تأثیر مثبت سلنیوم بر کاهش تجمع نیترات در اسفناج (Spinacia oleracea L.) و کاهو (Lactuca sativa L.)

علوم باغبانی

مقاله 10، دوره 34، شماره 2 - شماره پیاپی 46، تابستان 1399، صفحه 321-334  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v34i2.85540

نویسندگان

محبوبه جلالی ؛ نگین صالحی چگنی

گروه علوم و مهندسی خاک دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد

چکیده

غلظت زیاد نیترات مخصوصاً در سبزیجات برگی، تهدید بزرگی برای سلامت انسان محسوب می­شود. سلنیوم با تأثیر بر رشد و نمو گیاهان و به خاطر حضور در سیستم­های آنتی­اکسیدانی، یک عنصر اساسی برای سلامتی انسان است. با این­حال تاثیر سلنیوم بر تجمع نیترات در سبزیجات هنوز مشخص نیست. به منظور ارزیابی تأثیر غلظت­های مختلف سلنیوم بر عملکرد، ظرفیت فتوسنتزی، فعالیت آنزیم‌های آسیمیلاسیون نیتروژن و تجمع نیترات در کاهو (Lactuca sativa L.) رقم گریت لیک و اسفناج (Spinacia oleracea L.) رقم سیریوس، آزمایشی با شش سطح سلنیوم (0، 1/0، 5/0، 5، 10 و 50 میکرومول بر لیتر از منبع سلنات سدیم) در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در شرایط هیدروپونیک انجام شد. نتایج نشان داد که کاربرد سلنیوم باعث کاهش غلظت نیترات در هر دو گیاه شد و میزان این کاهش وابسته به غلظت بود. کمترین غلظت نیترات در تیمار 5 میکرومول بر لیتر مشاهده شد. کاربرد سلنیوم از طریق افزایش هدایت روزنه­ای و میزان کلروفیل باعث افزایش ظرفیت فتوسنتزی گیاه شد. غلظت­های کم سلنیوم (کمتر از 5 میکرومول بر لیتر)، علاوه بر افزایش فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز با افزایش فعالیت آنزیم­های نیترات ریداکتاز، نیتریت ریداکتاز و گلوتامین سنتتاز باعث تحریک آسیمیلاسیون نیترات شد. به طور کلی، نتایج نشان داد که کاربرد سلنیوم تاثیر مثبتی بر کاهش تجمع نیترات در هر دو گیاه از طریق افزایش فعالیت آنزیم­های دخیل در متابولیسم نیترات داشت. پیشنهاد می­شود که غلظت 5 میکرومول بر لیتر سلنیوم می­تواند برای کاهش غلظت نیترات و افزایش عملکرد کاهو و اسفناج در کشت هیدروپونیک استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

آسیمیلاسیون نیتروژن؛ ظرفیت فتوسنتزی؛ سلنیوم؛ نیترات

مراجع

1. Aslam M., Harbit K.B. and Huffaker R.C. 1990. Comparative effects of selenium and selenate on nitrate assimilation in barley seedlings. Plant, Cell and Environment, 13: 773–782.

2. Bian Z.H., Cheng R.F., Yang Q.C., Wang J. and Lu C.G. 2016. Continuous light from red, blue, and green light-emitting diodes reduces nitrate content and enhances phytochemical concentrations and antioxidant capacity in lettuce. Journal of American Society for Horticultural Science, 141: 186–195.

3. Bian Z.H., Lei B., Cheng R.F., Wang Yu., Li T. and Yang Q.C. 2020. Selenium distribution and nitrate metabolism in hydroponic lettuce (Lactuca sativa L.): Effects of selenium forms and light spectra. Journal of Integrative Agriculture, 19: 133–144.

4. Cartes P., Gianfreda L. and Mora M.L. 2005. Uptake of selenium and its antioxidant activity in ryegrass when applied as selenite and selenium forms. Plant and Soil, 276: 359–367.

5. Champigny M.L. 1995. Integration of photosynthetic carbon and nitrogen metabolism in higher plants. Photosynthesis Research, 46: 117–127.

6. Chen B.M., Wang Z.H., Li S.X., Wang G.X., Song H.X. and Wang X.N. 2004. Effects of nitrate supply on plant growth, nitrate accumulation, metabolic nitrate concentration and nitrate reductase activity in three leafy vegetables. Plant Science, 167: 635-643.

7. Chen T.F., Zheng W.J., Luo Y., Yang F., Bai Y. and Tu F. 2005. Effects of selenium stress on photosynthetic pigment contents and growth of Chlorella vulgaris. Journal of Plant Physiology and Molecular Biology, 31: 369-373.

8. Djanaguiraman M., Devi D.D., Shanker A.K., Sheeba A. and Bangarusamy U. 2005. Selenium an antioxidative protectant in soybean during senescence. Plant and Soil, 272: 77-86.

9. Dordas C.A. and Sioulas C. 2008. Safflower yield, chlorophyll content, photosynthesis, and water use efficiency response to nitrogen fertilization under rainfed conditions. Industrial Crops and Products, 27: 75-85.

10. Dziubinskaa H., Filekb M., Krol E. and Trebacz K. 2010. Cadmium and selenium modulate slow vacuolar channels in rape (Brassica napus) vacuoles. Journal of Plant Physiology, 167: 1566–1570.

11. Feng R., Wei C. and Tu S. 2013. The roles of selenium in protecting plants against abiotic stresses. Environmental and Experimental Botany, 87: 58–68.

12. Forde B.G. and Lea P.J. 2007. Glutamate in plants: Metabolism, regulation, and signaling. Journal of Experimental Botany, 58: 2339–2358.

13. Germ M., Stibilj V. and Kreft I. 2007. Metabolic importance of selenium for plants. The European Journal of Plant Science and Biotechnology, 1: 91-97.

14. Han-Wens S., Jing H., Shu-Xuan L. and Wei-Jun K. 2010. Protective role of selenium on garlic growth under cadmium stress. Communications in Soil Science and Plant Analysis, 41: 1195-1204.

15. Harris J., Schneberg K.A. and Pilon-Smits E.A. 2014. Sulfur-selenium-molybdenum interactions distinguish selenium hyperaccumulator Stanleya pinnata from non-hyperaccumulator Brassica juncea (Brassicaceae). Planta, 239: 479–491.

16. Hawrylak B., Matraszek R. and Szynanska M. 2007. Response of lettuce (Lactuca sativa L.) to selenium in nutrient solution contaminated with nickel. Vegetable Crops Research Bulletin, 67: 63-70.

17. Hawrylak-Nowak B. 2008. Changes in anthocyanin content as indicator of maize sensitivity to selenium. Journal of Plant Nutrition, 31: 1232–1242.

18. Jahid A.M., Kumar S., Thakur P., Sharma S., Kau Raman Preet N., Kaur D.P., Bhandhari K., Kaushal N., Singh K., Srivastav, A. and Nayyar H. 2010. Promotion of growth in mungbean (Phaseolus aureus Roxb.) by selenium is associated with stimulation of carbohydrate metabolism. Biological Trace Element Research, 143: 530-539.

19. Jozwiak W., Mleczek M. and Politycka B. 2016. The effect of exogenous selenium on the growth and photosynthetic pigments of cucumber seedlings. Fresenius Environmental Bulletion, 25: 142–152.

20. Kaiser J.J. and Lewis O.A.M. 1984. Nitrate reductase and glutamine synthetase activity in leaves and roots of nitrate-fed Helianthus annuus L. Plant and Soil, 70: 127–130.

21. Kieliszek M and Blazejak S. 2013. Selenium: Significance, and outlook for supplementation. Nutrition, 29: 713–718.

22. Lei B, Bian Z.H, Yang Q.C., Wang J., Cheng R.F, LI Kun1, Liu W., Zhang Y., Fang H. and Tong Y. 2018. The positive function of selenium supplementation on reducing nitrate accumulation in hydroponic lettuce (Lactuca sativa L.). Journal of Integrative Agriculture, 17: 837–846.

23. Liu D.D., Li H., Wang Y.Z., Ying Z.Z., Bian Z.W., Zhu W.L., Liu W., Yang L.F. and Jiang D.H. 2017. How exogenous selenium affects anthocyanin accumulation and biosynthesis-related gene expression in purple lettuce. Polish Journal of Environmental Studies, 26: 717–722.

24. Malorgio F., Diaz k., Ferrante A. 2009. Effects of selenium addition on minimally processed leafy vegetables grown in a floating system. Journal Science Food and Agriculture, 89: 2243–2251.

25. Nickel, R. S. and Cunningham, B. A. (1969) Improved peroxidase assay method using Ieuco 2,3,6-trichloroindophenol and application to comparative measurements of peroxidase catalysis. Annals of Biomedical Engineering, 27: 292-299.

26. Nowak J, Kaklewski K, Ligocki M. 2004. Influence of selenium on oxidoreductive enzymes activity in soil and in plants. Soil Biology and Biochemistry, 36, 1553–1558.

27. Padmaja K., Prasad D.D.K., and Prasad A.R.K. 1989. Effect of selenium on chlorophyll biosynthesis in mung bean seedlings. Phytochemistry, 28: 3321-3324.

28. Rani N, Dhillon K S, Dhillon S K. 2005. Critical levels of selenium in different crops grown in an alkaline silty loam soil treated with selenium-Se. Plant Soil, 277, 367–374.

29. Rios J J, Blasco B, Rosales M A, Sanchez-Rodriguez E, Leyva R, Cervilla L M, Romero L, Ruiz J M. 2010. Response of nitrogen metabolism in lettuce plants subjected to different doses and forms of selenium. Journal of American Society for Horticultural Science, 90, 1914–1919.

30. Ruiz J M, Rivero R M, Romero L. 2007. Comparative effect of Al, Se, and Mo toxicity on NO3 - assimilation in sunflower (Helianthus annuus L.) plants. Journal of Environmental Management, 83, 207–212.

31. Saffaryazdi, A., Lahouti, M., Ganjeali, A., and Bayat, H. 2012. Impact of selenium supplementation on growth and selenium accumulation on spinach (Spinacia oleracea L.) Plants. Natulae Scientia Biologicae. 4: 95-100.

32. Santamaria P. 2006. Nitrate in vegetables: Toxicity, content, intake and EC regulation. Journal of the Science of Food and Agriculture, 86, 10–17.

33. Seppanen, M., Turakainen, M. and Hartikainen, H. 2003. Selenium effects on oxidative stress in potato. Plant Science, 165: 311-319.

34. Schiavon, M., Acqua, S.D., Mietto, A., Pilon-Smits, E.A.H., Sambo, P., Masi, A. and Malagoli, M. 2013. Selenium fertilization alters the chemical composition and antioxidant constituents of tomato (Solanum lycopersicon L.). Journal of Agricultural and Food Chemistry. 61: 10542−10554.

35. Sharma, S., Bansal, A., Dhillon, S.K. and Dhillon, K.S. 2010. Comparative effects of selenate and selenite on growth and biochemical composition of rapeseed (Brassica napus L.). Plant Soil. 329: 339–348.

36. Shekari L, Kamelmanesh M M, Mozafariyan M, Hasanuzzaman M, Sadeghi F. 2017. Role of selenium in mitigation of cadmium toxicity in pepper grown in hydroponic condition. Journal of Plant Nutrition, 40, 761–772.

37. Schwarz K, Foltz C M. 1957. Selenium as an integral part of Factor 3 against dietary degeneration. Journal of the American Chemical Society, 79, 3292–3293.

38. Singh J. P., 1988. A rapid method for determination of nitrate in soil and plant extract. Plant and Soil 11: 137-139.

39. Smolen, S., and Sady, W. 2009. The effect of various nitrogen fertilization and foliar nutrition regimes on the concentrations of sugars, carotenoids and phenolic compounds in carrot (Daucus carota L.). Scientia Horticulturae. 120: 315–324.

40. Sun H Y, Wang X Y, Dai H X, Zhang G P, Wu F B. 2013. Effect of exogenous glutathione and selenium on cadmiuminduced changes in cadmium and mineral concentrations and antioxidative metabolism in maize seedlings. Asian Journal of Chemistry, 25, 2970–2975.

41. Stewart, G. R., Lee, J. A. and Orebamjo, T. O. (1972) Nitrogen metabolism of halophyte: Nitrate reductase activity and utilization. New Phytologist 72: 539-546.

42. Takeda T, Kondo K, Ueda K, Iida A. 2016. Antioxidant responses of selenium-enriched broccoli sprout (Brassica oleracea) to paraquat exposure. Biomedical Research on Trace Elements, 27, 8–14.

43. Turakainen M, Hartikainen H, Seppanen M M. 2004. Effects of selenium treatments on potato (Solanum tuberosum L.) growth and concentrations of soluble sugars and starch. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 52: 5378–5382.

44. Wu L., and Huang Z.Z. 1991. Chloride and sulfate salinity effects on selenium accumulation by Tall Fescue. Crop Science Society of American, 31: 114-118.

45. Xue, T., Hartikainen, H. and Piironen, V. 2001. Antioxidative and growth promoting effect of selenium in senescing lettuce. Plant Soil, 237: 55-61.

46. Zhang M, Tang S, Huang X, Zhang F, Pang Y, Huang Q Y, Yi Q. 2014. Selenium uptake, 450 dynamic changes in selenium content and its influence on photosynthesis and chlorophyll fluorescence in rice (Oryza sativa L.). Environmental and Experimental Botany, 107: 39–45.