مرحله شروع گل دهی تا زمان رسیدگی کامل اعمال گردید و عامل فرعی سه رقم کلزای بهاره به نام های هایولا401، شیرالی و آر.جی.اس بودند که در چهار تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، اجزا عملکرد دانه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، طول خورجین، تعداد ساقه در بوته، درصد روغن و پروتئین بودند. نتایج نشان داد تنش خشکی سبب کاهش معنی دار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت شد که این کاهش به ازای هر درصد تنش خشکی از 50 به 70 درصد تخلیه رطوبتی به ترتیب 2، 35/1 و 81 /0 درصد بود. میانگین دو ساله کاهش وزن هزار دانه، تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در خورجین در اثر تنش خشکی (تخلیه رطوبتی از 50 به 70 درصد) به ترتیب 27، 36 و 20 درصد بودند. تنش خشکی سبب کاهش معنی دار ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد ساقه جانبی و طول خورجین شد، به طوری‌که میانگین دو ساله کاهش آن ها به ترتیب 12، 46، 36، و 14 درصد بود. قطر ساقه و تعداد ساقه جانبی نسبت به سایر صفات اندازه گیری شده بیش‌تر تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند. تنش خشکی درصد روغن دانه را 12 درصد کاهش و پروتئین دانه را 5/18 درصد افزایش داد و همچنین عملکرد پروتئین و روغن در سطح احتمال 5 درصد به طور معنی‌داری کاهش یافت. درجمع بندی نهایی در شرایط استان خوزستان تنش خشکی انتهایی که در ماه های اسفند و فروردین که هم زمان با مرحله گل دهی و پر شدن دانه رخ می دهد منجر به کاهش عملکرد دانه و اجزای آن شده و تاثیر منفی در رشد ساقه و کمیت روغن و پروتئین دارد، بنابراین با مدیریت آبیاری و انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی و زودرس می توان تنش خشکی پایان فصل را در شرایط استان خوزستان مدیریت نمود و تولید کلزا را بهبود بخشید.

کلیدواژه‌ها

ارتفاع بوته؛ خورجین؛ درصد پروتئین؛ درصد روغن

مراجع

1- تاندون، اچ. ال. اس. 1381. روش های تجزیه خاک ها ، گیاهان ، آب ها و کود ها. ترجمه توللیٰ ح و الف. سمنانی: انتشارات دانشگاه شهید چمران.219صفحه.

2- حسن زاده، م.، ا. ح. شیرانی، م. درباغ شاهی، ب. م. نصیری و ح. مدنی. 1384. بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ‎ارقام پرمحصول کلزای پاییزه. مجله علوم کشاورزی 2: 24-.17.

3- وفابخش، ج.، م. نصیری محلاتی، ع. کوچکی و م. عزیزی. 1388. اثرتنش خشکی بر کارایی مصرف آب و عملکرد ارقام کلزا. پژوهش های زراعی ایران. 7: 295-302.

4- صفائی چائی کار، ص.، ب. ربیعی، ح. سمیع زاده و م. اصفهانی. 1386. ارزیابی تحمل ژنوتیپ های برنج (Oryza sativa L.) به تنش خشکی انتهای فصل. علوم زراعی ایران. 9 (4): 331-315.

5- Ahmadi, M. and M. J. Bahrani. 2009 .Yield and yield components of rapeseed as influenced by water stress at different growth stages and nitrogen levels . American-Eurasian Journal. Agriculture. & Environment. Science. 5 (6): 755-761.

6- Anyia, A. O. and H. Herzog. 2004. Water-use efficiency, leaf area and leaf gas exchange of cowpeas under mid-season drought. European Journal of Agronomy, Amsterdam, 20( 4):327-339.

7- Bray, E. A., J. Bailey-Serres, and E. Weretilnyk. 2000. Responses to abiotic stresses, In,american society of plant biologists, Rockville, MD, pp. 124 -158.

8- Buttar, G. S., H. S. Thind and M. S. Aujla. 2006. Methods of planting and irrigation at various level nitrogen affect the seed yield and water use efficiency in transplanted oil seed rape (Brassica napus L.). Agriculture. Water Management. 85: 253-260.

9- Champolivier, L., and A. Merrin. 1996. Effects of water. stress applied at different growth stages to Brassica napus L. var. oleifera on yield, yield components and, seed quality. European Journal of Agronomy 5: 153-160.

10- Chen, C., G. Jackson, K. Neill, D. Wichman, G. Johnson, and D. Johnson. 2005. Determining the feasibility of early seeding canola in the northern great plains. Agronomy. Journal. 97:1252–1262.

11- Diepenbrock, W. 2000. Yield analysis of winter oilseed rape (Brassica napus L.). A review. Field Crops Research., 67: 35-49.

12- Gunasekara, C. P., L. D. Martin, R. J. French, K. H. M. Siddique, and G. H. Walton. 2003. Effects of water stress on water relations and yield of Indian mustard (Brassica juncea L.) and canola (Brassica napus L.) 11th Australian Agronomy Conference, Geelong. Australia

13- Kazi, B. R., F. C. Oad, G. H. Jamro, L. A. Jamil and A. A. Lakho. 2002. Correlation study between irrigation frequencies and brassica plant character. Journal of Applied Sciences. 6: 625-627.

14- Mendham, N. J. and P. A. Salisbury. 1995. Physiology, crop development, growth and yield. In: Kimber, D.S.and D.I. McGregor. (Ed.). Brassica Oilseeds: Production and utilization. CAB International. London. pp: 11-64.

15- Mailer, S., and G. M. Cornish. 1987. Effects of water stress on glicosinolate and oil contents in the rage rape (Brassica napus L.) and turnip rape (B. rapa L.) Aust. Journal. Exp. Agriculture, 27: 707- 711.

16- Mittler, R. 2006. Abiotic stress, the field environment and stress combination. Plant Science 11(1):9-15.

17- Mostajeran, A. and V. Rahimi-Eichi. 2008. Drought stress effects on root anatomical characteristics of rice cultivars (Oryza sativa L.) Pakistan Journal of Science, 11(18): 2173-2183.

18- Nielsen, D. C. 1996. Potential of canola as a dryland crop in northeastern Colorado. ASHS Press, Alexandria,. p. 281-287.

19- Noori, S. A., H. Khalaj, A. H. Rad, I. Alahdadi, G. A. Akbari and M. R. Abadi. 2007. Investigation of seed vigor and germination of canola cultivars under less irrigation in padding stage and after it. Pakestan Journal Biology Science .10(17):2880-2884.

20- Qaderi, M. M., M. Kurepin, V. Leonid and R. David. 2006. Growth and physiological responses of canola (Brassica napus) to three components of global climate change: temperature, carbon dioxide and Drought. physiologia plantarum 4: 710-721.

21- Roa, M. S, and N. J. Mandham. 1991. Soil plant-water relations of oilseed rape (B.napus, B.compestris), Journal. Agriculture. Science.combridge.117:197-205.

22- Sangtarash, M. H., M. M. Qaderi, C. C. Chinnappa and D. M. Reid. 2009. Differential sensitivity of canola (Brassica napus) seedlings to ultraviolet-B radiation, water stress and abscisic acid .envirmental and expriemental 2 :212-219.

23- Sharief, A. E. and M. M. Keshta. 2006. Influence of sowing date and plant density on growth and yield of canola (Brassica napus, L) under salt affected soils in Egypts. Scientific Journal of King Faisal University (Basic and Applied Sciences) 3(1):65-78

24- Taylor, A. J. and C. J. Smith. 1992. Effect of sowing date and seeding rate on yield and yield components of irrigation canola growth on a red-brown earth in South Eastern Australia, Aust. Journal. Agriculture. Reserach., 7: 1629-164.

25- Thomas, H. 1990. Osmotic adjustment in Lolium perenne L .its heritability and the nature of solute accumulation. Annals of Botany. 46:581-587.

26- Tohidi-M, H. R., A. H. Shirani-Rad, G. Nour-Mohammadi, D. Habibi, S. A. M. Modarres-anavy, M. Mashhadi-Akbar-Boojar, A. Dolatabadian. 2009. Response of six oil seed rape genotype to water stress and hydrogical application. L Pesq. Agropec. Trop., Goiânia. 3: 243-250.

27- Walton, G., N. Mendham, M. Robertson and T. Potter. 2006. Phenology, physiology and agronomy journal of Agronomy 5(1)1-4.