ارزیابی برخی صفات کمّی ارقام گندم نان(Triticum aestivum L.) در تاریخ‌های مختلف کاشت

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 9، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 46، دی 1399، صفحه 703-721   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2021.37597

نویسندگان

لیلا گرشاسبی¹؛ فرزاد پاک نژاد^{* 1}؛ سید شهریار جاسمی²؛ محمد نبی ایلکایی³؛ سارا سنجانی²

¹گروه زراعت، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

²مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

³گروه زراعت، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

تاریخ کاشت ارقام مختلف گندم (Triticum aestivum L.) یکی از عوامل زراعی تعیین‌­کننده عملکرد بهینه در هر منطقه است. این تحقیق به‌‌منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر برخی صفات کمّی هشت رقم گندم نان به‌مدت دو سال زراعی (96-1394) در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح، تهیه نهال و بذر در کرج به‌اجرا درآمد. هشت رقم گندم نان شامل بهاران، سیوند، سیروان، مهرگان، چمران 2، حیدری، زارع و پیشگام در چهار تاریخ کاشت 20 مهر، پنج آبان، 20 آبان و پنج آذر به‌صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع و شاخص برداشت معنی‌دار بود. به‌طوری‌که تاریخ کاشت 20 مهر بالاترین عملکرد را داشت. اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد دانه و بیولوژیک، همچنین برخی از اجزای عملکرد معنی‌دار بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به‌ترتیب برای رقم حیدری در تاریخ کاشت 20 مهر با مقدار 9529 کیلوگرم در هکتار و رقم چمران در تاریخ کاشت 5 آذر با مقدار 5474 کیلوگرم در هکتار به‌دست آمد. همچنین تأخیر در کاشت نسبت به تاریخ کاشت 20مهر، منجر به کاهش عملکرد دانه بین 16 تا 36 درصد گردید. اثرات متقابل تاریخ کاشت و رقم بر طول مراحل پنجه­زنی، ساقه­دهی، گل‌دهی و رسیدگی فیزیولوژیکی معنی­دار بود. به نظر می­رسد که تاریخ کاشت 20 مهر به‌دلیل بهره‌گیری بهتر از شرایط محیطی که شامل  دمای مطلوب‌تر، طولانی‌تر بودن فصل رشد، محتوای رطوبتی بیشتر خاک و استقرار مناسب گیاه است، بهترین تاریخ کاشت در منطقه مورد مطالعه باشد. امّا در شرایط محدودیت از نظر زمان کشت محصول در تاریخ کاشت­های پنج آبان لغایت پنج آذر ارقام مهرگان و سیوند توصیه می­شود تا کمترین میزان افت محصول به‌واسطه عدم کشت گیاه در زمان مناسب به‌وجود آید.

کلیدواژه‌ها

اجزای عملکرد؛ عملکرد بیولوژیک؛ عملکرد دانه؛ مراحل فنولوژی

مراجع

Adary, A., Hachum, A., Oweis, T., and Pala, M., 2002. Wheat productivity under supplemental irrigation in Northern Iraq. On-Farm Water Husbandry Research Report Series, No. 2, International Center for Agricultural Research in the Dry Areas (ICARDA), Aleppo, Syria.

Ahmadi, M., Kamkar, B., Soltani, A., Zenali, E., and Abrabameri, R., 2012. The effect of planting date on duration of phonological phases in wheat cultivars and its relation with grain yield. Journal of Plant Production 17(2): 109-122. (In Persian with English Summary)

Ashna, M., Kafi, M., Jafar Nejad, A., and Sharifi, H., 2016. Effect of planting date and nitrogen on developmental stages of wheat cultivars and its relationship with yield and yield components in Neishabour area. Journal of Crops Production 8(4): 143-162.

Ayeneh, G., Van-Ginkel, M., Reynolds, M., and Ammar, K., 2002. Comparison of leaf, spike, peduncle and canopy temperature depression in wheat under heat stress. Field Crops Research 79: 173-184. (In Persian with English Summary)

Askari, A., Hashemi Dezfouli, A., and Dariush, M., 2003. Effect of planting date on source limitation of genotypes of wheat after flowering. Seedling and Seed 18(4): 394-404. (In Persian with English Summary)

Calateh Arabi, M., Sheikh, F., Soghi, H., and Hiuehchi, J., 2010. Effects of sowing date on grain yield and its components of two bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars in Gorgan. Seed and Plant Improvement Journal 27(3): 285-296. (In Persian with English Summary)

Chen, C., Payne, W.A., Smiley, R.W., and Stoltz, M.A., 2003. Yield and water use efficiency of eight wheat cultivars planted on seven dates in Northeastern Oregon. Agronomy Journal 95: 836-843.

Costa, R., Pinheiro, N., Ameida, A.S., Gomes, C., Coutinho, J., Coco, J., Costa, A., and Nacas, B., 2013. Effect of sowing date and seeding rate on bread wheat yield and test weight under mediterranean conditions. Emirates Journal of Food and Agriculture 25: 951-961.

Dadashi, N., and Khajehpour, M.R., 2004. Effect of sowing date and cultivar on growth, yield and yield of components safflower in Isfahan. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources 8(3): 14-27. (In Persian with English Summary)

Elhani, S., Martos, V., Rharrabi, Y., Royo, C., and Garcia Del Moral, L.F., 2007. Contribution of main stem and tillers to durum wheat (Triticum aestivum L. var. durum) grain yield and its components grown in Mediterranean environments. Field Crops Reserch 103: 25-35

Fathi, G., Siadat, S.A., Rossbe, N., Abdali-Mashhadi, A.R., and Ebrahimpoor, F., 2001.Effect of planting date and seed density on yield components and grain yield of wheat Dena cultvar in Yassoj conditions. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources 8(3): 23-31. (In Persian with English Summary)

Flowers, M., James, C., Petrie, S., Machado, S., and Rhinhart, K., 2006. Planting date and seeding rate effects on the yield of winter and spring wheat varieties results from the 2005-2006 cropping year. Agricultural Research 12(2): 72-74.

Foti, S., Cosentino, S.L., Patane, C., and Agosta, G.M.D., 2002. Effects of osmoconditioning upon seed germination of sorghum (Sorghum bicolor L.) Moench under low temperatures. Seed Science and Technolgy 30: 521-533.

Hiltbrunner, J., Streit, B., and Lidgens, M., 2007. Are seeding densities an opportunity to increase grain yield of winter wheat in a living mulch of white clover. Field Crops Research 102: 163-171.

Hore, D., and Rathi, R.S., 2002. Collection, cultivation and characterization of buckwheat in North-eastern region of India. Fagopyrum 19: 11-15.

Jafarnezhad, A., 2009. Determination of optimum sowing date for bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars with different flowering habits in Neishabour. Seed and Plant Production Journal 25(2): 117-135. (In Persian with English Summary)

Jain, M.P., Dixit, P.V., and Khan, R.A., 1992. Effect of sowing date on wheat varieties under late sown irrigated conditions. Indian Journal of Agricultural Science 62: 669-671.

Johnson, J.W., Hargrove, W.L., and Moss, R.B., 1988. Optimizing row spacing and seeding rate for soft red winter wheat. Agronomy Journal 80: 164-166.

Khan, M.B., Gurchani, M., Hussain, M., and Mahmood, K., 2010. Wheat seed invigoration by pre-sowing chilling treatments. Pakistan Journal of Botany 42: 1561–1566.

Koocheki, A.R., and Sarmadnia, G.H., 2000. Plant Physiology. Mashhad University Puplication, Mashhad, Iran. (In Persian)

Khichar, M.L., and Niwas, R., 2006. Microclimatic profiles under different sowing environments in wheat. Journal of Agrometeorology 8: 201-209.

Ministry of Agriculture- Jahad., 2018. Available at https://www.maj.ir/Dorsapax/userfiles/Sub65/Amarnamehj194-95-site.pdf (In Persian)

Moradi Aghdam, A., Daneshian, J., Zakerin, H., Ghafari, M., Haji Hassani Asl, N., Moradi Aghdam, M., and Valine Jad, H., 2012. Planting date effect on phenology andsome agronomic characteristics of sun flower cultivars in Khoy. Journal of Crop Ecophysiology 3(3): 205-215. (In Persian with English Summary)

Navabpur, S., Latifi, N., Hosseini, H., and Kazemi, G., 2012. The study of grain yield, yield components and growth indices in wheat. Journal of Crop Production 4(3):157-173. (In Persian with English Summary)

Ortiz Monasterio, J.I.R., Dhillon, S.S., and Fischer, R.A., 1994. Date of sowing effects on grain yield and yield components of irrigated spring wheat cultivars and relationships with radiation and temperature in Ludhiana, India. Field Crops Research 37: 169-184.

Oweis, T., Pala, M., and Ryan, J., 1998. Stabilizing rainfed wheat yields with supplemental irrigation and nitrogen in a Mediterranean climate. Agronomy Journal 90: 672-681.

Radmehr, M., Ayeneh, G.A., and Mamaghani, R., 2005. Response of late, medium and early maturitybread wheat cultivars to different sowing dates. 1: Effect of sowing date on phonological, morphological and grain yield of four bread wheat cultivars. Journal of Plant and Seed 21: 175-189.

Rane, J., and Nagarajan, S., 2004. High temperature index for field evaluation of heat tolerance in wheat cultivars. Agricultural System 79: 243-255.

Roustaii, M., 1997. Tolerance of winter wheat cultivars to cold strees and its relationship to morpho-physiological traits. M.Sc. Thesis, Tabriz University Tabriz, Tabriz, Iran. (In Persian with English Summary)

 Salamat, N., 2009. Effect of planting date on yield and yield components of late wheat cultivars. Specialized Journal of Plant Growth Physiology, Islamic Azad University, Ahvaz Branch 37-50.

Seyed Ahmadi, A.R., Gharineh, M.H., Bakhshandeh, A.M., Fathi, G., and Naderi, A., 2012. Study of phonological and growth of canola cultivars to thermal unit accumulation in three planting dates Ahvaz climate. Journal of Plant Production 19(4): 97-116. (In Persian with English Summary)

Sharafizadeh, M., Fathi, G., Siadat, A., and Raadmehr, M., 2000. Evaluation the effect of planting date on seed yield and rembolization of barely storage materials. Journal of Agriculture Science 11: 13-21. (In Persian with English Summary)

Sharifi, H.R., and Rahimian Mashhadi, H., 2004. Determining vernalization requirement of dryland wheat cultivars of Sardari and Sabalan. Journal of Agriculture Sciences and Natural Resources 11(1): 83-96. (In Persian with English Summary)

Studer, C., and Erskine, W., 1999. Integrating germplasm improvement and agricultural management to achieve more efficient water use in dry area crop production. Proc. of Intl. Conference on Water Resources Conversation and Management in Dry Areas, 3-6 December 1999, Amman, Jordan.

Subedi, K.D., Ma, B.L., and Xue, A.G., 2007. Planting date and nitrogen effects on grain yield and protein content of spring wheat. Crop Science 47: 36-44.

Subhan, F., Khan, M., and Jamro, G.H., 2004. Effect of different planting date, seeding rate and weed control method on grain yield and yield components in wheat. Sarhad Journal of Agriculture 20(1): 51-55.

Suleiman, A.A., Nganya, J.F., and Ashraf, M.A., 2014. Effect of cultivar and sowing date on growth and yield of wheat (Triticum aestivum L.) Khartoum, Sudan. Journal of Forest Products and Industries 3(4): 198-203.

Toklu, F., and Yagbasanlar, L., 1996. A research on determination wheat cultivars under Cukrova climatic conditions. In The Proceedings of the 5^th International Wheat Conference. Ankara, Turkey. p. 287.

Wysocki, D., and Cro, M., 2006. Using seed size, planting date, and expected yield to adjust dryland winter wheat seeding rates. p. 103-110 In Oregon Agricultural Experiment Station Special Report 1068.

Yousefi Moghaddam, R., Khorramdel, S., Bannayan Aval, M., and Nassiri Mahallati, M., 2018. Comparison of old and new dryland wheat cultivars in response to different planting dates. Journal of Applied Research in Field Crops 31(2): 46-72. (In Persian with English Summar)