اثر کاربرد حاصلخیزکننده‌های خاک بر برخی ویژگی‌های رشدی و عملکرد سورگوم دانه‌ای (Sorghum bicolor)

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 5، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 41، فروردین 1395، صفحه 109-119   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v14i1.34290

نویسندگان

رضا کمائی^* ؛ مهدی پارسا؛ محسن جهان

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به منظور بررسی واکنش برخی از ویژگی‌های رشدی، عملکرد، اجزای عملکرد سورگوم دانه‌ای(Sorghum bicolor) با استفاده از کودهای زیستی، شیمیایی و آلی، آزمایشی به‌صورت طرح بلوک کامل تصادفی و در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1392 اجرا شد. انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه نوع کود بیولوژیک و تلفیق آن‌ها با یکدیگر و ورمی‌کمپوست و کود شیمیایی به شرح زیر بود: 1- قارچ میکوریزا آربسکولار گونه G.mosseae + ورمی‌کمپوست، 2- قارچ میکوریزا + نیتروکسین (حاوی باکتری‌های Azospirillum sp. و sp. Azotobacter)، 3- قارچ میکوریزا + ریزوبیوم (Rhizobium sp.)، 4- قارچ میکوریزا + کود شیمیایی NPK، 5- قارچ میکوریزا G.mosseae و 6- شاهد. برخی از صفات مورد مطالعه در این آزمایش عبارت بودند از: کلونیزاسیون طول ریشه و ارتفاع بوته، طول مخصوص ریشه، عملکرد دانه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه بود. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای کودی بر صفات و ویژگی‌های درصد کلونیزاسیون طول ریشه، طول مخصوص ریشه، شاخص سطح برگ، عملکرد، تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه دارای اثر معنی‌داری بود. بیشترین درصد کلونیزاسیون طول ریشه (82 درصد)، طول مخصوص ریشه (82/51 متر ریشه در 25 سانتی‌متر مکعب خاک)، شاخص سطح برگ (47/5)، عملکرد دانه (62/425 گرم در متر مربع)، تعداد دانه در خوشه (635) در تیمار تلفیقی میکوریزا و نیتروکسین و بیشترین وزن هزار دانه (26/29 گرم) در تیمار استفاده توأم از میکوریزا و ورمی‌کمپوست حاصل شد. کلونیزاسیون و عملکرد بیشتر در اثر تیمار تلقیح دوگانه را می‌توان به برهمکنش مثبت میکوریزا و باکتری‌های آزادزی تثبیت‌کننده نیتروژن نسبت داد. با توجه به نتایج آزمایش، بهترین تیمار کودی برای سورگوم مخلوط قارچ میکوریزا و زیستی نیتروکسین پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

درصد کلونیزاسیون طول ریشه؛ طول مخصوص ریشه؛ میکوریزا؛ نیتروکسین؛ ورمی‌کمپوست

مراجع

1. Alizadeh, A., Alizadeh, A., and Khast Khodei, A. 2009. Application of mycorrhiza and Azospirillum study aimed at optimizing the use of nitrogen and phosphorus in corn Sustainable Agriculture. The findings of modern agriculture Issue 1. (in Persian).

2. Allen, M. F. (ed). 1992. Mycorrhizal Functioning, an Integrative Plant - Fungal Process. Chapman & Hall Press. New York, 534 pp.

3. Antunes, P. M., Deaville, D., and Goss, M. J. 2005. Effect of two AMF life strategies on the tripartite symbiosis with Bradyrhizobium japonicum and soybean. Mycorrhiza 16 (3): 167-173.

4. Berta, G., Fusconi. A., and Hooker, J. E. 2002. In: S. Gianinazzi, H. Schuepp, J. M. Barea and K. Haselwandter (Eds). Arbuscular mycorrhizal modifications to plant root systems: scale, mechanisms and consequences. Mycorrhiza Technology in Agriculture, from Genes to Bioproducts. Basel, Switzerland, Birkhauser Verlag p. 71-85.

5. Cardoso, I., and Kuyper, M. T. W. 2006. Mycorrhizas and tropical soil fertility. Agriculture, Ecosystems and Environment 116: 72-84.

6. Copetta, A., Lingua. G., and Berta, G. 2006. Effects of three AM fungi on growth, distribution of glandular hairs, and essential oil production in Ocimum basilicum L. var. Genovese. Mycorrhiza 16: 485-494.

7. Dash, M. C., and Petra, U. C. 1979. Wormcast production and nitrogen contribution to soil by a tropical earthworm population from a grassland site in Orissa India Revue d'ecologie et de biologie du sol, 16: 79–83.

8. Eaidizadeh, Kh., Mahdavi Dameghani, A., Sabahi, H., and Soofizadeh, S. 2011. The application of bio-fertilizers in combination with chemical fertilizer to grow corn (Zea mays L.) in the valley. Journal of Ecology Agriculture 2 (2): 293-301. (in Persian).

9. El-Mougy, N. S., and Abdel-Kader, M. 2007. Antifungal effect of powdered spices and their extracts on growth and activity of some fungi in relation to damping-off disease control. Journal of Plant Protection Research 47 (3): 267-278.

10. Ghost, B. C., and, Bhat, R. 1998. Environmental hazards of nitrogen loading in wetland rice fields. Environ. Pollut 102: 123-126.

11. Giovannetti, M., and Mosse, B. 1980. An evaluation of techniques for measuring vesicular arbuscular mycorrhizal infection in roots. New Phytologist 84: 489-500.

12. Glenn, R. D., Mallesh, B. C., Kubra, B., and Bagyaraj, D. J. 1992. Influence of vermicompost application on the available macronutrients and selected microbial populations in a paddy field. Soil Biology and Biochemistry 24: 1317-1320.

13. Gliessman, S. R. 1998. Agroecology: Ecological Processes in Sustainable Agriculture. CRC Press, ISBN: 1-57504-043-3.

14. Gryndler, M. 2000. Interaction of arbuscular mycorrhizal fungi with other soil organisms. In: Arbuscular Mycorrhizas: Physiology and Function. Kapulnik Y., and. Douds, D.D. (Eds.). pp. 239-262. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, The Netherlands, ISBN 0-7923-6444-9.

15. Haghparast tanha, M. 1993. Terricolous and agricultural soils. Islamic Azad University Publications of Rasht, No 83-98. (in Persian).

16. Jahan, M. 2008. Agroecological aspects of coexistence corn mycorrhizal fungi and bacteria free-living nitrogen-fixing crops in conventional and ecological systems. PhD thesis of Agriculture (Ecology), Faculty of Agriculture. Mashhad Ferdowsi University. (in Persian).

17. Kader, M. A., Mian, M. H., and Hoque, M. S. 2002. Effects of Azotobacter inoculant on the yield and nitrogen uptake by wheat. Journal of Biological Sciences 2 (4): 259-261.

18. Kapoor, R., Chaudhary, V., and Bhatnagar, A. K. 2007. Effects of arbuscular mycorrhiza and phosphorus application on artemisinin concentration in Artemisia annua L. Mycorrhiza 17: 581-587.

19. Kocheki, A., and Sarmadneya, Gh. H. 2010. Crop physiology. (Translation). Publications University of Mashhad. 400 p. (In Persian).

20. Kormanik, P. P., and McGraw, A. C. 1982. Quantification of vesicular-arbuscular mycorrhizae in plant roots. Available Online at: http://md1.csa.com/partners/viewrecords.php?requester=gs&collection=ENV&recid=596492.

21. Lakzeyan, A. 2011. Microbial activity in the rhizosphere. (Translation). University of Mashhad, 380 p. (In Persian).

22. Marulanda, A., Barea, J. M., and Azcon, R. 2006. An indigenous drought-tolerant strain of Glomus intraradices associated with a native bacterium improves water transport and root development in Retama spaerocarpa. FEMS Microbiology Ecology 52: 670-678.

23. Martin J. P., Black J. H., and Hawthorne, R. M. 1997. Influence of earthworm-processed pig manure on the growth and yield of green house tomatoes. Bioresource Technology 75: 175-180.

24. Medina, O. A., Kretschmer, A. E., and Sylvia, D. M. 1990. Growth response of field-grown Siratro (Macroptilium atropurpureum Urb.) and Aeschynomene americana L. to inoculation with selected vesicular-arbuscular mycorrhizal fungi. Biology and Fertility of Soils 9 (1): 54-60.

25. Mohammad, M. J., Malkawi, H. I., and Shibi, R. 2002. Effect of arbuscular mycorrhizal fungi and phosphorus fertilization on growth and nutrient uptake of barley grown on soil with different levels of salts. Journal of Plant nutrition 26: 125-137.

26. Moradi, S., Basharati, H., Nadeyan, H., Karimi, A., and Golchin, A. 2010. The effects of humidity, mycorrhiza and Rhizobium on germination, flowering and morphological traits in pea. Soil Science Congress in Gorgan, 243-244. (in Persian).

27. Murty, M. G., and Ladha, J. K. 1988. Influence of Azospirillum inoculation on the mineral uptake and growth of rice under hydroponic conditions. Plant and Soil 108: 281-285.

28. Nurmohammadi, Gh., Seyadat, A. A., and Kashani, A. 2010. The cultivation of crops. Chamran University Press, 446 p. (in Persian).

29. Panwar, J. D. S. 1991. Effect of VAM and Azospirillum brasilense on photosynthesis, nitrogen metabolism and grain yield in wheat. Indian Journal of Plant Physiology 34: 357-361.

30. Pacovsky, R. S. 1990. Development and growth effects in the sorghum-Azospirillum association. Journal of Applied Microbiology 68: 555-563.

31. Rajapakse, S., and Miller, C. 1992. Methods for studying vesicular-arbuscular mycorrhizal root colonization and related root physical properties. In: Methods in microbiology, Volume 24. Norris J. R., Read D. J. and Varma A. K. (Eds.). Academic Press Ltd., USA, pp. 302-316.

32. Shirani, A., Alizadeh, A., and Hashemi Dezfuli, A. 2001. Effect of arbuscular mycorrhizal fungi, phosphorus and drought stress on the efficiency of nutrient uptake in wheat. Publications Seed and Plant 16: 327-349. (in Persian).

33. Singh, S. P. 1997. Chickpea (Cicer arietinume L.). Field Crops Research 53: 161-170.

34. Subramanian, K. S., and Charest, C. 1997. Nutritional, growth, and reproductive responses of maize (Zea mays L.) to arbuscular mycorrhizal inoculation during and after drought stress at tasselling. Myorrhiza 7 (1): 25-32.

35. Tennant, D. 1975. A test of a modified line intersect method of estimating root length. Journal of Ecology, 63: 995-1001.

36. Tilak, K. V. B. R., and Singh, C. S. 1988. Response of pearl millet (Pennisetum americanum) to inoculation with vesicular-arbuscular mycorrhizae and Azospirillum brasilense with different source of phosphorus. Current Science 57: 43-44.

37. Widada, J., Damarjaya D. I., and Kabirun S. 2007. In: Velazquez, E., and Rodriguez-Barrueco, C. (eds). The interactive effects of arbuscular mycorrhizal fungi and rhizobacteria on the growth and nutrients uptake of sorghum in acid soil. First International Meeting on Microbial Phosphate Solubilization. Springer, p. 173-177.