اثر بیست‏وسه سال آبیاری سطحی با پساب شهری بر انباشت بعضی فلزات سنگین در خاک، انتقال به دانه‏ های گندم و ذرت و خطرات بهداشتی مرتبط

آب و خاک

مقاله 11، دوره 27، شماره 3، شهریور 1392، صفحه 570-580   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.26085

نویسندگان

حبیب اله بیگی هرچگانی^* ؛ گلنوش بنی طالبی

چکیده

به رغم جنبه های مفید پساب شهری به عنوان منبع غنی از عناصر غذایی و ماده آلی، ورود فلزات سنگین در نتیجه ی کاربرد درازمدت آن در خاک‌های زراعی مشکل ساز خواهد بود. هدف از تحقیق حاضر 1- تعیین غلظت کل فلزات سنگین روی، مس، کادمیوم، سرب،کروم و نیکل در خاک و دانه های گندم و ذرت و 2- محاسبه‏ی شاخص های انباشت آلودگی،انتقال گیاهی و شاخص خطر بهداشتی این عناصر پس از کاربرد درازمدت پساب شهری در منطقه ی طاقانک است. به همین منظور، دو مزرعه با خاک ظاهراً مشابه ولی با تاریخچه های متفاوت آبیاری انتخاب شدند: مزرعه ی اول فقط با آب چاه و مزرعه ی دیگر طی 23 سال اخیر فقط با پساب شهری شهرکرد آبیاری سطحی شده بودند. آبیاری با پساب در مزرعه ی دوم منجر به افزایش غلظت روی، مس، کروم و نیکل و افزایش شاخص انباشت آن‏ها از 1 به ترتیب به 2/1، 3/1، 6/1 و 6/1 و کاهش غلظت و شاخص انباشت کادمیوم و سرب به ترتیب به 4/0 و 8/0 گردید. بزرگترین شاخص انتقال به دانه‏های گندم و ذرت مربوط به کادمیوم (14/6 و 88/4) و سرب (85/4 و 96/4)، و کمترین مربوط به کروم (22/0 و 30/0) و البته نیکل (صفر) بود. غلظت کادمیوم، کروم وسرب در دانه ی گندم و ذرت فراتر از حد مجاز اتحادیه اروپا بود. شاخص خطر سرب برای کودکان و بزرگسالان در گندم و ذرت و شاخص خطر کادمیوم برای کودکان در ذرت بزرگ تر از 1 بود که به مفهوم خطر جدی و فزاینده مصرف گندم و ذرت تولید شده در این ناحیه است.

کلیدواژه‌ها

پساب شهری؛ فلزات سنگین؛ شاخص انباشت آلودگی؛ شاخص انتقال گیاهی؛ شاخص خطر بهداشتی