ارزیابی خصوصیات مورفو-فنولوژیکی و کمّی اکوتیپ‌های رازیانه تحت تنش خشکی

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 6، دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 41، مهر 1398، صفحه 877-892   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v11i3.64621

نویسندگان

علی ایزانلو¹؛ محمد ضابط¹؛ سید حمید رضا رمضانی^{* 2}؛ عالیه جامی¹

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

²گروه زراعت و اصلاح نباتات، آموزشکده کشاورزی سرایان، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

تنش خشکی از مهم‌ترین مشکلات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه‌خشک می‌باشد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تأثیر تنش خشکی بر خصوصیات مورفوفنولوژیکی و عملکرد بذری هفت اکوتیپ مختلف رازیانه بود. این آزمایش در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار و در دو مکان نرمال و تنش خشکی انتهای فصل در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1394 صورت پذیرفت. صفات مورد بررسی شامل تعداد روز تا 50% گل‌دهی، تعداد روز تا 50% رسیدگی، ارتفاع کل گیاه، ارتفاع تا چتر اصلی، تعداد شاخه­های اصلی گیاه، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در بوته، تعداد دانه در چتر اصلی، تعداد چترک در چتر اصلی، طول میان‌گره انتهایی، تعداد میان‌گره و عملکرد دانه بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب هر دو مکان حاکی از وجود تفاوت معنی­دار بین اکوتیپ­ها برای اکثر صفات مورد بررسی به‌جز تعداد شاخه­های اصلی و تعداد چتر بارور در بوته بود. نتایج همبستگی نشان داد که در شرایط نرمال عملکرد دانه با صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در چتر اصلی، تعداد چتر بارور در بوته همبستگی­ مثبت و معنی­دار در حالی‌که با تعداد روز تا 50% گل‌دهی منفی بود و تحت شرایط تنش همبستگی بین عملکرد دانه با تعداد دانه در چتر اصلی مثبت و معنی­دار و با صفات تعداد چتر و طول میان‌گره انتهایی منفی و معنی‌دار بود. تجزیه خوشه­ای اکوتیپ‌های مورد بررسی در دو شرایط نرمال و تنش مشابه و شامل دو گروه اول (ایلام، گناباد و خوسف) و دوم (مشهد، نیشابور، بجنورد و رومی) بود. اکوتیپ بجنورد در شرایط نرمال و اکوتیپ­های مشهد، نیشابور، خوسف و بجنورد در شرایط تنش بیش‌ترین میزان عملکرد دانه را به خود اختصاص داده بودند. به‌طور کلی نتایج نشان داد که اکوتیپ بجنورد از عملکرد بیش‌تر و پایدارتری تحت هر دو شرایط نرمال و تنش برخوردار بوده و صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در بوته و تعداد چتر بارور در بوته را می‌توان به‌‌عنوان صفات مؤثر بر عملکرد دانه و استفاده در برنامه­های اصلاحی رازیانه محسوب نمود.

کلیدواژه‌ها

اکوتیپ؛ تنش خشکی؛ تجزیه همبستگی؛ تجزیه بای پلات؛ تجزیه خوشه ای

مراجع

Ahmadi, Y., Akbari, G., Izadi Darbandi, A., and Allah Dadi, I. 2014. Effect of drought stress on the yield and components yield of various ecotypes of Foeniculum vulgare Mill. Environmental Stresss in Crop Sciences 10: 173-182. (In Persian with English Summary)

Bahmani, K., Izadi Darbandi, A., Ramshini, H.A., Moradi, N., and Akbar, A. 2015. Agromorphological and phytochemical diversity of various Iranian fennel landraces. Industrial Crops and Products 77: 282-294.

Berenguer, M.J., and Faci, J.M. 2001. Sorghum (Sorghum Bicolor L. Munch) yield compensation processes under different plant densities and variable water supply. European Journal of Agronomy 15:43-45.

Bahmankar M., Raij M.R., Seloki A.R., and Shirkool K. 2014. Assessment of broad sense heritability and genetic advance in safflower. International Journal of Biosciences 4: 131-135.

Buntain, M., and Chung, B. 1994. Effects of irrigation and nitrogen on the yield components of fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Australian Journal of Experimental Agriculture 34: 845- 849.

Charles, D.J., Morales, M.R. and Simon, J.F. 1993. Essential oil content and composition of Finnochio fennel, pp. 579-582. In: J. Janick and J.E. Simon (Eds.). New Crops: Exploration, Research, Commercialization. Proc. New Crops, Oct. 6-9, 1991, Indianapolis, IN. John Wiley & Sons, Inc., N.Y.

Darzi, M.T., and Haj Seyed Hadi, M.R. 2002. Agronomic and ecological issues in chamomile and fennel. Journal of Zeytoon 152: 43-49. (In Persian)

Emami, A., Soleimani, A., Shahrjebian, M.H., and Naranjani, L. 2010. Effect of irrigation and plant density on yield and yield components of four cultivars of fennel. The Fifth National Conference on New Ideas in Agriculture. Khorasgan, Islamic Azad University of Khorasgan, Isfahan, Iran. (In Persian with English Summary)

Gholami, A., Akbari, I., and Abbas-Dokht, H. 2015. Investigating the application of organic and organic fertilizers on the growth and yield characteristics of fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Journal of Agroecology 7(2): 215-224. (In Persian with English Summary)

Hung, B. 2000. Role of root morphological characteristics in drought resistance of plant. Plant environmental interaction. Second Edition. CRC Press. pp. 39-64.

Jangir, R.P., and Singh, R. 1996. Effect of irrigation and nitrogen on seed yield of cumin (Cuminum cyminum L.). Indian Journal of Agronomy 41:140-143.

Koocheki, A., Nasiri Mohalati, M., and Azizi, K. 2006. Effect of irrigation intervals and plant density on yield and yield components of two fennel landraces. Journal of Agricultural Researches 1: 131 -140. (In Persian with English Summary)

Koocheki, A., Tabrizi, L., Keikha Akhar, M., and Roohi, A. 2016. Investigation of yield and germination qualitative characteristics of seeds of black cumin (Nigella sativa L.), isabgol (Plantago ovate forsk.) and fennel (Foeniculum vulgare Mill.) under organic cultivation. Journal of Agroecology 8(2): 153-168. (In Persian with English Summary)

Khorshidi, J., Fazel Mirahmadi S., and Fakhr Tabatabaei, M. 2010. Oil content and yield of Foeniculum vulgare Mill. cv. Soroksary seeds as affected by different plant cultivation. Journal of American Science 6:1098-1100.

Lal, R.K. 2008. Stability and genotypes × environment interactions in fennel. Journal of Herbs, Spices and Medicinal Plants 13(3): 47-54.

Meena, S.K., Singh, B., and Meena, A.K. 2013. Variability in fennel (Foeniculum vulgare Mill.) for yield and yield attributes. Indian Research Journal of Genetics and Biotechology 5(2): 117-124.

Omid-beygi, R. 2009. Processing of Medicinal Plants. Beh-nashr Publications, The Second Volume. 265 p. (In Persian)

Patel, D.G., Patel, P.S., and Patel, I.D. 2008. Studies on variability of some morphological characters in fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Journal of Spices and Aromatic Plants 17 (1): 29–32.

Sabet Teimouri, M., Koocheki, A., and Nassiri Mahallati, M. 2016. Arvane-Bezghi (Hymenocrater platystegius Rech.f.) different ecotypes at natural habitat in Khorasan Razavi Province: Principal component analysis. Journal of Agroecology 8(1): 17-32. (In Persian with English Summary)

Sarmadnia, G. and Koocheki, A., 1991. Physiological aspects of dry land cultivation. 2th edition. University of Mashhad Publication. 426 p. (In Persian)

Vogel, H. 2004. Boldo (Peumus boldus Mol.)- Exploitation from the wild and domestication studies. Medicinal Plant Conservation 9(10): 21-24.

Ward, J. H. 1963. Hierarchical grouping to optimize an objective function. Journal of the American Statistical