تأثیر دوره‌های عاری از علف هرز و تراکم کشت بر صفات ظاهری، عملکرد و اجزای عملکرد کنجد (L. Sesamum indicum)

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقاله 7، دوره 33، شماره 2 - شماره پیاپی 44، شهریور 1398، صفحه 193-211   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.v33i2.68641

نویسندگان

مهسا بهادر¹؛ سید غلامرضا موسوی^{* 2}؛ سید حمیدرضا رمضانی³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند،

²آزاد اسلامی واحد بیرجند

³دانشگاه بیرجند، سرایان

چکیده

به‌منظور بررسی اثر طول دوره عاری از علف‌هرز و تراکم گیاهی بر صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد کنجد (Sesamum indicum L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد واحد بیرجند به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایش شامل دوره عاری از علف‌هرز در پنج سطح (عاری از علف‌هرز در کل دوره رشد، عاری از علف­هرز تا 20، 40 و60 روز پس از سبز شدن و تداخل علف­هرز در کل دوره رشد) و سه تراکم کنجد (7، 14 و 28 بوته در متر مربع) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر دوره عاری از علف­هرز بر ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد انشعابات ساقه اصلی و طول کپسول، تعداد کپسول در متر مربع، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت دانه در بوته کنجد، تعداد و وزن خشک علف‌های هرز معنی‌دار شد و تراکم بوته نیز صفات ارتفاع بوته، تعداد کپسول در متر مربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت دانه در بوته کنجد، تعداد و وزن خشک علف­های هرز را به طور معنی‌داری تحت تاثیر قرار داد، اما اثر متقابل دوره عاری از علف­هرز و تراکم بوته تنها بر عملکرد بیولوژیک کنجد معنی‌دار شد. مقایسه میانگین­ها نشان داد که افزایش دوره عاری از علف‌هرز باعث بهبود صفات مورفولوژیکی، اجزای عملکرد و عملکرد دانه و بیولوژیک کنجد و کاهش تعداد و بیوماس علف‌های هرز گردید به طوری که تعداد کپسول در متر مربع در تیمار عاری از علف­هرز در کل دوره رشد نسبت به تیمارهای تداخل علف‌های هرز تا انتهای دوره رشد و عاری از علف هرز تا 20 و 40 روز پس از سبز شدن کنجد از برتری به ترتیب 98/3، 45/2 و 1/1 برابری، تعداد دانه در کپسول از برتری به ترتیب 155، 2/20 و 8/9 درصدی، وزن هزار دانه از برتری به ترتیب 3/20، 6/13 و 9/8 درصدی برخوردار بود. همچنین بیشترین عملکرد دانه با میانگین 62/913 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار عاری از علف­هرز در کل دوره رشد بود که نسبت به تیمارهای تداخل علف­های هرز تا انتهای دوره رشد و عاری از علف­هرز تا 20، 40 و 60 روز پس از سبز شدن کنجد از برتری معنی‌دار به ترتیب 5/15، 4، 8/1 و 3/1 برابری برخوردار بود. تعداد علف‌های هرز در تیمار تداخل علف­هرز در کل دوره رشد از برتری معنی­دار 6/22، 7/3 و 4/2 برابری و وزن خشک علف­های هرز در تیمار تداخل علف­هرز در کل دوره رشد از برتری معنی­دار 40، 8 و 8/2 برابری به ترتیب نسبت به تیمارهای عاری از علف­هرز تا 60، 40 و 20 روز پس از سبز شدن کنجد برخوردار بودند. همچنین مقایسه میانگین­ها نشان داد که با افزایش تراکم از 7 به 28 بوته در متر مربع، تعداد کپسول در متر مربع و عملکرد دانه به ترتیب 4/76 و 7/72 درصد افزایش و تعداد علف‌های­هرز و وزن خشک علف­های هرز به ترتیب 4/26 و 3/45 درصد کاهش پیدا کرد. به طور کلی در شرایط این تحقیق برای افزایش عملکرد اقتصادی در کنجد، تیمار عاری نگه داشتن مزرعه از علف­هرز در کل دوره رشد و تراکم 28 بوته کنجد در متر مربع پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه‌ها

اجزای عملکرد؛ تداخل علف هرز؛ تراکم بوته؛ عملکرد؛ کنجد

مراجع

1- Ahn J.K., Hahn S.J., Kim J.T., Khanh T.D., and Chung I.M. 2005. Evaluation of allelopathic potential among rice (Oryza sativa L.) germplasm for control of Echinochloa crus-galli in the field. Crop Protection 24:413-419.

2- Alavi S.M., and Saeid M.S.A. 2008. Effect plant densities on forage and seed yield of sorghum in Bam. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources 12(45a): 91-97. (In Persian with English abstract)

3- Amiri Z., Tavakoli A., and Rastgoo M. 2014. Responses of corn to plant density and weed interference period. Middle-East Journal of Scientific Research 21(10): 1746-1750.

4- Amiri Z., Tavakoli A., Rastgu M., Yousefi A., and Saba J. 2011. Effects of crop density and weed competition in corn yield and yield components. p. 501-509. 1th Congress of Scientific and New Technology in Agriculture 9-11 Sept. 2011. Zanjan, Iran. (In Persian with English abstract)

5- Aref W.M., AbdeL Raheem H.M., Anaam H.G., and Fakkar A.O. 2013. Estimation of critical period for weed control in sesame (Sesamum indicum L.). Assiut Journal of Agricultural Sciences 44(3): 32-45.

6- Asghari M., and Armin M. 2015. Effect of weed interference in different agronomic managements on grain yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.). Journal of Crop Ecophysiology 8(4): 407-422. (In Persian with English abstract)

7- Auskarniene O., Psibisauskiene G., Auskalnis A., and Kadzys A.K. 2010. Cultivar and plant density influence on weediness in spring barely crops. Zemdirbyste Agriculture 97: 53- 60.

8- Bakhtiari Moghadam M., Vazan S., Esfini Farahani M., Aziz Khani S., and Rezaee K. 2012. Study of time and location management of weed control on yield and some agronomical traits of chickpea (Cicer arietinum L.). Journal of Agronomy and Plant Breeding 8(2): 87-96. (In Persian)

9- Bonyadi M., Yadavi A.R., Movahdi Dhnavi M., and Fallah M.H. 2012. Determine the critical period of weed control in winter safflower (Carthamus tinctorius L.) in Yasooj. Journal of Agroecology 3(4): 419-429. (In Persian with English abstract)

10- Carpenter J., and Gianessi L. 1999. Herbicide tolerant soybeans: Why growers are adopting roundup ready varieties. Journal of Agrobiotechnology Management and Economics 2(2): 65-72.

11- Daneshian J., and Jonoubi P. 2008. Evaluation of sunflower new hybrids tolerance to water deficit stress. Proceedings of the 5th International Crop Science Congress. Jejo, Korea.

12- Dehghanian H., and Nasrollahzadeh S. 2014. Effect of plant density and weed interference on morphological characteristics and yield of corn (Zea mays L.). International Journal of Advanced Biological and Biomedical Research 2(7): 2225-2229.

13- Farahmand N. 2015. Effect of planting date and plant density on morphological traits, yield and yield components of Cannabis. M.Sc. Thesis of Agronomy, Islamic Azad University of Birjand Branch, Birjand, Iran. (In Persian with English abstract)

14- Farnia A., and Mansouri M. 2014. Effect of plant density to yield and yield components of maize (Zea mays L.) cultivars. Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences 3(5): 123-127.

15- Foroghi A., Ghrekhlo J., and Ghaderifar F. 2013. Planting row spacing effect and common cocklebur (Xanthium strumarium L.) interference on grain yield and its components of two sesame (Sesamum indicum L.) cultivars in Gorgan. Electronic Journal of Crop Production 6(2):101-116. (In Persian with English abstract)

16- Ghamari H., and Ahmadvand G. 2013. The effect of different interference and control weeds on height, yield and yield components of red bean. Journal of Crop Production and Processing 3(9): 71-79. (In Persian with English abstract)

17- Grichar W.J., Sestak D.C., Brewer K.D., Besler B.A., Stichler C.R., and Smith D.T. 2001. Sesame (Sesamum indicum L.) tolerance and weed control with soil-applied herbicides. Crop protection 20(5): 389-394.

18- Haghanian S., Yadavi A., Balouch H., and Moradi A. 2016. Grain, oil yield and nitrogen use efficiency in different varieties of sesame (Sesamum indicum L.) under nitrogen fertilizer and weed competition. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production 26(1): 67-81.

19- Heshmatniya M., and Armin M. 2016. Effects of weed interference duration on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) in two different production systems. Journal of Crop Production 9(1): 25-47. (In Persian with English abstract)

20- Islam M.K., Khanam M.S., Maniruzzaman M., Alam I., and Huh M.R. 2014. Effect of seed rate and manual weeding on weed infestation and subsequent crop performance of sesame (Sesamum indicum L.). Australian Journal of Crop Science 8(7): 1065-1072.

21- Khajehpour M.R. 2005. Industrial plants. University Jihad (Isfahan University of Technology). 582 P.

22- Khazaie M., Hadizadeh M.H., and Zeidali E. 2014. Determining the critical period of weed control in corn at Nahavand. Agricultural Crop Management (Journal of Agricultural) 16(4): 911-919. (In Persian with English abstract)

23- Koocheki A., Nassiri Mahallati M., Nourbakhsh F., and Nehbandani A. 2017. The effect of planting pattern and density on yield and yield components of sesame (Sesamum indicum L.). Iranian Journal of Field Crops Research 15(1): 31-45. (In Persian with English abstract)

24- Kyamarsii Z., and Kazemiani K.S.A. 2014. Effects of water deficit and redroot pigweed interference period at different growth stages on sunflower yield and oil percentage. Iranian Journal of Weed Science 10(1): 33-46. (In Persian with English abstract)

25- Lack S., Naderi A., Siadat S.A., Ayenehband A., Nourmohammadi G.H., and Moosavi S.H. 2008. The effects of different levels of irrigation, nitrogen and plant population on yield, yield components and dry matter remobilization of corn at climatically conditions of Khuzestan. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources 11(42): 1-14. (In Persian with English abstract)

26- Lotfi Mavi F., Daneshian J., Baghestani M., Framarzi A., and Shayesteh R. 2012. Effect of integrated weed management on yield and yield components of broomcorn (Sorghum vulgar L.). Iranian Journal of Crop Sciences, 13(4): 596-610. (In Persian with English abstract)

27- Makarian H., Banaian M., Rahimian H., and Isadi Darbandi E. 2003. Planting date and population density influence on competitiveness of corn (Zea mays L.) with redroot pigweed (Amaranthus retroflexus L.). Iranian Journal of Crop Research 2: 271-279. (In Persian with English abstract)

28- Mohammadi G.R., and Amiri F. 2011. Critical period or weed control in soybean (Glycine max) as influenced by starter fertilizer. Australian Journal of Crop Science 5(11): 1350-1355.

29- Mohammadi Gh.R., Rahimzade A., Mohammadi F., and Salmasi S. 2004. The effect of weed interference on shoot and root growth and harvest index in chickpea. Iranian Journal of Crop Sciences 6(3): 1-13. (In Persian with English abstract)

30- Mohmadali-Nejad R., and Moosavi S.G. 2015. Evaluation of weeds interference period on yield and some traits of new varieties of safflower in Birjand. Biological Forum–An International Journal 7(1): 1485-1489.

31- Moosavi S., Segatoleslami M.J., and Arefi R. 2016. Effect of different nitrogen rates and plant density on morphological traits and yield of grain sorghum. Journal of Applied Research of Plant Ecophysiology 3(2): 141-160. (In Persian with English abstract)

32- Niroomand Tomaj I., Jami Al-Ahmadi M., Zamani Gh., and Riasi A. 2012. Effects of sowing date and plant density on yield and yield components of grass pea (Lathyrus sativus L.) in Birjand region. Journal of Crop Production and Processing 2(3): 57-66. (In Persian with English abstract)

33- Raoofi M., and Alebrahim M.T. 2017. A comparison of weeds interference and non-interference at different planting densities, on yield, nutritional value and some morphological traits of alfalfa (Medicago sativa L.). Sarhad Journal of Agriculture 33(2): 220-231.

34- Rezvani Moghaddam P., and Seyyedi S.M. 2015. The study of critical period of weed control and yield of black seed (Nigella sativa L.) affected by weed free and infested periods. Journal of Plant Protection 29(2): 175-186. (In Persian with English abstract)

35- Sarani S., and Moosavi S.Gh. 2017. Effect of plant density and weeds interference on yield and yield components of sorghum. Journal of Plant Protection 31(3).

36- Seyed Sharifi R., Mohammadi Khanghah P., and Raey Y. 2014. Effect of plant density on yield, yield components and some physiological indices of chickpea cultivars three. Crop Physiology Journal 5(20): 25-38. (In Persian with English abstract)

37- Seyyedi S.M., Ghorbani R., Rezvani Moghaddam P., and Nassiri Mahallati M. 2013. Nitrogen use efficiency and harvest index in black seed (Nigella sativa L.) at different weed competition durations. Journal of Plant Production 20(1): 141-156. (In Persian with English abstract)

38- Shaalan A.M., Abou-zied K.A., and Elnass M.K. 2014. Productivity of sesame as influenced by weeds competition and determination of critical period of weed control. Alexandria Journal of Agricultural Research 59(3): 179‐187.

39- Smith D.L., and Hamel C. 1999. Crop yield physiology and processes. Springer press. 524 p.

40- Soleymani A., Almodares A., and Shahrajabian M.H. 2012. Changes in seed yield and yield components of two cultivars of sweet sorghum in different plant populations. International Journal of Agriculture and Crop Sciences 4(4): 175-178.

41- Svathi A., Rammohan J., Nadanassababady T., and Chellamuthu V. 2005. Influence of sowing methods and weed management on sesame (Sesamum indicum L.) yield under irrigated condition. Journal of Crop and Weed 1(2): 4-7.

42- Swanton C.J., Booth B.D., and Murphy S.D. 2003. Weed ecology in natural and agricultural system. CAB international Publishing.

43- Take-tsaba A.I., Yakubu A.I., Alhassan J., and Musa M. 2012. Yield and yield components of sesame (Sesamum indicum L.) as affected by weeding regime and cattle dung application in gusau, northern guinea savanna agro-ecological zone of Nigeria. Agricultural Society of Nigeria, p.864.

44- Yaghoubi S.R., and Agha Alikhani M. 2011. Effect of weeds natural population interference and control periods on yield and yield components of autumn canola (Brassica napus L.). Iranian Journal of Agricultural Research 9(4): 659-669. (In Persian with English abstract)

45- Zubair I., Asif T., Muhammad E.S., Ahsan A., Muhammad A., Naeem A., Farhan A.A., Asghar A., and Muhammad M.M. 2011. Effects of weed crop competition period on weeds and yield and yield components of sesame (Sesamum indicum L.). Pakistanian Journal of Weed Science Research 17(1): 53-61.